Shaxs uning qilmishida jinoyat tarkibi bo‘lmagani sababli oqlandi

Jinoyat ishlari bo‘yicha Buxoro viloyat sudining 2015 yil 13 fevral kunidagi hukmiga ko‘ra, sudlanuvchi K.V. ismli shaxs O‘zbekiston Respublikasi JK 189-moddasining 3-qismi bilan 6 oy qamoq jazosiga, 167-moddasi  3-qismining “a,v” bandlari bilan 5 yil ozodlikdan mahrum qilish jazosiga, 209-moddasi 2-qismining “a,b” bandlari bilan 3 yil mansabdorlik va moddiy javobgarlik  lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilib 3 yil ozodlikdan mahrum qilish jazosiga, JKning 59,61-moddalari tartibida 3 yil mansabdorlik va moddiy javobgarlik lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilib, 5 yil 6 oy muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosiga sudlangan.

Jinoyat ishlari bo‘yicha Buxoro viloyat sudi kassasiya instansiyasining 2015 yil 11 maydagi ajrimi bilan hukm o‘zgartirilib, JKning 167moddasi 3-qismining “a,v” bandlari bilan ish haqining 30 foizini davlat daromati hisobiga ushlab qolgan holda 2 yil ahloq tuzatish ishlari jazosiga, JKning 189-moddasining 3-qismi bilan JKning 57-moddasini qo‘llab, ish haqining 30 foizini davlat daromati hisobiga ushlab qolgan holda 1 yil ahloq tuzatish ishlari jazosiga, JKning 209-moddasi 2-qismining “a,b” bandlari bilan JKning 45-moddasini qo‘llab, 3 yil mansabdorlik va moddiy javobgarlik lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilib, JKning 57-moddasini qo‘llab, ish haqining 30 foizini davlat daromati hisobiga ushlab qolgan holda 2 yil ahloq tuzatish ishlari jazosiga, JKning 59-moddasi tartibida 3 yil mansabdorlik va moddiy javobgarlik lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilib, ish haqining 30 foizini davlat daromati hisobiga ushlab qolgan holda 3 yil ahloq tuzatish ishlari jazosiga sudlangan.

Sud  hukmiga ko‘ra, R.A.A. ismli shaxs yakka tartibda qora metal va quvurlar savdosi bilan shug‘ullanib kelib, 2014 yil fevral oyida Namangan viloyatiga borgan uyushgan jinoiy gurux a’zosi K.SH.K. ismoi shaxs bilan uchrashib, undan jinoiy yul bilan ko‘lga kiritilayotgan 1420 mm.diametrli kuvurlarni arzon baxoda sotib olib kayta sotib foyda kurish hakida o‘zaro jinoiy til biriktirib, sodir etmokchi bo‘layotgan jinoiy faliyatlariga “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasi boshlig‘i K.V. ismli shaxsni ham jalb qilib, shundan so‘ng, o‘zaro kelishuvga muvofik 2014 yilning fevral-mart oylari davomida uyushgan jinoiy gurux a’zosi K.SH. ismli shaxs tomonidan uyushgan jinoiy gurux raxbari F.A. ismli shaxsning moddiy javogarligida va I.B. ismli shaxs  raxbarlik kilayotgan “Evro kor grupp” chet el korxonasiga tegishli bo‘lgan 1420.mm diametrli jami baxosi 823.894.384 so‘mlik 16 dona quvurni bir oy davomida bir necha marta Buxoro viloyati Kogon shaxar va Kogon tumani xududlaridan Namangan viloyatiga kadar qalbaki hujjatlar tayyorlatib, kalbaki xujjatlardan foydalanilgan xolatda “Volvo” rusumli  80S 606 YEA davlat raqam belgili yuk mashinasida tashib keltirtirib, kuvurlarni K.SH. ismli shaxsdan jinoiy sherigi K.V. ismli shaxs bilan birga jami 208.000.000 so‘m naq pulga sotib olib o‘zgalarning juda ko‘p mikdorni 823.894.384 so‘mlik mulkini o‘zlashtirganlar.

