Xitoy AQShning davlat qarzini sotib yuborgan taqdirda nima yuz beradi?

A A A
Xitoy AQShning davlat qarzini sotib yuborgan taqdirda nima yuz beradi?

Koronainqiroz AQSh va Xitoy o‘rtasidagi iqtisodiy qarama-qarshilikni yanada kuchaytirdi. Xitoy ommaviy axborot vositalariga ko‘ra, Pekin pandemiya tarqalishiga sababchi bo‘lgani uchun undan «kompensasiya talab qilish» haqidagi Vashingtonning keskin bayonotlari Xitoy rahbariyatini savdo bitimini bekor qilish haqida o‘ylashga majbur qildi va Gonkongda joylashgan South China Morning Post gazetasi Xitoyning amerikaliklarning ushbu tahdidlariga javoban AQSh G‘aznachiligining qimmatli qog‘ozlarini ommaviy ravishda sotib yuborishi mumkin degan taxminni ilgari surdi. Ushbu qadam nimaga olib kelishi mumkinligi hamda AQShning unga javoban o‘z qarz majburiyatlaridan voz kechish haqidagi taxminlarni xalqaro sharhlovchi Bogdan Naumov tahlil qildi.

AQShning milliy qarzi savdo urushining vositasi sifatida

Gonkongning South China Morning Post nashri tomonidan yaqinda chop etilgan materialida Xitoy egalik qiladigan trejeris (AQSh hukumati qarzlarining umumiy nomi. taxr.), AQSh G‘aznachiligi qimmatli qog‘ozlarining bir qismini yoki barchasini, 2020 yilda yanada kuchayib borayotgan savdo urushidagi, qarshi javob chorasi sifatida ularni sotish mavzusi ko‘tarib chiqildi. Boshqa tomondan, maqolada AQSh hukumatining Xitoyga bo‘lgan qarzidan voz kechish, ya’ni pandemiya tarqalib ketishi uchun kompensasiya sifatida qariyb 1,1 trillion dollarlik qarzni bekor qilish imkoniyatlari muhokama qilinadi.

Qarzning bir qismini yoki barchasini Xitoy tomonidan sotilishi global moliyaviy halokatni keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan katalizator deb atashib, bu, dollarni va butun moliya bozorini qulatadi. Qarzni hisobdan chiqarib tashlashni (spisat qilishni) esa “bema’ni g‘oya” deya tavsiflanib, AQSh hukumati hatto nazariy jihatdan ham bunga ko‘nmaydi va bu reja amalga oshirilsa defolt bashorat qilinadi.

AQSh hukumatining qarzlarini manipulyasiya qilinganda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan oqibatlarini o‘rganib chiqishga harakat qilib ko‘ramiz.

Buning uchun avval uning strukturasini ko‘rib chiqamiz.

AQSh kimga va qancha qarzi bor

Hozir, hukumat qarzi AQSh yalpi ichki mahsulotining 100 foizidan ko‘prog‘ini tashkil etar ekan, go‘yo mamlakat o‘z kreditorlari qarzidan hech qachon qutila olmaydiganday va qarzni undirish yoki qimmatli qog‘ozlarning bir qismini sotish harakati inqirozga yoki defoltga olib keladiganday ko‘rinadi.

Buning ustiga, Xitoy AQShning 1,1 trln. dollar miqdoridagi G‘aznachilik qimmatli qog‘ozlariga egalik qilib, davlat qarzini ushlab turuvchi sifatida Yaponiyadan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Biroq, agar AQSh Moliya vazirligi tomonidan e’lon qilingan davlat qarzlarini ushlab turuvchilar bo‘yicha strukturani ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, qarzlarning qariyb 44% davlat organlari, Federal zaxira xizmati va byudjetlararo majburiyatlarga (davlat pensiya jamg‘armalari, sug‘urta fondlari va boshqalar) hisobiga to‘g‘ri kelishini ko‘rish mumkin.

Ya’ni, davlat umumiy qarz miqdorining deyarli yarmini “o‘ziga- o‘zi» to‘lashi kerak va talofatlarsiz hisobdan chiqarib tashlashi, qayta tuzishi yoki boshqacha tarzda ta’sir qilishi mumkin degani.

