Bulutlar ustidan o‘tadigan temir yo‘l loyihasi xavf ostida – qurilish nega kechikmoqda?

Xitoyning Himolay tog‘lari orqali o‘tkazilishi rejalashtirilgan £3,8 milliardlik ulkan temir yo‘l loyihasi muammolarga duch kelmoqda.

Agar Pekin loyihasi amalga oshsa, ulkan temir yo‘l tarmog‘i bulutlar ustida 170 kilometrlik masofani bosib o‘tuvchi tunnellardan iborat bo‘ladi.

Xitoyning 3,8 milliard funt sterlinglik (5 milliard dollar) g‘aroyib temir yo‘l loyihasi dunyodagi eng baland tog‘ tizmasi bilan ajratilgan ikki mamlakatni bog‘lashi kerak, biroq bu ulkan loyiha bir qator jiddiy to‘siqlar tufayli bir necha yildan buyon to‘xtab turibdi. Qurilgach, Trans-Himolay temir yo‘li Tibetning janubidagi Gyirong viloyatini Nepal poytaxti Katmandu bilan bog‘laydi.

Ulkan temir yo‘l tarmog‘i 170 kilometr uzunlikdagi ulug‘vor tog‘lar va cho‘qqilar hamda bulutlar ustidan o‘tuvchi ko‘priklar orqali o‘tadigan tunnellardan iborat bo‘ladi. Dengizga chiqish yo‘li bo‘lmagan Nepal bu loyiha tufayli katta rivojlanish imkoniyatiga ega bo‘lishi mumkin. Temir yo‘l qurilgandan so‘ng, dengizlarga potensial kirish imkoniyati mamlakat iqtisodiyotining yanada muvaffaqiyatli bo‘lishiga yordam beradi. Lekin Nepal hukumati uchun bu jarayon oson kechmadi, chunki ular Xitoy tomonidan ma’lumotlar yetarli darajada berilmayotganidan shikoyat qilishgan.

Nepal temir yo‘l departamentining katta bo‘lim muhandisi va matbuot kotibi Aman Chitrakar 2022 yilda shunday degan edi: "Biz hukumatimiz Van I ning mart oyidagi tashrifi paytida temir yo‘l loyihasining texnik sxemalari bo‘yicha memorandum imzolaganini eshitdik. Endi ommaviy axborot vositalari texnik-iqtisodiy asoslash o‘tkazilishini xabar qilmoqda. Ammo ijrochi idora sifatida biz so‘nggi oylarda amalga oshirilgan biron-bir o‘zgarishlar haqida xabardor qilinmadik."

Infratuzilma bo‘yicha YouTube bloggeri Simon Whistler'ning fikricha, Nepalning "xitoylik muhandislar bilan cheklangan hamkorligini yo‘lga qo‘ymaslik Nepal temir yo‘l sohasining mustaqil rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi va natijada Nepal temir yo‘l muhandislari kerak bo‘lganda temir yo‘lni to‘g‘ri texnik xizmat ko‘rsatish uchun yetarli bilimga ega bo‘lmaydilar."

Shu bilan birga, moliyalashtirish masalalari ham loyihani orqaga surdi. Xitoy Nepalga Katmandudan Nepalning asosiy sayyohlik markazlaridan biri bo‘lgan Pokharagacha temir yo‘lni kengaytirish, sayohat va iqtisodiy imkoniyatlarni yaxshilash uchun 768 million funt sterling (1 milliard dollar) miqdorida yordam berishi kutilmoqda.

Biroq, Nepal amaldorlari Xitoyning qarz tuzog‘iga tushib qolishdan xavotirda. Bu esa qizg‘in muzokaralarga olib keldi va loyihaning amalga oshirilishida ko‘plab kechikishlarga sabab bo‘ldi. Bundan tashqari, Himolay tog‘lari bo‘ylab murakkab joylar va og‘ir ob-havo sharoitlari qurilish va texnik xizmat ko‘rsatishni xavfli qilishi mumkin. Shuningdek, bu tog‘ tizmasining ekotizimlariga zarar yetkazishi mumkinligi haqida tashvishlar ham mavjud.