Antarktikadagi to‘q qizil sharshara — "Qonli sharshara" hamon ilmiy sir bo‘lib qolmoqda

Uni dastlab 1911 yilda avstraliyalik geolog Griffit Teylor kashf etgan va o‘shandan beri tadqiqotchilarni o‘ziga jalb qilib kelmoqda. Sharqiy Antarktikadagi Teylor muzligining oppoq yuzasidan chiqib, pastdagi muzli yuzaga tushayotgan bu qirmizi hodisa "Qonli sharshara" nomi bilan tanilgan.
Bu g‘aroyib manzara bir asrdan ortiq vaqt davomida qiziqish uyg‘otib kelmoqda.
Los-Alamos milliy laboratoriyasi (LANL) glyasiologi va yaqinda o‘tkazilgan tadqiqotning yetakchi muallifi Kris Karrning aytishicha, mutaxassislar sharsharaning kutilmagan oqimining aniq sababini aniqlash ustida hamon ish olib bormoqdalar.
"Qonli sharshara"da suv suyuq holatda qoladi
"Qonli sharshara" yil davomida uzluksiz oqmasa-da, atrof-muhitning qattiq sovuqligiga qaramay, muzlik ostidagi suvning suyuqligicha qolishi bilan ajralib turadi.
Tadqiqotchilar bu sho‘r suvni Teylor muzligi ostidagi yashirin suv omboriga bog‘lashdi. Bu omborning suvi oddiy chuchuk suvga nisbatan issiqlikni yaxshiroq saqlab qoladi.
Yuqori sho‘rlik suvning muzlash nuqtasini pasaytiradi, bu esa uning Antarktikaning ayozli haroratida ham suyuq holatda qolishini ta’minlaydi.
Ba’zi tadqiqotchilar bu suv havzasi millionlab yillar oldin qamalib qolgan qadimgi dengiz suvi bo‘lishi mumkin, degan taxminni ilgari surishgan.
Keyin bu suv muzlik ichidagi yoriqlar va kanallar orqali sizib chiqadi va vaqti-vaqti bilan yer yuzasiga otilib chiqadi.
G‘ayritabiiy rang
Ko‘rinishi vahimali, biroq bu rang qondan emas. Bu tus oksidlanish natijasida paydo bo‘ladi - temirga boy namakob ochiq havoda kislorod bilan to‘qnashganda yuz beradigan kimyoviy jarayondir.
Har safar sachraganda, ko‘proq temir reaksiyaga kirishadi va muzni zang dog‘i bilan qoplaydi.
Ilgari olimlar bu qizil rangni qizil suvo‘tlarga bog‘lashgan, ammo bu nazariya keyinchalik rad etilgan.
Keyinroq o‘tkazilgan puxta kimyoviy tahlillar suv oqimini to‘q qizg‘ish rangga bo‘yovchi temir birikmalarini aniqladi.