«Bloger va adolat 6,5 yilga qamaldi» — Otabek Sattoriy ustidan hukmga aks-sado
Surxondaryolik bloger Otabek Sattoriyning 6,5 yilga qamalishi O‘zbekistondagi so‘z erkinligi bilan bog‘liq xavotirlarni kuchaytirdi.
Surxondaryolik bloger, korrupsiyani tanqid qilib kelgan Otabek Sattoriy tuhmat va tovlamachilikda aybdor deb topilib, sud hukmi bilan 6,5 yilga ozodlikdan mahrum etildi.
«Sattoriy ishi» o‘zbek jamoatchiligi va jahon OAVlarida, xususan, huquq faollari tomonidan qizg‘in muhokama qilindi.
AQShdagi Jurnalistlarni himoya qilish qo‘mitasi (CPJ) O‘zbekiston hukumatidan Sattoriyni darhol ozod qilishni so‘radi.
«O‘zbekiston hukumati Otabek Sattoriyni zudlik bilan ozod qilishi, uning faoliyatiga qarshilik qilmasligi, u va boshqa jurnalistlarning jazolanishdan qo‘rqmasdan, erkin ishlashiga imkon berishi kerak.
4 may kuni bo‘lib o‘tgan sudda Sattoriyning advokatlari prokuratura tovlamachilikni isbotlovchi moddiy dalillar keltira olmagani, ular faqat da’vogarlar va ishda manfaatdor bo‘lgan boshqa shaxslarning ko‘rsatmalariga asoslanganini ta’kidladi.
Qo‘mita izoh olish uchun O‘zbekiston Ichki ishlar vazirligi, «Hududgazta’minot», Termiz va Surxondaryo hokimliklariga elektron pochta orqali xabar yubordi, ammo javob ololmadi», – deyiladi qo‘mita axborotida.
Human Rights Watch xalqaro nodavlat tashkiloti holatni O‘zbekistondagi so‘z erkinligiga nisbatan zarba deb atadi.
«Mahalliy amaldorlarning ehtimoliy korrupsiyasi bo‘yicha surishtiruvlar o‘tkazgan mustaqil blogerni qamoqqa olish haqida O‘zbekiston sudi chiqargan qaror – adolatsiz hukm va O‘zbekistonda so‘z erkinligiga berilgan zarba.
[...] O‘zbekistonning hamkorlari, xususan AQSH, Yevropa Ittifoqi hamda unga a’zo davlatlardan Germaniya va Birlashgan Qirollik kabilar o‘zbek rasmiylarini Sattoriyni ozod qilishga va so‘z erkinligini himoyalashga chaqirishi lozim», – deyiladi Human Rights Watch bayonotida.
HRW'ning eslatishicha, Yevropa Ittifoqi yaqinda O‘zbekistonga GSP+ sxemasi bo‘yicha savdo imtiyozlarini taqdim etgan, bu bilan esa rasmiy Toshkent inson huquqlari, xususan so‘z erkinligini ta’minlash majburiyatini olgan.
Janubiy Kaliforniya universitetining inson huquqlari amaliyoti bo‘yicha dosenti Stiv Sverdlou «Sattoriy ishi» borasida fikr bildirib, bu O‘zbekiston uchun yomon qadam bo‘lganini ta’kidladi.
«Bloger Otabek Sattoriyga shubhali ayblovlar bilan 6,5 yillik qamoq jazosi tayinlanishi bilan, O‘zbekiston tanqidchi jurnalistlarni qamoqqa oluvchi va so‘z erkinligiga hujum qiluvchi davlatlarning badnom ro‘yxatidan yana joy egalladi», – deb yozdi u Twitter-sahifasida.
AQSh Davlat departamentining Janubiy va Markaziy Osiyo ishlari bo‘yicha byurosi ham Surxondaryoda blogerning qamalishi yuzasidan xavotir bildirdi.
«O‘zbekiston va xalqaro hamjamiyat vakillariga qo‘shilgan holda, biz blogerlar bilan bog‘liq so‘nggi holatlar yuzasidan o‘z xavotirimizni bildiramiz va rasmiylarni so‘z erkinligini hurmat qilishga chaqiramiz. Prezident Mirziyoyev aytganidek, oshkoralik va so‘z erkinligi O‘zbekistonning islohotlari uchun zarurdir», – deyiladi Davlat departamenti byurosi rasmiy munosabatida.