Shu bilan birga, norezidentlarning, ya’ni boshqa mamlakatlarning qarzlari atigi 30% ni tashkil etadi va Xitoyning qarzi qariyb 1,1 trln. dollarga teng bo‘lib, garchi ikkinchi o‘rinda turgan bo‘lsa ham, tashqi qarzning atigi 1/6 qismini yoki davlat qarzining 4,5% dan biroz ko‘prog‘ini tashkil qiladi. Bu esa unchalik ta’sirchan bo‘lib ko‘rinmaydi.

Albatta, 1,1 trln. dollar – bu juda katta miqdordagi mablag‘ va kichik davlatlar uchun bunday mablag‘larni yo‘qotish katta muammo bo‘lishi mumkin, ammo AQSh va Xitoy iqtisodlari miqyosida bu pul hayot-mamot masalasi bo‘lib hisoblanmaydi.

Amerika Qo‘shma Shtatlari ancha vaqtdan beri muntazam ravishda o‘sib boradigan qarzlar sharoitida yashab kelmoqda. Ular dollar emissari maqomidan foydalanib kelishadi; (bu degani) yangi qarzlar, federal byudjetdan yangi pul massasini chiqarilishi bilan va hech bo‘lmaganda, davlatning agressiv tashqi siyosati bilan ta’minlanadi. Ushbu maqomda yangicha biror narsani o‘zi yo‘q va bu paradigmada muvaffaqiyatli hayot uchun mexanizmlar allaqachon yo‘lga qo‘yib bo‘lingan.

Agar Xitoy AQShning qarzlarini sotib yuborsa nima bo‘ladi?

Agar Xitoy bozorni Amerika trejerisi bilan to‘ldiradigan bo‘lsa, ularning miqdoriga qarab, birinchi navbatda dollar va moliya bozoriga ta’sir qiladigan, bu yoki boshqa miqyosdagi inqiroz yuzaga keladi. Bu, shubhasiz, ayniqsa korona inqiroz davrida, AQSh Moliya vazirligi Coronavirus Aid, Relief, and Economic Security Act to‘g‘risidagi qonunga binoan yangi zaymlarni chiqarish hisobiga moliyalashning bir qismini amalga oshirayotgan bir paytda, Amerika iqtisodiyoti uchun yoqimsiz bo‘ladi.

Biroq, pandemiya katalizatori bo‘lgan, Amerika jamiyati modelida yuzaga kelgan keng qamrovli inqirozi fonida bu sezilarli muammoga aylanishi dargumon. Yuqorida ko‘rib chiqilgan AQShning davlat qarzi strukturasi ichidagi Xitoyning ulushini hisobga olsak, bu xavotirlarni ichki qarz majburiyatlariga ta’siri o‘tkazish yoki yangi qimmatli qog‘ozlar va valyutalar chiqarilishi hisobiga so‘ndirilishi ko‘proq haqiqatga yaqin bo‘ladi.

Agar AQSh Xitoyning qarzini bekor qilsa nima bo‘ladi?

Shunday fikr mavjud, ya’ni agar Xitoyga qarzini bekor qilib yuboradigan bo‘lsa, AQSh to‘lov qobiliyatiga ega bo‘lgan qarz oluvchi maqomini yo‘qotadi va bu mamlakat qarzlarini to‘lashga qodir emasligini e’lon qilib, texnik defoltga olib keladi. Bu boshqa har qanday davlatga tegishli bo‘lishi mumkin, ammo bu huddi “albatta, siz maslahat va tavsiyalar berishingiz mumkin, ammo ohirgi qarorni men qabul qilaman”, deganday gap. Bu yerda Amerika Qo‘shma Shtatlari tarixida ularning xalqaro huquqni buzganligi haqida ko‘plab misollar mavjudligini eslab o‘tish kifoya.

Umuman olganda esa, XXR uchun keltirib chiqaradigan oqibatlarga qaraladigan bo‘linsa, hech narsa bo‘lmaydi. Birinchidan, trillion – bu albatta katta miqdordagi mablag‘, uni yo‘qotish, ayniqsa inqiroz paytida, sezilarli bo‘ladi, ammo Markaziy bank ma’lumotlariga tayanib Sinxua tomonidan berilgan xabarlarga ko‘ra, Xitoy moliya institutlarining aktivlari ko‘lami bo‘yicha 2019 yil oxirida 45 trillion dollarni tashkil etadi va bir qismini yo‘qotish bilan halokat sodir bo‘lmaydi.

Bundan tashqari, Xitoyning o‘zi ham yirik va faol qarz beruvchi hamda sarmoyador ekanligini unutmaslik kerak. Xitoy banklari «Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusi doirasida Yevrosiyo iqtisodiyotiga katta miqdordagi mablag‘larni kiritmoqda.

