Ispanchada fuqaro vafot etgan turmush o‘rtog‘ining pensiyasini olishi mumkin
Evropa Ittifoqining 16 davlatida fuqarolar vafot etgan turmush o‘rtog‘ining pensiyasini olishi mumkin.
Bular quyidagi davlatlar: Avstriya, Bolgariya, Kipr, Daniya, Fransiya, Gresiya, Islandiya, Latviya, Gollandiya, Norvegiya, Polsha, Portugaliya, Ruminiya, Slovakiya, Shvesiya va Ispaniya.
Har bir davlatda vafot etgan turmush o‘rtog‘ining pensiyasini olish shartlari, muddati, miqdori, olishi mumkin bo‘lganlar (ayrim davlatlarda er ham, xotin ham olishi mumkin, ayrimlarida faqat xotin) farq qiladi.
Quyida ulardan biri, o‘zim istiqomat qilib kelayotgan Ispaniyani misol sifatida olib, bu tizim qanday ishlashini qisqacha ko‘rib chiqamiz. Demak, quyidagi ma’lumotlar faqat Ispaniyaga tegishli.
Kim olishi mumkin?
Vafot etgan shaxsning eri/xotini yoki umumiy huquq bo‘yicha hamrohi (common-law partner – rasmiy nikohdan o‘tmagan bo‘lsa ham birga yashagan ayol/erkak). Vafot etgan er/xotin/hamrohning pensiyasini olish shaxsning o‘z pensiyasini to‘liq olishiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi.
Shartlari qanday?
1. Shaxsning eri/xotini/hamrohi vafot etganda, shaxs ularning pensiyasini olish uchun ariza bilan murojaat qilishi mumkin.
2. Bunday ariza uchun vafot etgan shaxs, agar ijtimoiy himoya tizimida ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lsa, oxirgi 5 yil ichida kamida 500 kun davomida yoki u o‘zi ishlagan butun muddatning 15 yili davomida pensiya badalini to‘lagan bo‘lishi kerak. Agar ijtimoiy himoya tizimidan ro‘yxatdan o‘tmagan bo‘lsa, o‘zi ishlagan butun muddatning 15 yili davomida pensiya badalini to‘lagan bo‘lishi lozim. Bunda hayot bo‘lgan er/xotin/hamroh kerakli muddat davomida pensiya badali to‘langani haqida ma’lumotnoma taqdim qilishi zarur.
3. Agar vafot etgan shaxs kasbiy kasallik yoki ishdagi biror hodisa tufayli vafot etgan yoxud allaqachon pensiya olishni boshlagan bo‘lsa, vafot etguniga qadar pensiya badalini to‘lagan yoki to‘lamaganidan qat’i nazar hayot bo‘lgan er/xotin/hamroh vafot etgan shaxs pensiyasini olish uchun murojaat qilishi mumkin.
Davomiyligi va miqdori qancha?
Vafot etgan er/xotin/hamrohning pensiyasini olish davomiyligi va miqdori ma’lum shartlarga ko‘ra 3 xil bo‘ladi:
1. Miqdori – vafot etgan er/xotin/hamroh pensiyasining bazaviy hisoblash miqdorining 52 foiziga teng. Davomiyligi – 14 oy. Ya’ni shaxs 14 oy davomida har oy vafot etgan er/xotin/hamroh pensiyasining 52 foiz miqdorida pensiya oladi.
2. Agar shaxsda vafot etgan er/xotin/hamrohdan farzand bo‘lsa va daromadi belgilangan summadan kam bo‘lsa, vafot etgan er/xotin/hamroh pensiyasining 70 foizigacha bo‘lgan miqdorda qo‘shimcha pensiya olishi mumkin. Bunday hollarda shaxs pensiyani vafot etgunicha olaveradi (ma’lum shartlar asosida to‘xtatilishi mumkin). Ya’ni shaxs to vafot etgunicha har oy o‘zidan oldin vafot etgan eri/xotini/hamrohi pensiyasining 70 foizigacha bo‘lgan miqdorida pensiya beriladi.
3. Rasman nikohdan o‘tmagan hamroh bilan birga qancha vaqt davomida hayot kechirganligini isbotlashning imkoni bo‘lmasa yoki hamrohdan farzand bo‘lmasa, hayot bo‘lgan hamroh 2 yil davomida har oy vafot etgan hamrohi uchun pensiyaning eng kam miqdoriga teng mablag‘ olib turishi mumkin.
Ispaniyada vafot etgan turmush o‘rtog‘ining pensiyasini olish borasida yuqorida keltirilganlardan tashqari yana boshqa qo‘shimcha shart va sharoitlar mavjud.
P.S. Ispaniyada pensiyaning o‘rtacha miqdori oyiga 1000 yevroni tashkil etadi. Masalan, 2016 yilda pensiyaning eng kam miqdori oyiga 636 yevroni, eng ko‘p miqdori esa oyiga 2567 yevroni tashkil qilgan.
Maqsud Salomov,
UzbekLife’ning Ispaniyadagi kolumnisti