Shundan so‘ng, V.K. ismli shaxs o‘zining jinoiy harakatlari takroran davom ettirib, F.A. ismli shaxs rahbarligidagi uyushgan jinoiy guruh tarkibida sodir qilgan jinoiy kilmishlarini yashirish va shu asosda juda ko‘p miqdordagi byudjet mablag‘larini o‘zlashtirish maqsadida oldindan “Namangandavsuvmaxsuspudrat” DUK bosh hisobchisi U.O.N. ismli shaxs hamda dastlabki tergov jarayonida shaxsini aniqlashning imkoniyati bo‘lmagan  “Nifrit Impex”, “Mega platinum business”, “Sivil trans kurilish”  va “Mirzoxid Moxir Bunyodkor” ma’suliyati cheklangan jamiyatlari mansabdor va javobgar shaxslari, shuningdek boshqa noma’lum shaxslar bilan jinoiy til biriktirib, bir guruhni tashkil qilish orqali uyushgan jinoiy guruhni barpo qilib va uning manfaatlarini ko‘zlab, 2014 yilning fevral-mart oylarida o‘zining rahbarligidagi “Namangan-davsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasi tomonidan qurilish ishlari olib borilayotgan Namangan viloyati Chust tumanida joylashgan “Rezaksoy dyuker va tashlamasini qayta qurish” ob’ekti hamda Pop tumanidagi “Namangan tarmog‘i” va undan suv oluvchi tarmoqlarni qayta qurish” ob’ektiga jami 231 metr Ø1420*15,6 mm diametri quvurlarni soxta hujjatlar asosida keltirib, ushbu  quvurlarni  Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi bilan “Namangan tarmoq va undan suv oluvchi irmoklarni qayta kurish” ob’ekti borasida 2013 yil 5-mart kunidagi №-2 sonli, «Namangan viloyati Chust tumanidagi KNK II-navbatining PK 470 nuqtasida Rezaksoy dyukeri va tashlamasini qayta qurish» ob’ekti borasida 2014 yil 28 fevral kunidagi № 2-sonli pudrat shartnomalari shartlariga muvofiq ushbu qurilish ob’ektlarida 2014 yil mart oyida to‘liq foydalangan bo‘lsada, ammo jinoiy sheriklaridan o‘zlashtirish yo‘li bilan olgan 16 dona (184 metr) hamda dastlabki tergovda shaxsini aniqlashning imkoniyati bo‘lmagan shaxslardan olgan 4 dona (47 metr) 1420*15,7 mm diametrli quvurlarni go‘yoki “Sivil trans kurilish” MCHJ bilan 2014 yil 8-apreldagi 8/04-sonli hamda 15-apreldagi 15/04-sonli shartnomaga asosan 2014 yil 21 apreldagi 21/04-sonli hisob varaq faktura orqali jami qiymati 163 020 0000 so‘mlik 91.2 metrni, “Mega platinum business” MCHJ bilan 2014 yil 31 martdagi 31/03-sonli shartnomaga asosan shu kungi 21/04-sonli hisob varaq faktura orqali jami qiymati 40.397.500 so‘mlik 22.6 metrni, “Nifrit Impex” MCHJ bilan 2014 yil 10-iyuldagi 10/07-sonli shartnomaga asosan 26-iyuldagi 7-sonli hisob varaq faktura orqali jami qiymati 195 138 000 so‘mlik 117.2 metrni, jami bo‘lib 231 pm bo‘lgan 20 dona Ø1420*15,7 mm diametrli quvurlarni Respublika tovar-xom ashyo birjasining ko‘rgazmali yarmarka savdolari orqali sotib olinganligi to‘g‘risidagi soxta ma’lumotlar kiritilgan birja tiketlari va boshqa hujjatlarni takroran qalbakilashtirib, ushbu takroran qalbakilashtirilgan hujjatlarni Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasiga taqdim qilib, jami bo‘lib 398.555.500 so‘mlik juda ko‘p miqdordagi byudjet mablag‘ini qo‘lga kiritib, yuqorida nomlari ko‘rsatilgan jinoiy sheriklarining rahbarligida bo‘lgan yuridik shaxslarning hisob-raqamlariga ko‘chirish yo‘li bilan naqd pulga aylantirib, tovarlar savdosini juda ko‘p miqdorda buzish hamda o‘ziga ishonib topshirilgan va ixtiyorida bo‘lgan o‘zganing juda ko‘p miqdordagi pul mablag‘ini o‘zlashtirish yo‘li bilan talon-toroj qilganlikda ayblangan.

Kassasiya shikoyatida, sud qarorida V.K. ismli shaxs tomonidan o‘zlashtirilgan deb ko‘rsatilgan quvurlar u tomonidan birja savdolari orqali qonuniy tartibda pul ko‘chirish yo‘li bilan sotib olinganligi, sotib olingan quvurlar korxona tomonidan ish bajarilgan ob’ektlarda ishlatilgan bo‘lsada, asossiz ravishda ushbu quvurlar uchun to‘langan pullarni go‘yoki naqdlashtirish yo‘li bilan talon-toroj qilinganlikda ayb quyilganligi, vaholanki uning o‘zganing mulkini talon-toroj qilganligi isbotlanmaganligi sababli sud qarorini V.K. ismli shaxsga oid qismini bekor qilib, reabilitasiya etish so‘ralgan.

Sudlov hay’ati, kassasiya shikoyati yuzasidan viloyat sudi sudyasi F.Tursunovning ma’ruzasini, taraflarning fikrini eshitib, jinoyat ishida to‘plangan hujjatlarni kassasiya shikoyati bilan birgalikda o‘rganib chiqib, quyidagi asoslarga ko‘ra sud hukmini o‘zgartirishni, shikoyatni qisman qanoatlantirishni lozim topdi.

O‘zbekiston Respublikasi JPKning 22-moddasi talablariga ko‘ra, sud jinoyat yuz berganligini, uning sodir etilishida kim aybdorligini, shuningdek, u bilan bog‘liq barcha holatlarni aniqlashi, ish bo‘yicha isbotlanishi lozim bo‘lgan barcha holatlarni sinchkovlik bilan, har tomonlama, to‘la va xolisona tekshirib chiqishi, ishda yuzaga keladigan har qanday masalani hal qilishda ayblanuvchini yoki sudlanuvchini ham fosh qiladigan ham oqlaydigan holatlarni aniqlashi va hisobga olishi lozim.

