Afrika davlatlari sobiq mustamlakachilardan tovon puli talab qilmoqda

Afrika davlatlari uzoq yillar davomida mustaqillik, qashshoqlik va qullikdan mahrum bo‘lgan shafqatsiz ekspluatasiya uchun sobiq mustamlakachilardan pul tovonini talab qilmoqda.

Sobiq mustamlakachilardan tovon to‘lashni talab qilish mavzusi San-Tome va Prinsipi Portugaliyadan tovon puli talab qilish niyatini e’lon qilganidan keyin yana dolzarb bo‘lib qoldi. To‘rt asrdan ko‘proq vaqt davomida Evropa davlatlari qullikka sotish uchun 12,5 milliondan ortiq afrikaliklarni kemalarda olib ketishdi.

Afrikaliklar Braziliya va Karib havzasi kabi Amerikadagi mamlakatlarga olib kelindi va asosiy inson huquqlaridan mahrum bo‘lgan sharoitlarda evropalik ko‘chmanchilar uchun ishlashga majbur bo‘ldi.

O‘tgan hafta Afrikaning San-Tome va Prinsipi orol davlati hukumati mustamlakachilik siyosati natijasida etkazilgan zarar uchun Portugaliyadan tovon puli talab qilishini aytdi.

Portugaliya 1486 yildan 1975 yilgacha San-Tome va Prinsipni mustamlaka qilib, minglab odamlarni qullikka aylantirdi, egasizladi yoki ko‘chirdi. 50 yildan so‘ng Portugaliya hukumati mustamlakachilik o‘tmishini tan olish orqali tovon to‘lashi mumkinligi haqida xabar yubormoqda.

Portugaliya prezidenti Marselo Rebelo de Souza 23 aprel kuni uning mamlakati transatlantik qul savdosi va mustamlaka davrida sodir etilgan jinoyatlar uchun mas’ul ekanini va tovon to‘lashi kerakligini aytganidan keyin San-Tome va Prinsipi hukumati tovon pulini talab qilish niyatini e’lon qildi.

Angola, Kabo-Verde, Gvineya-Bisau, Mozambik kabi mamlakatlarning mustamlaka qilinishi nafaqat moddiy zararga, balki madaniy obidalarning vayron bo‘lishiga ham olib keldi.

Olti millionga yaqin afrikaliklar o‘g‘irlab ketilgan va Portugaliya kemalarida Atlantika bo‘ylab majburan olib o‘tilgan va ko‘plab mamlakatlarda, asosan Braziliyada qullikka sotilgan.

Gaitidagi nohukumat tashkilotlar Fransiyadan «mustaqilligini tan olish evaziga» olgan milliardlab dollar tovon pulini to‘lashni talab qilmoqda.

Gaiti 300 yillik mustamlakachilikdan so‘ng 1804 yilda mustaqillikka erishgan mintaqadagi birinchi davlat bo‘ldi.

1825 yilda Gaitini mustaqillikka erishganidan keyin tan olgan Fransiya mamlakatni katta miqdorda tovon to‘lashga majbur qildi. Mablag‘lar 1947 yilgacha mustaqillikdan keyin yo‘qotilgan daromadlar uchun har yili to‘lanishi kerak edi.