Evropa Ittifoqida Armaniston uchun joy bormi?

“51 nafar fuqaro Armaniston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasiga «Armaniston Respublikasining Yevropa Ittifoqiga qo‘shilish jarayonini boshlash to‘g‘risida»gi qonun loyihasini kiritish maqsadida tashabbus guruhini tuzish to‘g‘risidagi qarorni taqdim etdi”, deyiladi Yerevanning Yevropa Ittifoqiga qo‘shilishi masalasida imzo to‘plash uchun mamlakat Markaziy saylov komissiyasiga taqdim etilgan xabarda.

Endi MSK o‘n kunlik muddat ichida tashabbus guruhini va uning vakolatli vakilini ro‘yxatdan o‘tkazishi yoki barcha zarur talablar bajarilmasa, ro‘yxatdan o‘tkazishdan bosh tortishi kerak.

Bu tashabbus mamlakatning g‘arbparast kuchlari tomonidan ilgari surilgan va ular ham uni parlament muhokamasiga olib chiqishgan. Vakolatli shaxs «Respublika» partiyasi raisining o‘rinbosari Artak Zeynalyan hisoblanadi.

Armanistonning Yevroittifoqqa qo‘shilish g‘oyasi Yerevanda muhokama qilina boshlagani haqida mart oyida mamlakat tashqi ishlar vaziri Ararat Mirzoyan ma’lum qilgan edi. U respublika demokratik taraqqiyot yo‘lini tanlaganini, Bryussel va Vashington bu istakni qo‘llab-quvvatlayotganini, Armaniston uchun ittifoqchilar va sheriklar doirasini kengaytirish, tashqi aloqalarini maksimal darajada diversifikasiya qilish muhim ekanini ta’kidladi.

Parlament spikeri Alen Simonyan ham yaqin orada bo‘lib o‘tishi mumkin bo‘lgan referendum haqida gapirdi.

Armaniston Yevropa Ittifoqining 2009 yilda boshlangan Sharqiy hamkorlik loyihasining bir qismidir. Bundan tashqari, 2015 yildan boshlab respublika YEI – Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi (EOI) bilan raqobatlashuvchi integrasiya loyihasining a’zosi hisoblanadi. Shu bilan birga, Yerevan Gruziya, Moldova va Ukraina misolida Bryussel bilan assosiasiya shartnomasini imzolashdan bosh tortdi.
Shu bilan birga, Armaniston Yevropa Ittifoqining umumiy imtiyozlar sxemasi Plus (GSP+) tashabbusi doirasida savdo imtiyozlarini oladigan kam sonli davlatlardan biridir. Ushbu tashabbus Armaniston eksportiga Yevropa Ittifoqi bozoriga qulay kirish imkonini beradi.

Ikki yil avval Armanistonning Yevropa Ittifoqi davlatlari bilan tovar ayirboshlash hajmi 43,8 foizga o‘sib, o‘sha paytdagi rekord darajadagi 2,28 milliard dollarga yetdi.

So‘nggi paytlarda Yerevan va Bryussel o‘rtasidagi munosabatlar faol rivojlanmoqda. Armanistonning G‘arbga o‘ziga xos «burilishi» Rossiya Federasiyasi va KXSHT Ozarbayjon bilan mojaroda Yerevanni qo‘llab-quvvatlamaganidan keyin sodir bo‘ldi. Shundan so‘ng Yerevan va Moskva o‘rtasidagi munosabatlar keskin yomonlashdi.

Armaniston rahbari Nikol Pashinyan, xususan, Rossiya tinchlikparvar kuchlarini «Qorabog‘dagi tinch aholini himoya qilmayotganlikda» aybladi. Rossiya bunday bayonotlarni rad etib, kontingentning harakatlari Rossiya va Armaniston o‘rtasida imzolangan hujjatlarning «ruhi va harfiga» mos kelishini aytdi.

Bundan tashqari, prezident Armanistonning Yerevan oldidagi majburiyatlarini bajarmagani uchun Armaniston, Belarus, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Rossiya va Tojikistonni o‘z ichiga olgan Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkilotidagi a’zoligi muzlatilganini ham ma’lum qildi. Pashinyan tashkilotni tark etishga va’da berdi, uni «ko‘pikli ittifoq» deb atadi. Keyinchalik bu ma’lumot Armaniston Tashqi ishlar vazirligi tomonidan rad etildi.

Shu bilan birga, Armaniston bosh vaziri Nikol Pashinyan Yevropa integrasiyasi bo‘yicha bunday referendum o‘tkazishdan ma’no ko‘rmayotganini, chunki u bu masala bo‘yicha arman xalqining fikrini allaqachon bilishini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, «Armanlar imkon qadar Yevropaga yaqinlashishga intiladi».