O‘zbekiston Respublikasi JPKning 463-moddasi 1-qismiga muvofiq, ayblov hukmi taxminlarga asoslangan bo‘lishi mumkin emas va faqat sudlanuvchining jinoyat sodir etishda aybli ekanligi sud muhokamasi davomida isbot qilingan taqdirdagina chiqariladi, ayblov hukmiga jinoyat sodir etilishining ish bo‘yicha barcha mumkin bo‘lgan holatlarni tekshirish, ish materiallarida ma’lum bo‘lib qolgan barcha kam-ko‘stni to‘ldirish, yuzaga kelgan hamma shubha va qarama-qarshiliklarga barham berish natijasida yig‘ilgan ishonchli dalillargina asos qilib olinishi lozim.

Biroq, ish bo‘yicha qayd etilgan Qonun talablari hamda Plenum qarori tushuntirishlariga rioya qilinmagan.

Xususan, O‘zbekiston Respublikasi JKning 167-moddasida aybdorga ishonib topshirilgan yoki uning ixtiyorida bo‘lgan o‘zganing mulkini o‘zlashtirish yoki rastrata qilish yo‘li bilan talon-toroj qilganlik uchun jinoiy javobgarlik nazarda tutilgan.

Mazkur jinoyatning ob’ekti aybdor tomonidan egallangan yoki uning tasarrufida bo‘lgan mulkka nisbatan mulk huquqi hisoblanib, ob’ektiv tomondan jinoyat aybdorga ishonib topshirilgan tovar moddiy boyliklarni olib qo‘yish yoki uning ustidan noqonuniy egalikni o‘rnatib, ixtiyorida bo‘lgan o‘zganing mulkini o‘z foydasiga olish yoxud o‘zgalar tasarrufiga o‘tkazish shaklidagi faol harakatlar ifodalanadi.

Su’ektiv tomondan jinoyat faqat to‘g‘ri qasd bilan sodir etilib, aybdor o‘zining harakatlari noqonuniyligini anglaydi va ular amalga oshirilishini xoxlaydi. Aybdorning ushbu jinoyatni sodir etishdagi g‘arazli maqsadi sub’ektiv tomonning zaruriy belgisi hisoblanadi.

Ish holatlariga ko‘ra, sudlangan V.K. ismli shaxs rahbarlik qilgan “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasi va Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi tomonidan tuzilgan 2013 yil 5 martdagi 2-sonli shartnomaga asosan Namangan viloyati “Namangan tarmog‘i” va undan suv oluvchi kanalini qurilishining 2014 yil mart oyida bajarilgan ishlarni tasdiqlovchi forma-5da 113 metr jami 186.450.000 so‘mlik diametri 1420 mm. bo‘lgan metal quvurlar ishlatilganligi tasdiqlangan. Shuningdek, ular o‘rtasidagi 2014 yil 28 fevraldagi 2-sonli shartnomaga asosan qurilish ta’mirlash ishlari olib borilayotgan Chust tumanidagi katta Namangan kanali II-navbatining PK 470 nuqtasida Rezaksoy dyukeri va tashlamasini qayta qurishlarining 2014 yil mart oyida bajarilgan ishlarni tasdiqlovchi forma-5da 129,1 metr jami 210.987.500 so‘mlik diametri 1420 mm. bo‘lgan quvurlar o‘rnatilganligi tasdiqlangan.

Apellyasiya sudidda so‘roq qilingan guvoh N.S.N. ismli shaxs o‘z ko‘rsatmasida, Namangan shahar DSIda “Soliq tekshiruvlari” bo‘limida davlat soliq katta inspektori-taftishchi vazifasida ishlab kelayotganligini, mazkur jinoyat ishi bo‘yicha Namangan shahar Davlat soliq inspeksiyasining 2014 yil 13 avgustdagi buyrug‘iga asosan “Namangandavsuvmaxsuspudrat” DUKda tekshirish o‘tkazganligi va tekshirishda mazkur DUK tomonidan 2013 yil 5 martdagi 2-sonli shartnomaga asosan Namangan viloyati “Namangan tarmog‘i” va undan suv oluvchi kanalini qurilishining 2014 yil mart oyida bajarilgan ishlarni tasdiqlovchi forma-5ni hamda 2014 yil 28 fevraldagi 2-sonli shartnomaga asosan qurilish ta’mirlash ishlari olib borilayotgan Chust tumanidagi katta Namangan kanali II-navbatining PK 470 nuqtasida Rezaksoy dyukeri va tashlamasini qayta qurishlarining 2014 yil mart oyida bajarilgan ishlarni tasdiqlovchi forma-5ni tegishli mutaxasisslarni jalb qilgan holda haqiqatda bajarilgan ishlar bilan tekshirilganida tafavut aniqlanmaganligini, ya’ni bajarilgan ishlar bilan tuzilgan f-5 bir-biriga mos kelganligini ma’lum qildi.