Ikkinchidan, AQSh G‘aznachilik qimmatli qog‘ozlari to‘liq ma’noda aktivlar hisoblanmaydi.

Ular moliya kapitali bo‘lib, u mamlakatning valyuta va moliyaviy tizimining barqarorligini ta’minlash uchun ishlab chiqariladi, uning ortida ishlab chiqarish yoki ko‘chmas mulk turmaydi. Qo‘pol qilib aytganda, bu «kompyuterdagi raqamlardir».

Boshqacha qilib aytganda, agar Qo‘shma Shtatlar Xitoyga hech qanday qarz to‘lamagan taqdirda, unda Xitoydagi ishlab chiqarish AQShga qaytib ketmaydi, Xitoydagi ilmiy ishlanmalar va innovasiyalar, korxonalar to‘xtab qolmaydi, xuddi hech narsa yuz bermaganday Xitoy eksportiga bo‘lgan talab bilan ham hech narsa bo‘lmaydi va yuan bilan dollar kurslarini tebranishlari eng ko‘pi bilan noqulayliklar va daromadning bir qismini yo‘qotishga olib keladi – jumladan, Xitoy bilan birga, uni savdo sheriklariga ham teng ravishda (birday ta’sir qiladi).

Xulosa

Yuqorida aytilganlarning barchasidan kelib chiqib xulosa qilish mumkinki, Xitoy tomonidan qarz sotilgan taqdirda yoki AQSh tomonidan qarz bekor qilingan taqdirda ham har qaysi tomonga hech qanday iqtisodiy zarar yetkazilmaydi. Bunday tadbirlarning yagona ahamiyatining samarasi siyosiy va imidj maydonida sezish mumkin. Shuning uchun, sanab o‘tilgan har qaysi ssenariylar bo‘yicha savdo urushida jiddiy ustunlikka erishilmaydi va dunyoda katta xavotirlar sodir bo‘lmaydi.

Shuningdek, tahdidlar shunchaki tahdid bo‘lib qolishi ehtimoldan holi emas va status-kvo bir muncha vaqtgacha saqlanib turadi, chunki Xitoy qarzni sotishi yoki AQShning qarzni bekor qilish, ikkalasiga ham afzallik olib kelmaydi va jonga tegib ketadigan muammolar esa, ikkala o‘yinchda ham paydo bo‘ladi.

Bundan tashqari, jahon valyutasi emissarining moliya tizimi bilan bog‘liq har qanday manipulyasiyalar, shuningdek, iqtisodiy inqirozlarning paydo bo‘lishi, yuqorida ko‘rsatilgan harakatlar natijasida eng ko‘p zarar ko‘radigan o‘rtahol mamlakatlar bo‘lib, ular uchun eng jiddiy zarba ekanligini esdan chiqarmaslik kerak.

Bogdan Naumov, xalqaro sharhlovchi


Matnda xatolik topsangiz, o‘sha xatoni belgilab, bizga jo‘nating (Ctrl + Enter)

Fikr bildirish uchun qaydnomadan o'tishingiz so'raladi va telefon rakamni tasdiklash kerak buladi!

Kecha O‘zbekistonda eng issiq harorat rekordi yangilandi!

Бу хақда Ўзгидромет хабар бермоқда.

Rossiya sanksiyalar bilan tahdid qilmoqda: nishonda O‘zbekiston ham bor!

Кремль мазкур давлатларда рус тилининг мақомини пасайтирувчи қонунлар қабул қилинаётганидан норозилик билдирган

JCH-2026 «tarixdagi eng iflos musobaqa» bo‘lishi mumkin

Экологларга кўра, бу чемпионат атмосферага 9 млн тонна СО2 чиқариши мумкин.

Kecha Toshkentda rekord darajadagi issiq havo qayd etildi

2025 йил 4 июль куни Тошкент шаҳрида ҳарорат +43,5°C га етди.

Qozog‘istonda 1 millionga yaqin sayg‘oqni otishga qaror qilishdi

Қозоғистон ҳукумати Қизил китобга киритилган, аммо эндиликда кўпайиб кетган «сайғоқлар сонини мувофиқлаштириш»га қарор қилди.

"Manchester Siti"ni tark etadigan navbatdagi futbolchi nomi aniq bo‘lib bormoqda

Бу ҳақда инсайдер Фабрицио Романо хабар бермоқда.

Mirzabek Xolmedov yangi lavozimga tayinlandi

Бу ҳақда Маданият вазирлиги хабар берди.

