Миср эҳромлари бугун қурилганида, қанча пул кетган бўларди?
Энди баланд бинолар билан кимнидир ажаблантириш қийин. Биз ярим километрлик чегарани аллақачон босиб ўтган осмонўпар биноларга ўрганиб қолганмиз. Тахминан 1300 йилгача ҳозирги баландлиги 138 м бўлган Хеопс пирамидаси 3 минг йил давомида энг баланд бино ҳисобланган. Аммо у милоддан аввалги 2600 йилда қурилганлигини ҳисобга олиш керак яна замонавий технологиялардан фойдаланмасдан.
Хеопс пирамидасининг тавсифи, режаси ва тузилиши
Хеопс пирамидаси ёки Гизанинг Буюк пирамидаси Мисрнинг энг йирик ёдгорлиги ва ҳозирги кунгача сақланиб қолган ягона «дунё мўъжизаси» ҳисобланади. Унинг лойиҳасини фиръавннинг жияни, меъмор Хемиун бошқарган.
Пирамида табиий оҳактош тепалигида қурилган ва гранит ва оҳактош блокларидан ташкил топган бир қаватли иншоотдир. Баъзи хусусиятлари:
бошланғич баландлиги - 146,6 м, жорий - 137 м;
эгилиш бурчаги - 51 даража;
таянч майдони - 53 минг м2;
ҳажми - 2,50 миллион м3;
блоклар қатламлари сони (жорий) - 203;
энг оғир гранит блокининг оғирлиги 35 тонна;
оҳактош блокининг ўртача оғирлиги 2,5 тоннани ташкил қилади.
Хеопс пирамидаси қандай қурилган? Асосий харажатлар
Илмий изланишларга кўра, Хеопс пирамидасини қуриш умуман қуллар томонидан эмас, балки маълум малакага эга бўлган озод мисрликлар томонидан амалга оширилган. Улар ўз меҳнатлари учун маош олдилар, лекин пул билан эмас, чунки у пайтда пул йўқ эди. Бу фақат 1990 йилларда, археологлар ишчилар ва нозирлар учун мўлжалланган қабрларни топганларида маълум бўлди. Бундан ташқари, пирамидадан унчалик узоқ бўлмаган жойда қурувчилар яшаган аҳоли пунктлари топилган.
Қурилиш қанча вақт давом этди ва у ерда қанча мисрлик ишлаган? Миср қадимий асарлар олий кенгашининг собиқ бош котиби Захи Хаваснинг сўзларига кўра, қурилишда 10 мингга яқин одам иштирок этган. Улар жадвалга мувофиқ ишладилар - ҳар 3 ойда бир-бирларини алмаштирдилар. Бундан ташқари, қурилиш майдончасида йилига атиги 4-5 ой давомида блокларни кўтарадиган максимал ишчилар жалб қилинган.
Геродотнинг сўзларига кўра, мисрликлар блокларни узун рампага кўтаришган.
Мисршунос Марк Лехнернинг таъкидлашича, лойиҳада камида 20 000 киши иштирок этган. Ҳар ҳолда, бу Геродот ўз китобларида ёзган 100 000 эмас. Қурилиш муддати ҳақида ҳам аниқ фикр йўқ. Маълумки, у Хеопснинг бутун ҳукмронлиги даврида - турли манбаларга кўра 20 йилдан 27 йилгача давом этган.
Қизиқарли факт: тажриба шуни кўрсатдики, 27 йиллик иш давомида 1000 кишидан иборат жамоа карерларда (замонавий асбоблардан фойдаланмасдан) керакли миқдорда оҳактош қазиб олиши мумкин эди.
Ишчилар энг яхши овқат - кўп гўшт, сабзавот, нон ва бошқа маҳсулотларни истеъмол қилишлари исботланган. Архезоолог Р. Реддингнинг маълумотларига кўра, кунига 1800 кг гўшт кетган.
Харажатларнинг катта қисми материаллар ва уларни ташиш эди. Пирамида асосан маҳаллий оҳактошдан қурилган бўлиб, унинг кони унинг ёнида жойлашган. Бироқ, қоплама ишлари учун Тура карерларидан (Гизадан 13 км) кемада олиб келинган юқори сифатли оқ оҳактош ишлатилган.
Ўша пайтда пирамида қуриш учун сарфланган маблағни ҳисоблаш қийин, чунки улар пул ишлатмаган, ишчиларга маош тўланган, фиръавн кўплаб материалларга эга бўлган, қолган ҳамма нарса бартер йўли билан олинган.
Аммо Мисрда бундай тузилманинг қурилишини ҳозирги ривожланиш даражасида тасаввур қилсак, тахминан қуйидаги маълумотларни оламиз:
оҳактош блоклари (2,5 миллион м3) - 500 миллион доллар;
гранит пардозлаш (8000 тонна) - 1,4 миллион доллар;
қурилиш материалларига умумий харажатлар - 1 миллиард доллардан ошмайди.
Лойиҳани худди шундай ҳажмга (3,33 миллион м3) эга бўлган Гувер тўғони (АҚШ) қурилиши билан таққослаб, архитектор Жан-Пер Хурден 5 йил ичида тахминан 1500-2000 киши Хеопс пирамидасининг аналогини қуриши мумкинлигини айтди. Бунга эса 5 миллиард доллар атрофида маблағ кетади.
