МДҲ давлатларининг тарих дарсликлари Россияда танқидга учради

Россия Фанлар академиясининг Ижтимоий фанлар бўйича илмий ахборот институти МДҲ ва Яқин Шарқ мамлакатлари тарих дарсликларида Россиянинг намоён бўлишини таҳлил қилувчи тадқиқот ўтказди. Тадқиқотчилар постсовет мамлакатларидаги кўплаб дарсликларда Россия мустамлакачи давлат сифатида кўрсатилган деган хулосага келишди.

Қозоқ дарсликларида Россия империяси Қозоғистондан ҳарбий ва иқтисодий манфаатлари йўлида фойдаланишга интилган давлат сифатида кўрсатилган. СССР сиёсати, айниқса, 1921 йилги очарчилик билан боғлиқ ҳолда ҳам танқид қилинди. ИНИОН маълумотларига кўра, дарслик муаллифлари Россия империясининг сиёсатини «тажовузкор ва самарасиз» деб таърифлаб, Пётр Столйпиннинг кўчириш сиёсатини мисол қилиб келтирадилар.

ИНИОН таҳлилига кўра, Озарбайжон дарсликларида Совет ҳокимиятининг ўрнатилиши «хоин кучлар» кўмагида амалга оширилган «ҳарбий босқин» деб аталади. 19-20-асрлардаги Қорабоғ можароси ва бошқа салбий воқеаларга Россия сабабчи бўлган кўринади. Дарслик муаллифларининг таъкидлашича, бутун Совет тизими «Россия манфаатларини қондириш ва унинг гегемонлигини таъминлашга қаратилган».

Ўзбек дарсликларида Ўрта Осиёнинг қўшиб олиниши зўравонлик билан босиб олинганлик сифатида тасвирланган. Муаллифларнинг ёзишича, Россия Ўзбекистоннинг миллий ўзига хослигига ҳам, иқтисодий аҳволига ҳам зиён етказган. Шу билан бирга, ИНИОН Ўзбекистонда чор Россиясининг мустамлака қилинган Туркистондаги сиёсатининг «прогрессив оқибатлари» ҳақидаги баҳс-мунозараларга сабаб бўлаётганини таъкидлади.

Қирғизистон ва Тожикистон дарсликларида Россия таъсири ижобийроқ тасвирланган. СССРнинг ушбу мамлакатларнинг халқ хўжалиги, таълими ва саноатини ривожлантиришга қўшган ҳиссаси қайд этилган. Тожик тарихчилари Россияда коммунистларнинг ҳокимият тепасига келишини ижобий баҳолайдилар, бу эса, уларнинг фикрича, тожик халқининг мустақил давлатчиликка эга бўлишига олиб келди.

Россия Ташқи ишлар вазирлиги аввалроқ айрим хорижий тарих дарсликлари мазмунидан норозилигини билдирган эди. Август ойида вазирлик арман тилидаги дарсликни «18-аср охири ва 19-аср бошларида Жанубий Кавказда содир бўлган воқеаларнинг бузиб кўрсатилгани» учун танқид қилган эди.

«Мен ҳам барчамиз каби Россиядан ташқарида ҳамма жойда рухсат берилган, янги мустақил давлатлар тарихининг миллий версияларида биз хоҳлаганчалик тақдим этилмаган талқинлардан хавотирдаман», деди давлат раҳбарининг биринчи ўринбосари.