Dunyoda eng ko‘p millionerlar yashaydigan davlatlar e’lon qilindi

Global Wealth Databook ва Bloomberg томонидан дунёда аҳолисининг катта қисми миллионерлардан иборат бўлган давлатлар рўйхати эълон қилинди. Ўзбекистон бу рўйхатга киритилмади.

«Manchester Yunayted» skautlari Abduqodir Husanov atrofidagi vaziyatni diqqat bilan kuzatishmoqda

Бу ҳақда Scout in Eurasia саҳифаси Твиттер ижтимоий тармоғи орқали хабар тарқатди.

Kreml Bokuni kechirishga chaqiradi

Москва Озарбайжон билан иттифоқчилик муносабатларини сақлаб қолишни хоҳламоқда, ҳар икки мамлакат ўртасидаги кескинликка қарамай.

Mahmud Muradov chexiyalik modelning qo‘lini so‘radi

Ўзбекистонлик собиқ UFC жангчиси иккинчи маротаба уйланиш арафасида.

Toshkentda andijonlik "dostavkachi" yigitni zo‘rlagan 2 nafar ayol qamaldi

31 ёшли С.А. пиццани олиб қўлига доставкачига пул тутқақазади ва уйга таклиф қилади.

Ayollarning pensiya yoshi yana 6 oyga oshirildi

Низом 1 июлдан кучга кирди

O‘zbekistonlik yana bir futbolchi "Manchester Siti"ga o‘tishi mumkin

Бу ҳақда Отабек Умаров айтиб ўтди.

Srechko Katanes: "Jahon chempionatida terma jamoadan hech nima kutmanglar"

Ўзбекистон миллий терма жамоаси собиқ бош мураббийи Сречко Катанец Жаҳон чемпионати-2026'да мухлислар терма жамоадан ҳеч нарса кутмаслиги кераклигини айтди.

Abduqodir Husanovning "Manchester Siti"dagi kelajagi oydinlashdi

Тармоқда Абдуқодир Ҳусанов Манчестернинг бошқа бир жамоасига ўтиши ҳақида хабарлар тарқалганди.

Erkakning jasadi topilganidan keyin metroning ikki liniyasi yopildi

Бу ҳақда пойтахтнинг STIB/MIVB транспорт оператори хабар берди.

Parij sudi Makronning xotinini erkak deb atagan jurnalistni oqladi

Бу ҳақда Рейнинг адвокати Франсуа Данглеан Х ижтимоий тармоғида маълум қилди.

Rossiyaga millionlab hindistonlik ishchilar keladimi?

9 июль куни Урал савдо-саноат палатаси раҳбари Андрей Беседин йил охиригача Россияга 1 миллионгача ҳиндистонлик ишчи келиши мумкинлигини айтди.

Samarqandda 16 yoshli qiz operasiya payti vafot etdi

Ҳозирда ҳолат юзасидан суд-тиббий экспертизаси тайинланган.

Tramp: Ukrainaga qurol yetkazib berish NATO orqali amalga oshiriladi

Бу ҳақда Трамп NBC News телеканалига берган интервьюсида маълум қилган ва АҚШ, НАТО ҳамда Украина ўртасидаги янги ҳарбий ёрдам келишувининг тафсилотлари билан ўртоқлашган.

Rafahda insonparvarlik yordamini kutgan falastinliklarga qilingan hujumda 10 kishi halok bo‘ldi

Бу ҳақда Ғазодаги тиббий манбалар маълум қилмоқда.

Isroil bir kechada G‘azoda 97 nafar falastinlikni o‘ldirdi

Бу ҳақда Al Masirah телеканали маълум қилди.

Tramp Putinni Moskvaga bomba tashlash bilan tahdid qilganini aytdi

АҚШнинг президенти Дональд Трамп 2024 йилдаги ҳомийлар йиғилишида сўзлаб, Россия президенти Владимир Путинни Украинага ҳужум қилмаслик учун Москвага бомба ташлаш билан таҳдид қилганини маълум қилди.

BMT: G‘azoda 50 ming homilador va emizikli ayol bir necha kundan buyon ovqatsiz qolgan

БМТнинг Аҳолишунослик жамғармаси (ЮНФПА) маълум қилишича, Ғаза секторида тахминан 50 минг ҳомиладор ва эмизикли аёл бир неча кундан бери овқатга етиб бормай, жуда оғир шароитда яшамоқда.

