Шольц Марказий Осиёда Россиянинг ўрнини босадиган одам қидирмоқда

Германия ҳукумати раҳбари Олаф Шолиц икки кунлик ташриф билан Ўзбекистоннинг аҳоли сони бўйича учинчи шаҳри Самарқандга келди. Уни тарихий Регистон майдонида Президент Шавкат Мирзиёев кутиб олди. Шундан сўнг давлат раҳбарлари тор доирада ва делегациялар иштирокида музокаралар ўтказди.

Учрашув якунлари бўйича томонлар ўз мамлакатлари ташқи ишлар вазирликларига парламентлар, ҳукуматлар ва ташқи ишлар идоралари орқали Ўзбекистон-Германия муносабатлари даражасини ошириш, минтақавий ва халқаро масалалар юзасидан маслаҳатлашувлар ўтказиш бўйича топшириқлар берди, шунингдек, саккизта икки томонлама ҳужжат имзоланди.

Улар орасида миграция, транспорт, иқлим ўзгариши, сув ресурсларидан барқарор фойдаланиш, муҳим фойдали қазилмалар соҳасидаги ҳамкорлик бор.

Бундан ташқари, Берлин ва Тошкент БМТ, ЙХҲТ, Европа Иттифоқи институтлари ва бошқа кўп томонлама тузилмалар доирасида фаол ҳамкорликни давом эттиришга келишиб олдилар. Шунингдек, 2024–2026 йилларга мўлжалланган технологик шериклик ва саноат кооперацияси дастури бўйича Қўшма декларация қабул қилинди, шунингдек, икки мамлакат етакчи корхоналари даражасида келишув ва шартномалар пакети тузилди.

Умумий қиймати 9 миллиард евро бўлган инвестиция лойиҳалари бўйича келишиб олинди. Энг йирик ташаббус Siemens Energy бўлди – компания эстродиол электр станцияларини қуриш бўйича шартнома имзолади. Германиянинг Linde Group эса метанол ва аммиак ишлаб чиқариш бўйича қўшма корхонада иштирок этади.

Июнь ойи бошида Германия расмийлари Ўзбекистон раҳбарияти билан афғонларни Германиядан депортация қилиш бўйича музокаралар олиб бораётгани толибларнинг амалдаги раҳбарияти билан тўғридан-тўғри келишувларсиз олиб борилаётгани маълум бўлди.

Германия ички ишлар вазири Нэнси Фезер ушбу масалани муҳокама қилиш учун Ўзбекистонга ташриф буюрди. Режага кўра, Германия афғонларни Тошкентга хусусий авиакомпаниянинг чартер рейси орқали олиб ўтишни режалаштирган, шундан сўнг қочқинлар Кобулга жўнатилади. Ўзбекистон ҳукумати миграция пактига Ўзбекистон фуқароларининг Германияга қонуний меҳнат миграцияси бошланишини назарда тутувчи шартномаларни киритиш шартини илгари сурди.

Натижада Шольцнинг ташрифи давомида миграция ва мобиллик бўйича келишув тузилди. Германия канцлерининг сўзларига кўра, ушбу ҳужжат Ўзбекистондан Германияга юқори малакали кадрлар келишини соддалаштиради.

Германия расмийларининг ҳисоб-китобларига кўра, 2035 йилга бориб ишчи кучи танқислиги 7 миллион кишига етади. Ўзбекистонда бунинг тескари кўриниши кузатилмоқда – ўтган йил охирида мамлакатда ишсизлик 8 фоизни ташкил этган – бу 1,3 миллион киши. Миграция бўйича махсус комиссар Ёахим Стамп таъкидлаганидек, Ўзбекистон «яхши малакали ёшлар кўп бўлган» кам сонли давлатлардан бири ва Берлин бундан фойдаланишга қарор қилди.

Шу билан бирга, Счолз афғон қочқинларини Ўзбекистонга депортация қилиш бўйича музокаралар олиб бориш учун келмаганини таъкидлаш учун бор кучи билан ҳаракат қилди. Германия ҳукуматининг расмий вакили Штеффен Хебстрейт канцлернинг Марказий Осиёга сафари арафасида айтганидек, у «бу масалани кун тартибида кўрмаяпти».

Бироқ август ойининг охирида худди шундай келишув Қатар воситачилигида 28 нафар афғонлик биринчи гуруҳни Кобулга депортация қилишга ёрдам берди.

Мамлакатлар ўртасидаги товар айирбошлаш сезиларли даражада ошди

Марказий Осиёга ташрифнинг асосий мавзуларидан бири, хориж ОАВлари ёзганидек, Германияга фойдали қазилмалар экспорти ҳам бўлди. Журналистлар Олаф Шолснинг минтақага бўлажак ташрифини Украинадаги уруш фонида нефть, газ ва бошқа фойдали қазилмалар етказиб бериш бўйича келишувга эришиш истаги билан боғлашди.

