Markaziy Osiyoning beshta davlatida qo‘shimcha yo‘llar quriladi
Aprel oyida Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyoning beshta davlatining birinchi sammiti bo‘lib o‘tadi. Markaziy Osiyo davlatlari Yevropa davlatlari bilan erkin muloqot qilishni istaydi. Ammo muzokaralar uchun davlatlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘laydigan yo‘l yo‘q. Butun yo‘l Rossiya hududidan o‘tadi. Urush holatida esa ushbu yo‘llar bilan qatnash yanada murakkablashdi. Vaziyat bundan keyin qanday rivojlanadi? Bu haqda Kazinform agentligi bosh muharriri Nag‘ashibek Aldan fikr bildirdi.
Bosh muharrirga ko‘ra, Rossiya Ukrainaga bostirib kirganiga ikki yil bo‘ldi va urush davom etmoqda. Shu ikki yil davomida Markaziy Osiyo davlatlari va Yevropa davlatlari o‘rtasidagi yuk va yo‘lovchi tashish aloqalarini qanday qilib samaraliroq qilish masalasi ko‘rib chiqildi. Yaqinda Bryusselda Yevropa Ittifoqi davlatlari va Markaziy Osiyo davlatlarining forumi bo‘lib o‘tdi. Forum yangi tashabbus bilan chiqdi va uni amalga oshirish yo‘lini boshladi. Tashabbus – qadimgi Ipak yo‘li bo‘ylab Transkaspiy transport yo‘lagini yaratish. Bu yo‘l Rossiya hududiga bormaydi, uning tashqarisidan o‘tadi. Bunday transport koridori haqida gapirish oson, lekin amalga oshirish oson emas. Unga katta pul kerak. Lekin ishning moliyaviy muammosi hal etilayotgani quvontiradi.
Marshrut Xitoyning sharqidan boshlanib, Polshaga yetib borishi kerak. Bu loyiha ikki yirik mintaqaning iqtisodiy va siyosiy yaqinlashuvi, xalqlarning bir-biri bilan o‘zaro munosabati uchun sharoit yaratadi, degan umid katta.
Markaziy Osiyoning beshta davlatida temir yo‘l va avtomobil yo‘llari qayta tiklanadi va modernizasiya qilinadi, transport qatnovi ko‘payadi, portlarning o‘tkazish qobiliyati ortadi, chegaradan o‘tish punktlari zamonaviy texnologiyalarga asoslanadi, multimedia logistika markazlari va qo‘shimcha yo‘l kesishmalari barpo etiladi. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki ekspertlari hisob-kitob qilishdi. Transkaspiy transport koridorini qurish uchun 18,5 milliard yevro kerak. Ikki kunlik forum davomida Yevrokomissiya allaqachon xalqaro hamjamiyatlardan transport koridorini qurish uchun 10 milliard yevrolik majburiyatlarni oldi. Ushbu mablag‘lar bir necha oy ichida ish boshlashga tayyor.
“Forum qaroriga ko‘ra, Transkaspiy transport aloqalarini yo‘lga qo‘yadigan “Mintaqaviy farovonlik dasturi” birinchi navbatda Markaziy Osiyo mamlakatlarida ishlaydi. U Xalqaro savdo markazi tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu markaz Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkilotining agentligi hisoblanadi. Bundan tashqari, Markaziy Osiyoning beshta davlati transport vazirliklariga Transkaspiy transport yo‘lagining borishi va reja bo‘yicha ishlarning rivojlanishini nazorat qilish uchun bitta katta maslahatchi-rezident biriktiriladi. 2025 yilda Yevropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtiriladigan mintaqaviy transport dasturi tasdiqlanadi. Ushbu dastur Markaziy Osiyo mamlakatlarida mavjud va kelajakdagi transport loyihalariga texnik yordam ko‘rsatadi. Dastur doirasida Yevropa komissiyasi va Yevropa investisiya banki Markaziy Osiyo mamlakatlari infratuzilmasini rivojlantirish maqsadida 1,5 milliard yevro ajratdi”, – deydi Nag‘ashibek Aldan.
Unga ko‘ra, forumda Qozog‘iston, Qirg‘iziston, O‘zbekiston va Tojikiston transport vazirlari, Turkmaniston transport vaziri o‘rinbosari ishtirok etdi. Qozog‘iston Transport vaziri Marat Qarabayev joriy yilning sentyabrida Astana shahrida sarmoyaviy forum o‘tkazishni taklif qildi. Markaziy Osiyo davlatlarining barcha transport vazirlari xursand bo‘lib, minnatdorchilik bilan gapirishdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, xalq Transkaspiy transport yo‘lagidan umidlari katta. Forumda Qozog‘iston va O‘zbekiston vazirlari o‘z nutqlarini ingliz tilida, qolganlari esa rus tilida so‘zladi. Qirg‘iziston vazirining aytishicha, Markaziy Osiyo davlatlari ikki gigant o‘rtasida qolib ketgan va hali o‘z rivojlanish momentini topa olgani yo‘q. O‘zbekiston vaziri esa bu strategik tashabbusdan Markaziy Osiyo davlatlarining hech biri chetda qolmasligiga ishonadi.
Forumda boshqa davlatlar vakillari ham kuzatuvchi sifatida qatnashdi. Tanaffus vaqtida jurnalistlarga bergan intervyusida Turkiya vakili ushbu forumda Turkiya bayrog‘i ham ko‘tarilishi kerakligini, Transkaspiy transport yo‘lagini Turkiyasiz amalga oshirish mumkin emasligini, Yevropa komissiyasi Anqarani loyihaga kiritishi kerakligini aytdi. Yo‘lakning bir yo‘nalishi Turkiya hududidan, ikkinchi yo‘nalishi Kavkaz va Qora dengiz hududidan o‘tadi. Shu bois forumga Ozarbayjon, Armaniston va Gruziyadan ham delegatlar tashrif buyurdi.
Aprel oyida Yevropa Ittifoqi va Markaziy Osiyoning beshta davlatining birinchi sammitini o‘tkazishga kelishib olindi. Sammitda Transkaspiy transport yo‘lagini tezlashtirish va ko‘plab tashkiliy masalalar, ehtimol, hal etiladi. Aprel sammiti O‘zbekistonda bo‘lib o‘tadi.
Albatta, Transkaspiy transport yo‘lagining ishga tushirilishi Markaziy Osiyo davlatlari uchun katta muvaffaqiyat bo‘lar edi. Aholi qatnovi ortadi, yuk tashish va yuk harakati jonlanadi. Asosiysi, yo‘l ochiq bo‘ladi.