Qolaversa, dastlabki tergov davrida to‘plangan ish xujjatlardagi “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasining Buxoro viloyat prokurori nomiga yo‘llagan 06.11.2014 yildagi 76-sonli chiqim raqam bilan qayd etilgan iltimosnomasida yuqorida qayd etilgan ikkita ob’ekt bo‘yicha V.K. ismli shaxs korxonaga hech qanday moliyaviy zarar yetkazmaganligi ko‘rsatilgan.

Bundan ko‘rinadiki, “Namangandavsuv-maxsuspudrat” davlat unitar korxonasiga Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi tomonidan quvurlar uchun amalga oshirilgan 398.555.500 so‘mga mutanosib miqdordagi quvurlar ob’ektlarda o‘rnatilgan.

Bayon etilganlarga asosan sudlov hay’ati, “Namangandavsuv-maxsuspudrat” davlat unitar korxonasiga Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi tomonidan quvurlar uchun amalga oshirilgan 398.555.500 so‘mlik to‘lov bo‘yicha V.K. ismli shaxsning harakatlarida o‘zganing mulkini o‘zlashtirish yoki rastrata qilish yo‘li bilan talon-toroj qilish jinoyatining tarkibi mavjud emas deb hisoblaydi.

Shuningdek, birinchi bosqich sudining ayblov hukmi bilan V.K. ismli shaxs 398.555.500 so‘mni qo‘lga kiritib, “Nifrit Impex”, “Mega platinum business”, “Sivil trans kurilish”  va “Mirzoxid Moxir Bunyodkor” ma’suliyati cheklangan jamiyatlari hisob-raqamlariga ko‘chirish yo‘li bilan naqd pulga aylantirib, tovarlar savdosini juda ko‘p miqdorda buzganlikda, ya’ni JKning 189-moddasi 3-qismi bilan ayblangan bo‘lsada, uning harakatlarida mazkur jinoyat tarkibi mavjudligi biror-bir ob’ektiv dalillar bilan isbotlanmagan.

Jumladan, V.K. ismli shaxs dastlabki tergovda ham sudda ham o‘z ko‘rsatmasida, 1420 mm. diametrli quvurlari sotib olish uchun Respublika Tovar xom-ashyo birjasiga ariza orqali murojaat qilganligini, shu orada oldindan tanish bo‘lgan R.A. ismli shaxs 1420 mm. diametrli quvurlari sotib olishini taklif qilganligini, qurulish ishlariga quvurlar juda zarur bo‘lganligi sababli sotib olishga rozilik bildirganligini, R.A. ismli shaxsga quvurlarni naqd pulga sotib olmasligini tushuntirib, agarda biror-bir korxona tashkilotdan o‘tkazib beradigan bo‘lsa pulini o‘sha korxona tashkilotga o‘tkazib berishini, chunki oldi-sotdi jarayoni birja orqali amalga oshirish kerakligini bildirganligini, so‘ng «NEFRIT IMPEX» MCHJ raxbari B.A. ismli shaxs kelib quvurlarni birja orqali sotib olish uchun birja bilan shartnoma qilish kerakligini aytib unga “Mirzoxid Moxir Bunyodkor” MCHJ brokerlik idorasi tomonidan tuzilgan topshiriq shartnomasini taqdim qilganligini, ushbu shartnoma broker tomonidan tasdiqlangan bo‘lib uni mijoz deb ko‘rsatilgan qismini tasdiqlab berganligini, R.A. ismli shaxs qurulish ishlari olib borilayotgan ob’ektlariga  ketma-ket jami 16 dona quvur keltirganligini, quvurlar uchun «SIVIL TRANS QURULISH» MCHJ, «MEGA PLATINUM BUZINESS» MCHJ, «NEFRIT IMPEX» MCHJ hisob-raqamiga 398.555.500 so‘m pul ko‘chirib berilganligini bayon etgan.

Ish xujjatlarida sudlangan V.K. ismli shaxsning quvurlarni naqd pulga olmaganligi, ularni pul ko‘chirish yo‘li orqali olganligi mazmunidagi vajini inkor qiluvchi hamda u tomonidan o‘zi rahbarlik qilib kelgan davlat unitar korxonasi hisob-raqamidan yuqorida qayd etilgan MCHJlarning hisob-raqamiga pul ko‘chirilganidan so‘ng, unga naqd pul berilganligini tasdiqlovchi biror-bir dalil ishda mavjud emas. Ayni vaqtda ham bunday dalil to‘plash imkoniyati yo‘q.

Qolaversa, jinoyat ishi bo‘yicha xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarida o‘tkazilgan xujjatli taftishlarda ham V.K. ismli shaxs rahbarlik qilgan korxonaga quvur sotilishi bilan bog‘liq o‘tkazilgan birja savdolarida qonunbuzilish holati aniqlanmagan, «NEFRIT IMPEX» MCHJ o‘tkazilgan tekshirishda ham V.K. ismli shaxs rahbarlik qilgan korxonaga quvur sotilishida qonunbuzilish holatiga yo‘l quyilgani aniqlanmagan.

