Dahshat! Xitoy lagerlarida uyg‘ur ayollari qanday qiynoqlarga solinishi ma’lum bo‘ldi

Uyg‘urlar uchun "qayta tarbiyalash lagerlari" deb nomlangan xitoy lagerlarida ayollar videokuzatuv bo‘lmagan kameralarda muntazam ravishda zo‘rlanadi va qiynoqqa solinadi. Bu haqda BBC News xabar bermoqda.

Qahramonlardan biri, 42 yoshli Tursunay Ziavudun to‘qqiz oyni shunday lagerda o‘tkazgan va bu vaqt uning uchun eng og‘ir jarohatlar qoldirgan davr bo‘lgan. Ayol mamlakatdan qochib qutuldi va ayni damda AQShda yashamoqda. Uning so‘zlariga ko‘ra, lager xodimlari har kuni kechqurun ba’zi ayollarni kameralaridan olib chiqib, zo‘rlashgan. Erkaklar niqob kiyib yurishgan. Tursunoyning o‘zi uch marta zo‘rlangan.

Ayol shuningdek, sodir bo‘lgan voqealar to‘g‘risida ommaviy axborot vositalariga zudlik bilan aytmaganligini tan oldi, chunki u qochib ketganidan keyin bir muncha vaqt Qozog‘istonda yashagan va uni uyg‘urlar joylashgan Xitoyning Shinjoniga qaytarib yuborishlaridan qo‘rqqan.

Lagerda 18 oy bo‘lgan yana bir sobiq mahbusning BBC Newsga aytishicha, ayollarni kamerada erkaklar bilan yolg‘iz qoldirishdan oldin yechintirib, kishanlashgan. Ayolning so‘zlariga ko‘ra, xitoyliklar eng chiroyli yosh qizlarni tanlash uchun pul to‘lashga tayyor bo‘lgan.

Tursunay Ziavudun ba’zi qizlarning o‘z kameralariga qaytmaganligini qo‘shimcha qildi. Boshqalar, nima bo‘layotgani haqida gaplashsalar, zo‘ravonlik bilan tahdid qilishdi.

Tursunay Ziavudunning so‘zlariga ko‘ra, "qayta tarbiyalash lagerlari"da u va boshqa mahbuslar tashviqot dasturlarini ko‘rishga majbur qilingan va ularning sochlari majburan oldirilgan. So‘roq paytida Ziavudunni kaltaklashgan, qorniga tepishgan.

Uyg‘urlarga xitoy tilini ham majburan o‘rgatishgan. BBC Newsga bu haqda lagerga o‘qituvchi sifatida yollangan Xitoy fuqarosi Kelbinur Sedik ismli etnik qozoq ayol ma’lum qildi. Lagerlarda ishlashga majbur bo‘lgan yana bir o‘qituvchi Sairagul Sautbayning aytishicha, u ommaviy ravishda zo‘rlash holatlariga guvoh bo‘lgan.

Ayollarning so‘zlariga ko‘ra, Kunes lagerida ayollar ustida tibbiy tajribalar o‘tkazilgan. Shu bilan birga, Xitoy hukumati bu ma’lumotlarni rad etmoqda.

Xitoy hukumati BBC Newsning zo‘rlash va qiynoqlarga oid ayblovlar haqidagi savollariga javob bermadi. Rasmiylar Shinjondagi lagerlar qamoqxona emas, balki "kasb-hunar ta’limi va o‘qitish markazlari" ekanligini ta’kidladilar.

Ziavudun va boshqa qizlar 2018 yil dekabr oyida Qozog‘istonda erlari yoki qarindoshlari bo‘lganligi sababli ozod qilingan.

«Ularning maqsadi hammani yo‘q qilishdir. Va buni hamma biladi», – dedi Ziavudun.

Xitoy rasmiylarining aytishicha, Shinjondagi lagerlar ekstremizmga qarshi kurashish uchun mo‘ljallangan, ammo Qo‘shma Shtatlar va boshqa mamlakatlar milliondan ortiq odam, deyarli barcha musulmonlar sudsiz qamoqqa tashlangan deb hisoblashadi.