Chet elda dom-daraksiz ketganlardan aliment qanday undiriladi?

— Farzandimning otasi bundan 5 yil oldin chet elga ishlash uchun ketgandi. Shundan beri undan na xat bor, na xabar. Chet elga ketib, dom-daraksiz ketganlardan aliment qanday undiriladi? O‘tgan davp uchun aliment undira olamanmi?
Ismi sir tutildi

Durdona Abduqaxarova, Toshkent shahar sudining fuqarolik ishlari bo‘yicha sudyasi:
— “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risida”gi Qonunning 42-moddasiga ko‘ra, alimentlar undirish to‘g‘risidagi, mayib bo‘lganlik yoki sog‘liqqa boshqacha tarzda shikast yetkazganlik oqibatidagi zararni qoplash to‘g‘risidagi yoxud boquvchisining vafoti natijasida ziyon ko‘rgan shaxslarga zararni to‘lash, zararni davlat foydasiga undirish to‘g‘risidagi, shuningdek bolani olib qo‘yish to‘g‘risidagi ijro hujjatlari bo‘yicha qarzdorning turgan joyi haqida ma’lumotlar bo‘lmaganda, davlat ijrochisi o‘z tashabbusi bilan yoki undiruvchining arizasiga ko‘ra qarzdorni qidirish to‘g‘risida qaror chiqaradi, qarorni katta davlat ijrochisi tasdiqlaydi. Bu holda davlat ijrochisi qarzdorning mol-mulkini yoki bolani qidirish to‘g‘risida qaror chiqaradi.
Qidiruv ijro hujjatini ijro etish joyida, qarzdorning ma’lum bo‘lgan oxirgi yashash joyida (turgan joyida) yoki uning mol-mulki turgan joyida yoxud undiruvchining yashash joyida (turgan joyida) e’lon qilinadi.
Oila kodeksining 99-moddasiga ko‘ra, agar voyaga yetmagan bolalariga ta’minot berish haqida ota-ona o‘rtasida kelishuv bo‘lmasa, ularning ta’minoti uchun aliment sud tomonidan ota-onaning har oydagi ish haqi va (yoki) boshqa daromadining bir bola uchun - to‘rtdan bir qismi; ikki bola uchun - uchdan bir qismi; uch va undan ortiq bola uchun - yarmisi miqdorida undiriladi. Bu to‘lovlarning miqdori taraflarning moddiy yoki oilaviy ahvolini va boshqa e’tiborga loyiq holatlarni hisobga olgan holda sud tomonidan kamaytirilishi yoki ko‘paytirilishi mumkin.
Har bir bola uchun undiriladigan aliment miqdori qonunchilik bilan belgilangan mehnatga haq to‘lash eng kam miqdorining 26,5 foizidan kam bo‘lmasligi kerak.
Yuqorida qayd etilgan qonun normasiga ko‘ra, aliment sud tomonidan ota-onaning har oydagi ish haqi va (yoki) boshqa daromadining bir bola uchun to‘rtdan bir qismi miqdorida undirish belgilangan.
Shunga ko‘ra, aliment miqdorini oshirish uchun va qarzdorning boshqa daromadlari majudligini aniqlash yuzasidan tegishli Majburiy ijro byurosiga murojaat qilishingiz lozim bo‘ladi.
Oila kodeksning 103-moddasiga ko‘ra, ota-ona favqulodda holatlar (bolaning og‘ir shikastlanishi, kasal bo‘lishi va boshqalar) tufayli kelib chiqqan, bolaning ta’minoti uchun zarur bo‘lgan qo‘shimcha xarajatlarda ishtirok etishi shart.
Qo‘shimcha xarajatlarda ishtirok etishdan bosh tortgan ota (ona)dan sud ularning oilaviy va moddiy ahvolini hisobga olib, qo‘shimcha xarajatlarni qisman pul bilan to‘lanadigan qat’iy summada undirish haqida hal qiluv qarori chiqarishi mumkin.
Agar farzandingiz uchun qo‘shimcha xarajatlar Oila kodeksining 103-moddasida ko‘rsatilgan holatlar sababli kelib chiqayotgan bo‘lsa-sa, umumiy asoslarda sudga qo‘shimcha xarajatlarni undirish haqidagi da’vo ariza bilan sudga murojaat qilish huquqingiz mavjudligi tushuntiriladi.
Oila kodeksning 136-modadsiga ko‘ra, aliment olish huquqiga ega bo‘lgan shaxs, aliment talab qilish huquqi vujudga kelganidan so‘ng qancha muddat o‘tganidan qat’i nazar, xohlagan vaqtda aliment undirish to‘g‘risidagi talab bilan sudga murojaat qilishga haqlidir.
Mazkur shaxs, nizo bo‘lmagan taqdirda, voyaga yetmagan bolalar uchun aliment undirish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat etishga haqli bo‘lib, bu ariza buyruq tartibida ish yuritish tarzida ko‘rib chiqiladi.
Aliment sudga murojaat etilgan paytdan boshlab undiriladi.
Agar ta’minot uchun mablag‘ olish choralari sudga murojaat qilingunga qadar ko‘rilganligi, ammo aliment to‘lashi shart bo‘lgan shaxsning uni to‘lashdan bosh tortganligi oqibatida aliment olinmaganligi sud tomonidan aniqlansa, o‘tgan davr uchun aliment sudga murojaat etilgan paytdan boshlab uch yillik muddat doirasida undirib olinishi mumkin.

Agar o‘tgan davr uchun ham ta’minot uchun mablag‘ olish choralarini ko‘rgan bo‘lsangiz, ammo qarzdor uni to‘lashdan bosh tortganligi oqibatida aliment olinmaganligi aniqlansa, o‘tgan davr uchun aliment sudga murojaat etilgan paytdan boshlab uch yillik muddat doirasida undirib olishingiz mumkin.
Bunda, siz alohida tartibda sudga o‘tgan davr uchun aliment undirish haqidagi da’vo ariza bilan sudga murojaat qilishingiz lozim bo‘ladi.
«Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to‘g‘risida»gi Qonunining 28-moddasiga ko‘ra, ariza yoki shikoyat masalani mazmunan hal etishi shart bo‘lgan davlat organiga, tashkilotga yoki ularning mansabdor shaxsiga kelib tushgan kundan e’tiboran o‘n besh kun ichida, qo‘shimcha o‘rganish va (yoki) tekshirish, qo‘shimcha hujjatlarni so‘rab olish talab etilganda esa, bir oygacha bo‘lgan muddatda ko‘rib chiqiladi.
Ariza va shikoyatlarni ko‘rib chiqish uchun tekshirish o‘tkazish, qo‘shimcha materiallarni so‘rab olish yoxud boshqa chora-tadbirlar ko‘rish zarur bo‘lgan hollarda, ularni ko‘rib chiqish muddatlari tegishli davlat organining, tashkilotning rahbari tomonidan istisno tariqasida uzog‘i bilan bir oyga uzaytirilishi mumkin, bu haqda murojaat etuvchiga xabar qilinadi.
Majburiy ijro byurosiga qilgan murojaatingiz 4 oydan beri bir-biriga sansalorlik qilnib, tayinli javob berilmayotgan bo‘lsa, MIBning xatti-harakatlari ustidan yuqori turuvchi MIB boshqarmasiga yoki tegishli tumanlararo ma’muriy sudiga shikoyat berish huquqingiz mavjudligi tushuntiriladi.