Arktika 2027 yilgacha erishi mumkin

Kolorado Boulder universiteti tadqiqotiga ko‘ra, agar insoniyat havo ifloslanishining hozirgi sur’atlarini saqlab tursa, Arktika muzlari 2027 yilgacha erishi mumkin.

Nature Communications nashri uchun chop etilgan maqolada tadqiqot mualliflari sayyorada iqlimning tubdan o‘zgarishi haqida ogohlantiradi. Ularning hisob-kitoblariga ko‘ra, Shimoliy Muz okeani 2040-2050 yillarga borib, eng pessimistik ssenariyda esa 2027 yil yozigacha butunlay muzdan xoli bo‘lishi mumkin. Hatto eng optimistik stsenariylarda ham, keyingi yigirma yil ichida ushbu «qo‘rqinchli bosqich» ga erishish muqarrar.

«Arktikaning birinchi qorsiz zonasi o‘z-o‘zidan keskin o‘zgarishlarga olib kelmaydi, ammo bu biz Shimoliy Muz okeanining asosiy xususiyatlaridan birini - yil davomida muz qoplamini tubdan o‘zgartirganimizni tasdiqlaydi», dedi Aleksandra Yang. Kolorado Boulder universitetida iqlim olimi.

1979 yildan beri Arktikadagi dengiz muzlari har o‘n yilda 12% dan ko‘proqqa qisqardi. Albedo effekti deb nomlanuvchi bu hodisa vaziyatni yanada yomonlashtiradi: muz qancha kam bo‘lsa, qorong‘u okean suvlari quyosh issiqligini shunchalik ko‘p o‘zlashtiradi va isinishni tezlashtiradi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, Arktika global o‘rtacha ko‘rsatkichdan to‘rt barobar tezroq isinmoqda.

Olimlarning prognozlariga ko‘ra, shimoliy kengliklarda birinchi qorsiz zona ayniqsa issiq sharoitda uch-besh yil ichida paydo bo‘lishi mumkin. Biroq, aksariyat stsenariylar bu hodisani 2030 yillarga joylashtiradi.

Bunday o‘zgarishlar nafaqat Arktika ekotizimlariga, balki global iqlim barqarorligiga ham tahdid soladi. Arktikadagi muzning yo‘qolishi okean oqimlari va atmosfera oqimlariga ta’sir qiladi – bu butun dunyo bo‘ylab tez-tez ekstremal ob-havo hodisalariga olib kelishi mumkin. Bu oqibatlar qatorida olimlar Italiyaning janubida -25 ℃ gacha bo‘lgan qattiq qishlarni, shuningdek, shimoliy Yevropa va Kanadada keskin isish, Skandinaviyadagi o‘rmon yong‘inlari va O‘rta er dengizida tez-tez bo‘ronlarni qayd etishadi.

Xalqaro Arktika suvlari tijorat maqsadlarida foydalanish uchun mavjud bo‘lib, baliqchilar, tog‘-kon sanoati va yuk tashish kompaniyalarini jalb qilishi mumkin. Bu muzning erishini yanada tezlashtiradi, deya ogohlantirmoqda olimlar. Tadqiqotchilar ta’kidlashicha, Arktikadagi o‘zgarishlar shunchaki geografik fakt emas, balki sayyoramiz tabiatini saqlab qolish uchun harakat qilish uchun signaldir.