Olimlar 500 yoshli akulaga ro‘para kelib qoldi

Grenlandiya akulasi Yer yuzidagi eng uzoq umr ko‘ruvchi umurtqali hayvon unvoniga ega bo‘lib, ayrim vakillari 500 yoshgacha yashashi mumkin. Shimoliy Atlantika va Shimoliy Muz okeanlarining sovuq suvlarida yashovchi bu sirli chuqur dengiz yirtqichi o‘zining ajoyib umr davomiyligi bilan olimlarni hayratga soldi. Uning sekin o‘sish sur’ati va noodatiy biologiyasi uni doimiy tadqiqotlar mavzusiga aylantirdi, bu esa ba’zi turlarning qarish chegaralarini qanday yengib o‘tishini tushunishga yordam bermoqda.

Kopengagen universiteti dengiz biologi Yulius Nilsen rahbarligidagi tadqiqot guruhi Grenlandiya akulalarining uzoq umr ko‘rishini tushunishda muhim yutuqlarga erishdi. Nilsen va uning hamkasblari o‘tkazgan tadqiqot natijasida kamida 272 yoshga teng deb baholangan Grenlandiya akulasi aniqlandi. Ba’zi modellar esa bu akulaning yoshi 500 yoshgacha bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatdi.

Bu kashfiyot avvalgi rekordlarni bekor qilib, uzoq vaqt davomida eng uzoq umr ko‘ruvchi umurtqali hayvon hisoblanib kelgan 211 yoshli yoysimon kitning ma’lum umr ko‘rish muddatidan oshib ketdi.

Grenlandiya akulalarining yoshini aniqlash tadqiqotchilar uchun jiddiy qiyinchilik tug‘dirdi. Ko‘plab baliq turlarining yoshini ularning quloqlarida joylashgan otolitlar deb ataladigan kichik kalsiy karbonat tuzilmalaridagi o‘sish qatlamlarini sanash orqali aniqlash mumkin. Bu qatlamlar xuddi daraxt halqalari kabi ishlaydi va o‘sish jarayonini ko‘rsatadi. Biroq, akulalarda bunday quloq toshlari yo‘q, shu sababli an’anaviy yosh aniqlash usullari samarasiz. Bundan tashqari, Grenlandiya akulalarida ohakli tuzilmalar juda kam bo‘lib, bu jarayonni yanada murakkablashtiradi.

Bu to‘siqni yengib o‘tish uchun olimlar boshqa usulga - akulalarning ko‘z gavharlarini o‘rganishga murojaat qilishdi. Ko‘z gavhari shakllanganidan so‘ng o‘zgarmaydigan oqsillardan tashkil topgan bo‘lib, tadqiqotchilar ulardan biologik vaqt belgisi sifatida foydalanishlari mumkin. Eng ichki oqsillar akula hali ona qornida ekanligida rivojlangani sababli, ularning yoshini radiokarbon sanalash usullari yordamida aniqlash mumkin.

Ushbu oqsillarni tahlil qilish orqali, tadqiqotchilar bir nechta Grenlandiya akulalarining yoshini aniqlashga muvaffaq bo‘lishdi va ularning g‘ayrioddiy uzoq umr ko‘rishini tasdiqladilar.