Россия Федерацияси билан муносабатларнинг виртуал бузилиши фонида Европа Иттифоқи давлатлари янги савдо ҳамкорларини, жумладан, Марказий Осиё минтақасида ҳам излай бошлади.

Шу вақт ичида немис компаниялари қайта тикланадиган энергия, таълим, логистика ва кимё саноати каби соҳаларда ҳам шартномалар бўйича музокаралар олиб бормоқда.

Бу Қозоғистонда муҳокама қилинди. Республика Президенти Қосим-Жомарт Тўқаевнинг сўзларига кўра, томонлар умумий қиймати 55 миллиард доллар бўлган 66 та қўшма инвестиция лойиҳаси бўйича келишиб олдилар, ўтган йили Остона Германияга 8,5 миллион тонна нефть етказиб бериб, учинчи йирик хомашё етказиб берувчига айланди. Германия учун, Норвегия ва АҚШдан кейин.

Қозоғистонда нефтдан ташқари 2 триллион куб метрдан ортиқ табиий газ захиралари мавжуд. м, бу Германия иқтисодиёти учун ҳам муҳим.

Ўтган йилнинг кузида «Марказий Осиё-Германия» биринчи саммити бўлиб ўтган ва унда томонлар стратегик шериклик ўрнатишга келишиб олган эди. Мазкур форумда логистика, фойдали қазилмаларни қайта ишлаш ва муқобил энергетикани ривожлантириш бўйича қўшма лойиҳалар муҳокама қилинди.

Кейинги уч йилда Германиянинг минтақа мамлакатлари билан товар айирбошлаш ҳажми сезиларли даражада ошди. Қозоғистонда 2023 йилда немис товарлари етказиб бериш ҳажми 136 фоизни ташкил этди, икки мамлакат ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми ўтган йил давомида 3,9 миллиард долларга етди, 64 фоизга ошди. 770 миллион долларлик рекорд даражага етди.

2023 йилнинг олти ойида Германия ва Ўзбекистон ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 500 миллион долларни ташкил этди, Тошкент ўғитлар, тўқимачилик, металл ва мева-сабзавот маҳсулотларини экспорт қилади, немис компаниялари ўз навбатида Ўзбекистонда қўшма ишлаб чиқариш корхоналарини, жумладан, машинасозлик ва саноат корхоналарини очишга сармоя киритади.

Ривожланаётган тенденция Берлиннинг Марказий Осиёда ташқи сиёсатни қуришдаги янги ёндашувларини ҳам, мамлакатларнинг Германия билан савдо-иқтисодий алоқаларини ошириш истагини кўрсатади.

Иқтисодий манфаатлар биринчи ўринда туради

Марказий Осиё ўзининг қалтис сиёсий тизими туфайли Германия учун устувор аҳамиятга эга эмас эди. Аммо Украинадаги уруш бу динамикани тубдан ўзгартирди, дея тушунтирди Германия Ташқи алоқалар кенгашининг Марказий Осиё бўйича эксперти Стефан Майстер.

Шу билан бирга, у қайсидир маънода Россия Федерацияси билан муносабатлар сақланиб қолаётганини таъкидлади. «Бир томондан, биз Украинани қўллаб-қувватлаймиз. Бошқа томондан, бизнинг бизнесимиз ҳали ҳам ресурсларга муҳтож», - дея тушунтирди у.

Худди шундай позицияни МГИМО халқаро тадқиқотлар институти Европа тадқиқотлари маркази тадқиқотчиси Артем Соколов ҳам билдиради. Унинг фикрича, ҳозирча иқтисодий манфаатлар Германия ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатларнинг ўзаги бўлиб хизмат қилмоқда.

«Масалан, Қозоғистон Германия раҳбарияти томонидан муҳим ресурслар: нефть ва нодир ер металлари етказиб берувчиси сифатида қаралади. Германиянинг Ўзбекистон ва Қирғизистон билан муносабатларида ҳам хомашё омили муҳим аҳамиятга эга. Марказий Осиё минтақасининг транзит салоҳиятининг аҳамияти ҳам катта – Европа Иттифоқини Хитой билан боғловчи йўналишлар у орқали ўтади», деб ҳисоблайди немис мутахассиси.

Унинг фикрича, Марказий Осиёнинг бешта давлати Германиянинг савдо-иқтисодий ҳамкори сифатида Россия Федерациясининг тўлақонли ўрнини боса олиши даргумон.

«Аммо улар қандайдир даражада Москва билан муносабатларнинг бузилишини қоплашлари мумкин. Кенгроқ маънода Марказий Осиё Германия учун ҳам ўзининг савдо бозори, ресурслари, инвестиция объектларига эга макон сифатида ҳам, Евроосиёнинг йирик давлатлари – Россия ва Хитой билан чегарадош ҳудуд сифатида ҳам муҳим аҳамиятга эга. Немис дипломатлари маҳаллий ҳамкасблари билан алоқаларни кучайтиришга, руслар ва хитойларни сиқиб чиқаришга қарши эмас, лекин улар буни уддалай олишлари даргумон», — дея хулоса қилди эксперт.