Siz yaxshi insonmisiz?
Ulamolardan biri shunday deydi: dunyoda barcha narsalar aynan yoki nisbat orqali ikki toifaga bo‘linadi yaxshi va yomon. Yomonlik haqida boshqa maqolada yozishni niyat qilib, yaxshilik haqida so‘z yuritsak.
Yaxshilik va yaxshi insonlar... agar biz bandalardan so‘ralsa yaxshilik va yaxshi inson deya bizga manfaati bor shaxslar, voqea va narsalarni yaxshilik sifatida ta’riflaymiz. Ammo, bu qarash har doim ham to‘g‘ri bo‘lavermaydi. Keling yaxshisi bu haqda yaxshilik va yaxshi insonlarni yaratgan Alloh taoloning Kalomida keltirilgan oyat hamda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislaridan javob qidirsak.
Alloh taolo O‘z Kalomida shunday marhamat qiladi:
Taqvoli zotlarga: Rabbingiz (O‘z Payg‘ambariga) nimani nozil qildi? deyilganida ular: Yaxshilikni , deyishadi. Bu dunyoda yaxshilik qilganlar uchun chiroyli mukofot bo‘lur (Nahl, 30).
Alloh taolo yaxshilikni bunday bayon etadi:
(Yaxshilik) bo‘yinni (qullikdan) ozod etish, yoki ocharchilik kunida biror qardosh yetimga yo muhtoj bechora-miskinga taom berishdir (Balad, 13-16).
Yana,
Yaxshilik yuzingizni mashriq yoki mag‘rib tomonga burishingizda emas. Lekin yaxshilik kim Allohga, oxirat kuniga, farishtalarga, kitobga, Payg‘ambarlarga iymon keltirsa va yaxshi ko‘rgan molini qarindoshlarga, yetimlarga, miskinlarga, vatangadolarga, tilanchilarga, qul ozod qilishga bersa, namozni qoim qilsa, zakot bersa. Ahd qilganda ahdiga vafo qiluvchilar, kambag‘allik, qiyinchilik paytida va shiddat vaqtida ham sabr qiluvchilarga, ana o‘shalar sodiq bo‘lganlardir. Ana o‘shalar taqvodorlardir (Baqara, 177)
Yaxshilik nima ekanligi haqida Alloh taoloning Kalomida keltirilgan oyatlardan oshirib hech qanday kimsa tarif va tasniv bera olmaydi. Zotan yuqoridagi Qur’oni karimda kelgan yaxshilik xususidagi oyatlar tariflarning bir shingili desak adashmaymiz.
Xo‘sh, endi yaxshi insonning xususiyatlari haqida Avvalo Qur’oni karimdagi ma’lumotlar so‘ngra Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomdan rivoyat qilingan hadislardan batafsil bilib olamiz:
Qur’oni karimda yaxshilarning bir necha sifatlari zikri kelgan:
Ana endi kim (o‘z molidan zakot va sadaqotlarni) ato etsa va (Allohdan) qo‘rqsa hamda go‘zal oqibatni (jannatni) tasdiq etsa, Biz uni oson yo‘lga muyassar eturmiz (Val-layl, 5-7).
Albatta iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan zotlar ana o‘shalar yaralmish jonzotlarning eng yaxshisidirlar. Ularning Parvardigorlari huzuridagi mukofoti ostidan anhorlar oqib turuvchi mangu jannatlardir, ular o‘sha yerda abadiy qolishadi (Bayyina, 7-8).
Hadisi shariflarda:
Usmon ibn Affon (roziyallohu anhu) Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladi: Sizlarning yaxshilaringiz Qur’onni o‘rganib, uni (boshqalarga) o‘rgatuvchilaringizdir (Imom Buxoriy);
Abu Hurayra (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: Men Abul Qosim sollallohu alayhi vasallamning: Sizlarning yaxshilaringiz, agar tushunsa, axloqi go‘zal bo‘lganingizdir , deganlarini eshitganman (Ibn Hibbon Sahih da rivoyat qilgan);
Ibn Abbos (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: Nabiy sollallohu alayhi vasallam dedilar: Sizlarning yaxshilaringiz ahli-oilasiga yaxshilik qiluvchilaringizdir va men sizlarning ichingizda ahliga ko‘proq yaxshilik qiluvchingizdirman (Imom Termiziy, Ibn Moja);
Payg‘ambar alayhissallomdan rivoyat qilingan hadislarda yaxshilar yana bunday sifatlanishadi: Sizlarning yaxshilaringiz umri uzun, amalda chiroyli bo‘lganingizdir (Imom Ahmad, Ibn Hibbon, Bayhaqiy); Sizlarning yaxshilaringiz yaxshiligidan umid qilinuvchi va yomonligidan omon bo‘linuvchilaringizdir (Imom Termiziy va Ibn Hibbon).