Rossiya transport vazirining o‘z joniga qasd qilishi qurilishdagi korrupsiya bilan bog‘liq — OAV

Россия президенти Владимир Путин Роман Старовойтни транспорт вазири лавозимидан озод қилгач, у ўз жонига қасд қилгани ҳақида хабарлар тарқалди. Фожиага нима сабаб бўлган?

G‘azoda Isroil hujumlari oqibatida 15 nafar falastinlik halok bo‘ldi

Исроил томонидан қўзғатилган гуманитар инқироз, Ғазога нисбатан кучайтирилган блокада ва инсонпарвар ёрдамларнинг киришини тўсиш билан янада оғирлашмоқда.

2023 yil 7 oktyabridan buyon G‘azo va G‘arbiy sohilda 17 mingdan ortiq falastinilik o‘quvchi halok bo‘ldi — Falastin ta’lim vazirligi

Фаластин Миллий маориф ва олий таълим вазирлигининг маълумотига кўра, 2023 йил 7 октябридан буён — Исроилнинг Ғазо секторига қарши ҳарбий амалиётлари бошланганидан бери — Ғазо ва ишғол этилган Ғарбий соҳилда 17 315 нафар ўқувчи ҳалок бўлган, яна 27 191 нафар ўқувчи яраланган.

NYT: Texasdagi suv toshqini qurbonlari soni 104 nafarga yetdi

Техасда кучли ёмғир ва Гвадалупе дарёсининг тошиб кетиши оқибатида юзага келган сув тошқини оқибатида камида 104 киши ҳалок бўлди. Бу ҳақда The New York Times нашри хабар берди.

Bugun lavozimidan ozod qilingan Rossiya transport vaziri Roman Starovoyt vafot etdi

Маълумотларга кўра, Роман Старовойт Москва яқинидаги Одинцово шаҳридаги шахсий уйида ўлик ҳолда топилган.

Isroilning G‘azoga havo hujumlari oqibatida 10 falastinlik halok bo‘ldi, ular orasida chaqaloq ham bor

Исроил армиясининг қамал остидаги Ғазо секторига қилган навбатдаги тонгги ҳаво ҳужумлари натижасида камида 10 фаластинлик ҳалок бўлди. Марҳумлар орасида бир чақалоқ ҳам бор. Яна кўплаб инсонлар жароҳат олди.

Qorasaroy ko‘chasida konteyner yonib ketdi

Айтилган манзилда ёнғин навбатчиликда турган ёнғин қутқарув экипажлари томонидан зудлик билан соат 11:32 да ўчирилди.

Rossiyaning Ukrainaga navbatdagi zarbalari kamida uch kishining hayotiga zomin bo‘ldi

Украина расмийлари маълумотларига кўра, Одессада дрон зарбаси оқибатида янги қурилган бинодаги қўриқчи ҳалок бўлган

Isroil harbiylari Yamanga zarba berdi

Исроил мудофаа вазири Исраэл Кац ҳусийларга қарашли портлар ва электр станциясига ҳарбий-ҳаво кучлари томонидан ҳужум қилинганини тасдиқлади

Eronda Isroil razvedkasi bilan aloqador agent qo‘lga olindi

Бу ҳақда FARS агентлиги Ислом инқилоби қўриқчилари корпуси (IRGC) матбуот хизматининг маълумотига таяниб хабар берди.

G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha muzokaralarning birinchi bosqichi samarasiz tugadi

Бу ҳақда Sky News Arabia телеканали "Report" хабарига таянган ҳолда маълум қилди.

Tailandda pushti temiratki kasalligi tarqalmoqda

Қайд этилишича, ушбу касаллик кўпинча болалар ва ёшларда кузатилади — бу танада «она» деб аталадиган катта доғнинг пайдо бўлиши билан бошланади

Masjid qurilishi bahonasida odamlardan pul olganlar ushlandi

Кўрилган чора-тадбирлар натижасида ушбу фуқароларнинг шахси аниқланган

Pokistonda ko‘p qavatli bino qulab tushdi, qurbonlar bor

Маҳаллий ОАВ хабарларига кўра, саккизга яқин фуқаро вайроналар остида қолган бўлиши мумкин.

Bo‘stonliqdagi adirlikda yong‘in 2 soatda qurshab olindi

Ёнғин ҳудуди кенгайишига йўл қўймаслик учун «Бурчмулла» ўрмон хўжалигидан ҳам ёнғин ўчириш ишларига ходимлар жалб қилинган.