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 1996 yil 15 martdagi “Savdo sohasidagi jinoyatlar va boshqa huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha sud amaliyoti haqida” 9-sonli qarorida jinoyat kodeksining 189-moddasi va Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 164 va 168-moddalarida javobgarlik nazarda tutilgan savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish deganda savdo va xizmat ko‘rsatish sohasidagi huquqiy munosabatlarni tartibga soladigan O‘zbekiston Respublikasi qonunlarining buzilishi tushunilmog‘i lozim. Bunda sud aybdor tomonidan aynan qaysi savdo qoidasi buzilganligini ko‘rsatishi shart deb rahbariy tushuntirish berilgan.

Biroq, birinchi bosqich sudining ayblov hukmida V.K. ismli shaxs tomonidan aynan qaysi savdo qoidasi buzilganligini ko‘rsatilmagan.

O‘zbekiston Respublikasi JPKning 23-moddasiga ko‘ra, aybdorlikka oid barcha shubhalar, basharti ularni bartaraf etish imkoniyatlari tugagan bo‘lsa, sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi lozim. Qonun qo‘llanilayotganda kelib chiqadigan shubhalar sudlanuvchining foydasiga hal qilinishi kerak.

O‘zbekiston Respublikasi JPKning 83-moddasiga muvofiq, qilmishida jinoyat tarkibi bo‘lmagan shaxs aybsiz deb topilishi lozim.

Qayd etilganlarga asosan, sudlov hay’ati, V.K. ismli shaxsni harakatlarida tovarlar savdosi yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini juda ko‘p miqdordagi qiymatda buzish, ya’ni JKning (eski tahrirdagi) 189-moddasi
3-qismi tarkibi mavjudligi ishonchli dalillar bilan isbotlanmaganligi va bunday dalillar to‘plashni imkoniyati ham yo‘qligi sababli uning harakatida jinoyat tarkibi mavjud emas deb, uni reabilitasiya qilishni lozim topadi.

Shuningdek, birinchi bosqich sudining ayblov hukmida A.R. ismli shaxs 2014 yil fevral oyida uyushgan jinoiy gurux a’zosi SH.K. ismli shaxsdan jinoiy yul bilan ko‘lga kiritilayotgan 1420 mm.diametrli kuvurlarni arzon baxoda sotib olib kayta sotib foyda kurish hakida o‘zaro jinoiy til biriktirib, sodir etmoqchi bo‘layotgan jinoiy faoliyatlariga “Namangandav-suvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasi boshlig‘i K.V. ismli shaxsni ham jalb qilib, shundan so‘ng, o‘zaro kelishuvga muvofik 2014 yilning fevral-mart oylari davomida uyushgan jinoiy gurux a’zosi SH.K. ismli shaxs tomonidan uyushgan jinoiy gurux raxbari F.A. ismli shaxsning moddiy javogarligida va I.B. ismli shaxs raxbarlik kilayotgan “Evro kor grupp” chet el korxonasiga tegishli bo‘lgan 1420.mm diametrli jami baxosi 823.894.384 so‘mlik 16 dona quvurni bir oy davomida bir necha marta Namangan viloyatiga yuk mashinasida tashib keltirtirib, kuvurlarni K.SH. ismli shaxsdan jinoiy sherigi K.V. ismli shaxs bilan birga jami 208.000.000 so‘m naq pulga sotib olib o‘zgalarning juda ko‘p mikdorni 823.894.384 so‘mlik mulkini o‘zlashtirganliklari ko‘rsatilgan.

Ish holatlariga ko‘ra, F.A. ismli shaxsning moddiy javogarligida bo‘lgan 1420 mm. li quvurlar Qorako‘l tumanidagi quvurlar saqlangan joydan olib chiqilib, Qizitepa tumanidagi “Fayzli yo‘l” korxonasida yashiringanidan so‘ng, ularni sotish uchun xaridor izlab, V.K. ismli shaxsga sotilganligi ko‘rinadi.