U, shuningdek, bu yil mamlakatning Yevropa Ittifoqiga a’zo bo‘lishini istashini aytdi.

Shu bilan birga, u plebissit o‘tkazilsa, arman xalqi qachon va qanday qilib YEIga a’zo bo‘lish mumkinligi, Bryussel buni xohlaydimi yoki yo‘qmi, degan savollarni berishini ta’kidladi.
Armaniston rahbari bu savollarning barchasiga javob bera olmasligini ta’kidladi. Prezident Armanistonda «institusional demokratiya»ni ko‘rishni istashini va mamlakatda hali ham demokratik islohotlarni davom ettirish uchun siyosiy irodasi borligini qo‘shimcha qildi.

Armaniston Tashqi ishlar vazirligi rahbari Ararat Mirzoyan TRT World telekanaliga bergan intervyusida Armanistonda faol muhokama qilinayotgan qator masalalar qatorida Yevropa Ittifoqiga kirish g‘oyasi ham borligini aytdi. Uning qo‘shimcha qilishicha, Yerevanda Parij va Vashington bilan hamkorlik qilish uchun yangi imkoniyatlar mavjud, AQSh bilan strategik muloqot yo‘lga qo‘yilgan, Yevropa Ittifoqi bilan keng qamrovli va kengaytirilgan sheriklik bo‘yicha kelishuv mavjud.

Uning qo‘shimcha qilishicha, tomonlar viza rejimini liberallashtirish masalasini muhokama qilmoqdalar va Armanistonda Yevropa Ittifoqining kuzatuvchilar missiyasi «Armaniston va Ozarbayjon o‘rtasidagi chegarani kuzatib boradi».

Evropa Ittifoqining tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha oliy vakili Jozep Borrel o‘tgan yil oxirida Yevropa Ittifoqi va Armaniston «hamkorlikni keng ko‘lamli kengaytirish», jumladan, xavfsizlik sohasida ham ishni boshlashga kelishib olganini aytdi.

2024 yilning yanvarida Pashinyan NATOning Kavkaz va Markaziy Osiyodagi vakili Xaver Kolomina bilan Armanistonning Shimoliy Atlantika alyansi bilan hamkorligini muhokama qilgan. Fevral oyi boshida Armaniston mudofaa vaziri Suren Papikyan Armaniston NATO standartlariga muvofiq harbiy liboslarni joriy etishni rejalashtirayotganini aytdi.

Iyul oyida Yevropa tinchlik jamg‘armasi respublika Qurolli kuchlarining moddiy-texnik imkoniyatlarini oshirish uchun Armanistonga 10 million yevro ajratishi ma’lum bo‘ldi. Ular, shuningdek, «inqiroz va favqulodda vaziyatlarda tinch aholini himoya qilishni yaxshilash uchun» qo‘llaniladi.

Qaror Armanistonning Yevropa Ittifoqi bilan hamkorligi doirasida qabul qilindi.

Ozarbayjonlik siyosatshunos Ilgar Velizade TRT telekanali bilan rus tilida suhbatda Armaniston Yevropa Ittifoqiga kirishi uchun Yevropa Ittifoqidan bir qancha shartlarni bajarishi kerakligini qayd etdi.

«Birinchi navbatda, Armaniston EEK va KXSHTdan chiqishi kerak. Armaniston va Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi birlashma mamlakatlari, birinchi navbatda, Rossiya bilan savdo-iqtisodiy hamkorlikni belgilovchi bir qator muhim standartlar bilan bog‘langan. Bu mehnat, tovarlar va xizmatlarning umumiy bozori. Bu umumiy bozorni tark etib, boshqasiga kirish kerak bo‘ladi», — dedi siyosatshunos.

Uning qo‘shimcha qilishicha, Armaniston EAKning amaldagi raisi hisoblanadi.

«U bu muammoni qanday hal qilishi noma’lum. Qolaversa, Armaniston va Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi, birinchi navbatda, Rossiya bilan munosabatlari buzilib qolsa, arman xalqini qiyin kunlar kutadi. Siyosiy ritorika siyosiy ritorika bo‘lib qolaveradi, biroq reallik siyosiy jarayonlarni to‘g‘rilaydi va bu holda biz taxmin qilishimiz kerakki, bu shov-shuvlarning barchasi Armaniston Yevropa Ittifoqi tomon sakrab o‘tib borayotgani haqidagi tasavvurni yaratishga qaratilgan», — deb hisoblaydi mutaxassis.

Uning fikricha, bu amaliy harakatlarni nazarda tutmaydi va yaqin kelajakda ro‘y berishi dargumon va bu sodir bo‘ladigan bo‘lsa, bu Armaniston iqtisodiyoti uchun halokatli oqibatlarga olib keladi, deb hisoblaydi tahlilchi.