Yaxshilikning katta-kichigi, ozi-ko‘pi bo‘lmaydi. Odamlarga ozor yetkazmaslik ham yaxshilik, yetim-miskinlarni to‘ydirish ham yaxshilik, birovga chiroyli muomala qilish ham yaxshilik, yo‘ldagi xalal beruvchi narsani olib tashlash ham yaxshilik.
Abu Zarr G‘iforiydan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam menga: Yaxshiliklardan birortasini past sanamagin, agar u birodaringga ochiq yuz bilan qarash bo‘lsa ham , deganlar (Imom Muslim).
Sarvari koinot sollallohu alayhi va sallam yana bunday marhamat qilganlar: Ey muslimalar, bir ayol boshqasiga qo‘yning tuyog‘ini berishdagi yaxshilikni ham past sanamasin , deganlar (Imom Buxoriy va Muslim). Yana bir hadisi sharifda Har bir yaxshilik sadaqadir , deyilgan (Imom Buxoriy).
Yaxshilik qilishga shoshilish kerak, chunki Payg‘ambar alayhissalomning: Kimga yaxshilik qilish eshigi ochilsa, foydalanib qolsin, zero, uning qachon yopilishini bilmaydi ; Har bir yaxshilik sadaqadir, do‘stingga ochiq yuz bilan muomala qilishing yaxshilikdir, uning chelagiga o‘z chelagingdan suv quyib berishing ham yaxshilikdandir , degan nasihatlari bor.
Yaxshilikka chaqirgan kishi ham uni qilganga tenglashtiriladi. O‘zgalarga ozor berishdan saqlanish yaxshilik alomatlaridandir , deyishgan ulug‘larimiz.
Ko‘plarimiz yaxshilik qilamizu darrov uning mukofotini, bizdan marhamat ko‘rganlarning minnatdorchiliklarini kutamiz yoki yaxshiliklarimiz bilan maqtanamiz. Alloma Umar ibn Horis bunday degan: Qadimda yaxshiliklarni ko‘p qilishardi, ammo gapirishmasdi. Keyin ham qiladigan, ham gapiradiganlar kelishdi, endi esa faqat gapirishyapti . Qandaydir manfaat kutib qilingan yaxshilik fazilat sanalmaydi. Vaholanki, yaxshilik xolis Parvardigor uchun, beg‘araz qilinishi kerak.
Alloh taolo siz uchun o‘zgalarga yaxshilik qilish eshigini ochdimi, siz bu eshikni aslo yopa ko‘rmang. Ehtimol qilgan yaxshiligingiz uchun malomatga qolarsiz, yaxshiligingizga yomonlik bilan javob qaytarar yoki yaxshilik qilganingizni ko‘rmasdan, sizni tuxmat, g‘aybat va bo‘xtonlarga qorishtirar... Bunga aslo ajablanmang, chunki Alloh taolo insonlarni shunday xulq-atvor bilan yaratgan. Shuning uchun hayotda kim bo‘lishidan qat’i nazar, odamlarga yaxshilik qilsangiz, mukofotini yolg‘iz Yaratganning o‘zidan kuting. Odamlar kamdan-kam hollarda yaxshiligingizga yaxshilik bilan javob qaytarishadi, minnatdor bo‘lishadi. Alloh taolo esa bitta qilgan yaxshiligingizni yuz barobar, ming barobar qilib ko‘paytirib o‘zingizga mukofot qilib qaytaradi. Zero, Alloh undan ko‘prog‘ini berishga ham qodir Zotdir!
Xolis va samimiy yaxshilik qilishdan aslo charchamang!
Manba: muslim.uz