Jumladan, F.A. ismli shaxsning ko‘rsatmasida R.H. ismli shaxsga diametri 1420 mm. li quvurlarni mijoz topib sotgunga qadar saqlash uchun imkoni boricha Buxoro viloyatidan tashqaridan joy topishni, quvurlarni sotganidan so‘ng uning ham ulushini berishini, quvurlar o‘zi ishlaydigan korxonaga tegishli ekanligini aytib kelishganligini, oradan ikki kun o‘tib R.H. ismli shaxs Qiziltepa tumanida kuvurlarni saqlash mumkin bo‘lgan korxona topganligini bildirganligini, shundan so‘ng u yo‘lovchi yuk tashish avtomashinalarini topib ularga yo‘lga ketish uchun soxta yo‘l varaqalarini rasmiylashtirib berib, birinchi reysda 4 dona quvurlarni jo‘natib yuborganligini, H. ismli shaxs esa yuk avtomashinalarini Qiziltepa tumaniga kutib olib, quvurlarni tushurib olganligini, shu tarzda ya’na
8 dona jami 12 dona quvurlarni jo‘natganligini, shu orada unga “Volvo” rusumli avtomashina haydovchisi K.SH. ismli shaxs quvur sotib olish masalasida murojat qilganligini, K.SH. ismli shaxsga quvurlar Qiziltepa tumanida ekanligini aytib H. ismli shaxsni telefon raqamini berganligini va o‘zi ham H. ismli shaxs bilan telefonlashib quvurlarni K.SH. ismli shaxsga berib yuborish xakida ko‘rsatma berganligini bayon etgan. Sudlangan H.R. ismli shaxs ham SH.K. ismli shaxslar ham o‘z ko‘rsatmalarida F.A. ismli shaxsning ko‘rsatmasini tasdiqlab, shunga o‘xshash ko‘rsatma berganlar.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2004 yil 21 maydagi “Jazolarni liberallashtirish to‘g‘risidagi qonunni iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlarga nisbatan qo‘llashning ayrim masalalari haqida”gi 4-sonli qarorida o‘zganing mulkini talon-toroj qilish jinoyati mol-mulk mulkdorning egaligidan olingan hamda aybdor uni tasarruf etish yoki undan o‘z xohishiga ko‘ra foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lgan paytdan boshlab tugallangan hisoblanadi deb rahbariy tushuntirish berilgan.

Bundan tashqari, A.R., SH.K. va X.X. ismli shaxslarning ko‘rsatmalari va ishdagi xujjatlarga ko‘ra, V.K. ismli shaxs quvurlarni birja savdolari orqali sotib olishi mumkinligini bilsada, biror-bir tegishli xujjatlarsiz A.R. ismli shaxs orqali 1420 mm.li 16 dona quvurlarni 398.555.500 so‘mga hisoblab olgan. Keyinchalik ushbu quvurlarni o‘ziga kirim qilish maqsadida guyoki birja orqali sotib olinganligi bo‘yicha xujjatlarni tuzgan. Ushbular V.K. ismli shaxs mazkur quvurlarni jinoiy yo‘l bilan topilganligini bilgan holda olganidan dalolat beradi.

Bayon etilganlarga ko‘ra, sudlov hay’ati, V.K. ismli shaxsni boshqa shaxslar bilan til biriktirib, F.Ataullovning moddiy javogarligida va I.Bikkulov raxbarlik kilayotgan “Evro kor grupp” chet el korxonasiga tegishli bo‘lgan 1420.mm diametrli jami baxosi 823.894.384 so‘mlik 16 dona quvurlarni o‘zlashtirganligi, ya’ni JKning 167-moddasi 3-qismi “a,v” bandlarida nazarda tutilgan jinoyatni sodir qilganligi o‘z tasdig‘ini topmadi deb hisoblaydi.

Biroq, sudlov hay’ati mazkur holat bo‘yicha V.K. ismli shaxsning harakatlarida jinoiy yo‘l bilan topilgan juda ko‘p miqdordagi mulkni olish jinoyati tarkibi mavjud deb hisoblab, uning harakatlarini O‘zbekiston Respublikasi JKning 167-moddasi 3-qismi “a,v” bandlaridan JKning 171-moddasi 3-qismi “a” bandiga qayta kvalifikasiya qilishni lozim topadi.

Shuningdek, ish holatlariga ko‘ra, V.K. ismli shaxs tomonidan 1420 mm.li 16 dona quvurlarni olinib o‘zi rahbarlik qilgan korxona tomonidan qurilish amalga oshirilayotgan ob’ektlarda o‘rnatilgan so‘ng, “Sivil trans kurilish” MCHJ bilan 2014 yil 8-apreldagi 8/04-sonli hamda 15-apreldagi 15/04-sonli shartnomaga asosan 2014 yil 21 apreldagi 21/04-sonli hisob varaq faktura orqali jami qiymati 163.020.000 so‘mlik  91.2 metrni, “Mega platinum business” MCHJ bilan 2014 yil 31 martdagi 31/03-sonli shartnomaga asosan shu kungi 21/04-sonli hisob varaq faktura orqali jami qiymati 40.397.500 so‘mlik 22.6 metrni, “Nifrit Impex” MCHJ bilan 2014 yil 10-iyuldagi 10/07-sonli shartnomaga asosan 26-iyuldagi 7-sonli hisob varaq faktura orqali jami qiymati 195.138.000 so‘mlik 117.2 metrni, jami bo‘lib 231 pm. bo‘lgan 20 dona Ø1420*15,7 mm. diametrli quvurlarni Respublika tovar-xom ashyo birjasining ko‘rgazmali yarmarka savdolari orqali sotib olinganligi to‘g‘risida xujjatlar tuzilgan.

Jumladan, ishdagi xujjatlar hamda apellyasiya sudida so‘roq qilingan S.Nazarovning ko‘rsatmasiga ko‘ra, “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasida 2012 yildan 2014 yil 31 mart kuniga qadar 1420 mm.li quvur kirim qilinmagan va qoldig‘ida bo‘lmagan. Biroq, Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi tomonidan tuzilgan 2013 yil 5 martdagi 2-sonli shartnomaga asosan Namangan viloyati “Namangan tarmog‘i” va undan suv oluvchi kanalini qurilishining 2014 yil mart oyida bajarilgan ishlarni tasdiqlovchi forma-5da 113 metr jami 186.450.000 so‘mlik diametri 1420 mm. bo‘lgan metal quvurlar ishlatilganligi tasdiqlangan.

Yuqoridagilardan dastlab quvurlarni o‘rnatib, so‘ng ularni birja orqali sotib olinganligi xususida xujjatlar tuzilganligi tasdiqlanadi.

Sudlov hay’ati, bayon etilganlarga asosan birinchi bosqich sudi tomonidan mazkur holat bo‘yicha V.K. ismli shaxsning harakatlari O‘zbekiston Respublikasi JKning 209-moddasi 2-qismi “a” bandi bilan to‘g‘ri kvalifikasiya qilingan deb hisoblaydi.

Shu bilan birga sudlov hay’ati, birinchi bosqich sudi tomonidan V.Kazakovning harakatlari O‘zbekiston Respublikasi JKning 209-moddasi 2-qismining “b” bandi bilan noto‘g‘ri kvalifikasiya qilingan deb hisoblaydi.

Chunki, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sud Plenumining 1996 yil 20 dekabrdagi “Transport vositalarini olib qochish ishlari bo‘yicha sud amaliyoti haqida”gi qarori 5-bandida, jinoiy faoliyatning oldindan rejalashtirilganligi, jinoiy qasdni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan vositalarning tayyorlanishi, ishtirokchilarni tanlash, yollash va ular o‘rtasida vazifalarni taqsimlanishi, jinoyatni yashirish choralarini ta’minlash, guruhda o‘rnatilgan intizomga va tashkilotchining ko‘rsatmalariga bo‘ysunishlik jinoiy guruhning uyushganligidan dalolat berishi, ayblash fikrida va sud hukmida aynan qanday asoslarga ko‘ra jinoiy guruh uyushgan deb topilgani ko‘rsatilgan bo‘lishi shartligi;

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2014 yil 23 maydagi “Sud hukmi to‘g‘risida”gi qarori 20-bandida, JPK 467-moddasiga muvofiq, agar jinoyat oldindan til biriktirilgan holda uyushgan guruh tomonidan sodir etilgan bo‘lsa, ayblov hukmining tavsif qismida har bir jinoyatning ishtirokchisi tomonidan aynan qanday jinoiy harakatlar sodir etilganligi aniq ko‘rsatilishi lozimligi, ularning umumiy harakatlarini qayd etishda har birining roli konkretlashtirilgan holda bayon qilinishi lozimligi;

24-bandida, sud sudlanuvchini baholovchi kategoriyalarga tegishli belgilarga qarab aybdor deb topishda, ushbu belgining jinoiy qilmishda mavjudligini tasdiqlovchi holatlarni keltirishi shartligi haqida tushuntirishlar berilgan.

Biroq, dastlabki tergovda ham sudda ham V.K. ismli shaxsning F.A., O.U. ismli shaxslar hamda dastlabki tergov jarayonida shaxsini aniqlashning imkoniyati bo‘lmagan  “Nifrit Impex”, “Mega platinum business”, “Sivil trans kurilish”  va “Mirzoxid Moxir Bunyodkor” ma’suliyati cheklangan jamiyatlari mansabdor va javobgar shaxslari hamda mazkur jinoyat ishi bo‘yicha sudlangan boshqa shaxslar bilan birgalikda jinoiy faoliyat olib borishi uchun oldindan bir guruhga birlashishi hamda ularning harakatida yuqorida ko‘rsatilgan uyushgan guruh belgilari mavjudligini tasdiqlovchi biror-bir dalil aniqlanmagan va ayni vaqtda bunday dalil aniqlash imkoniyati ham mavjud emas.

Aksincha, ish xujjatlariga ko‘ra, V.K. ismli shaxs mazkur jinoyat ishi bo‘yicha sudlangan F.A. ismli shaxs va u bilan uyushgan guruhga birlashgan boshqa shaxslarni biror birini tanimagan, muloqotga kirishmagan, ulardan jinoiy maqsadga erishish uchun biror bir vazifani bajarishga kelishmagan.

Shu sababli sudlov hay’ati, V.K. ismli shaxsning aybidan O‘zbekiston Respublikasi JKning 209-moddasi 2-qismining “b” bandini chiqarishni lozim topadi.

O‘zbekiston Respublikasi JKning 8-moddasiga ko‘ra, jinoyat sodir etishda aybdor bo‘lgan shaxsga nisbatan qo‘llaniladigan jazo yoki boshqa huquqiy ta’sir chorasi odilona bo‘lishi, ya’ni jinoyatning og‘ir-engilligiga, aybning va shaxsning ijtimoiy xavflilik darajasiga muvofiq bo‘lishi kerak.

Bu masalada, sudlarga O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2014 yil 23 maydagi “Sud hukmi to‘g‘risida”gi qarori bilan sudlar hukm chiqarishda jazo tayinlashning umumiy asoslari to‘g‘risidagi qonun talablariga og‘ishmay rioya qilish shartligi, jinoyat qonunining asosiy prinsiplardan biri insonparvarlik prinsipi ekanligi va uning mazmuniga ko‘ra jinoyat sodir etgan shaxsga nisbatan u axloqan tuzalishi va yangi jinoyat sodir etishining oldini olish uchun zarur hamda yetarli bo‘ladigan jazo yoki boshqa huquqiy ta’sir chorasi qo‘llanishi kerakligi haqida rahbariy ko‘rsatmalar berilgan.

Sudlov hay’ati, bayon etilgan qonun talabi va Oliy sudi Plenumining rahbariy tushuntirishlariga amal qilib, V.K. ismli shaxsga nisbatan jazo tayinlashda uning keksa yoshdaligini, muqadam sudlanmaganligini, oilaviy sharoitini jazoni yengilashtiruvchi holatlar deb hisoblab, O‘zbekiston Respublikasi JKning 209-moddasi 2-qismi “a” bandi bilan JKning 57-moddasini qo‘llagan holda jinoyat sodir etilgan vaqtda amalda bo‘lgan eng kam oylik ish haqi, ya’ni 96105 so‘mdan kelib chiqib, jarima jazosini, shuningdek, JKning 171-moddasi 3-qismi bilan ham jarima jazosini tayinlashni, tayinlangan jazolarni JKning 59-moddasi tartibida qisman qo‘shib hisoblashni hamda O‘zbekiston Respublikasi JKning 62-moddasiga asosan K.V.A. ismli shaxsga mazkur jinoyat ishi bo‘yicha “Qamoq” ehtiyot chorasi qo‘llanilib, 2014 yil 27 oktyabrdan 2015 yil 11 may kuniga  qadar jami 6 oyi 15 kun qamoqda bo‘lgan har bir kunini bugungi kunda amalda bo‘lgan eng kam oylik ish haqi miqdori, ya’ni 223.000 so‘mning ikkidan bir qismiga (195 kun x 111.500 so‘m=21.742.500 so‘m)ga tenglashtirib hisoblashni lozim topadi.

Shuningdek, V.K. ismli shaxsning harakatlarida “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasiga Namangan viloyati 9-son qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyasi tomonidan quvurlar uchun amalga oshirilgan 398.555.500 so‘mlik to‘lov bo‘yicha o‘zganing mulkini o‘zlashtirish yoki rastrata qilish yo‘li bilan talon-toroj qilish jinoyatining tarkibi mavjud emasligi hamda F.A. ismli shaxsning moddiy javogarligida va I.B. ismli shaxs raxbarlik kilayotgan “Evro kor grupp” chet el korxonasiga tegishli bo‘lgan 1420.mm diametrli jami baxosi 823.894.384 so‘mlik 16 dona quvurlarni o‘zlashtirganligi o‘z tasdig‘ini topmaganligi sababli ish bo‘yicha yetkazilgan zararni qoplash uchun “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasiga S.A.I. ismli shaxs tomonidan 19.02.2015 yil 30259-sonli memorial orderi orqali to‘langan 100.000.000 so‘m, K.J.A. ismli shaxs tomonidan 06.04.2015 yil 28-sonli memorial orderi orqali to‘langan 25.000.000 so‘m va 07.04.2015 yil 25-sonli memorial orderi orqali to‘langan 50.000.000 so‘m, K.D.V. ismli shaxs tomonidan 07.04.2015 yil 28-sonli memorial orderi orqali to‘langan 48.300.000 so‘m, A.U.B. ismli shaxs tomonidan 07.04.2015 yil 24-sonli memorial orderi orqali to‘langan 50.000.000 so‘m, U.O. ismli shaxs tomonidan 31.10.2014 yil 117-sonli to‘lov topshiriqnomasi orqali to‘langan 2.300.000 so‘m, K.V.A. ismli shaxs tomonidan 28.10.2014 yil 116-sonli to‘lov topshiriqnomasi orqali to‘langan 100.000.000 so‘m, 03.11.2014 yil 119-sonli to‘lov topshiriqnomasi orqali to‘langan 10.000.000 so‘m va shu kundagi to‘lov topshiriqnomasi orqali to‘langan 13.000.000 so‘m pullarni “Namangandavsuvmaxsuspudrat” davlat unitar korxonasidan to‘lovchilarning o‘ziga qaytarilishini belgilashni lozim topdi va Jinoyat ishlari bo‘yicha Buxoro viloyat sudining 2015 yil 13 fevraldagi hukmi o‘zgartirilib, K.V.A. ismli shaxsni O‘zbekiston Respublikasi
189-moddasi 3-qismi bilan aybli deb topish, shu modda bilan jazo tayinlash qismi bekor qilinib, uning qilmishida jinoyat tarkibi bo‘lmagani sababli jinoyat ishining shu qismi JPK 83-moddasining 2-qismiga asosan tugatilsin va u aybsiz deb topilib, oqlandi.

 KSH- № 4-08/91-19-sonli ajrimi

Jinoyat ishlari bo‘yicha

Buxoro viloyat sudining

sudyasi F.Tursunov