Xalqaro onlayn jurnal The Diplomat o‘z maqolasida o‘zbek blogosferasi haqida to‘xtaldi.
«O‘zbekistonda blogerlar odatda mustaqil, ya’ni an’anaviy media tashkilotiga tegishli emaslar va ko‘pincha veb-saytlar tomonidan joylashtirilgan klassik bloglar o‘rniga Telegram, YouTube va Facebook kabi ijtimoiy media platformalaridan foydalanadilar. Garchi o‘zbek blogerlarining ba’zilari 2016 yilgacha faol bo‘lgan bo‘lsa-da, bu davrdan keyin ularning ko‘payishi Islom Karimov vafotidan keyin O‘zbekistonning dunyoga ochilishi bilan bog‘liq.
Ommani va yangi texnologiyalarni qanday qilib boshqarish borasida davlat qiyinchilikka uchrayotgani shubhasiz. Bu – bosmaxonani yopib yuborish yoki veb-saytni yo‘q qilib yuborishdek oddiy narsa emas», – deb yozdi nashr.
Eurasianet nashrining qayd etishicha, so‘z erkinligi tarafdorlari mazkur ishni hukumat uchun sinov bo‘ladi deb hisoblashayotgandi.
«So‘z erkinligi himoyachilari «Sattoriy ishi»ni O‘zbekistonning oshkoralikka qanchalik sodiqligini ko‘rsatuvchi imtihon deb qaragan bo‘lsa, hokimiyatdagilar uning tergovini boshqa maqsad bilan bog‘lagan ko‘rinadi. Aftidan, ular fuqarolik jurnalistikasi vakillari – mahalliy aholi ularni bloger deb ataydi – qaysi chiziqlardan xatlab o‘tishi mumkin yoki mumkin emasligini belgilab qo‘ymoqchi bo‘lishdi», – deya yozadi Eurasianet.
«Sattoriy ishi» o‘zbek jamoatchiligining ham e’tiboridagi masala bo‘ldi. Milliy mass-mediani qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi raisi Komil Allamjonov «Sattoriy ishi» borasida gap boshlab, garchi bu keysni chetlab o‘tgan bo‘lsa-da, jurnalistlar tez-tez qiyinchiliklarga duch kelayotgani haqida yozdi.
«Keyingi paytda jurnalistlar bilan bog‘liq muammolar tez-tez ko‘zga tashlanib turibdi. Matbuotchilar qanday qiyinchiliklarga duch kelayotganini ham bilyapmiz.
Ammo men bir gapni ishonch bilan ayta olaman: o‘zimizning jurnalistlarni qo‘llash, himoya qilish o‘rniga og‘zini ocholmaydigan darajada qo‘rqitib qo‘ysak, ularning o‘rnini boshqalar – tashqaridan turib fitna chiqaradiganlar egallashi aniq! Undaylarning niyati ma’lum – jamoatchilik fikrini allakimlar uchun manfaatli tomonga burish, sodda odamlarimizning his-tuyg‘ularini qo‘zg‘atib, shu orqali ommani boshqarish. Bu yo‘lda na haqiqatga o‘rin bor, na vijdonga!» – deb yozdi Allamjonov.
Deputat Rasul Kusherbayev blogerga nisbatan sud hukmi o‘qilgach, o‘z Telegram-kanalida qisqacha post qoldirdi.
«Gap-so‘z yo‘q. Sudning bu ishidan keyin biror nima deyishgayam odam qo‘rqib qoldi buyog‘iga», – dedi u.
Huquqshunos, jurnalist Zafar Solijonov «Sardoba ishi»dagi ko‘plab aybdorlarga 700 dollar jarima tayinlangan bir paytda, «Sattoriy ishi»da prokuror ayblanuvchiga 11 yil qamoq jazosi so‘raganini taqqosladi.
«Maqsadi muammoni yoritish, telefonini sindirishganiga yangisini so‘ragan, hech kimning o‘limiga sabab bo‘lmagan, davlatga milliardlab zarar keltirmagan bloger Otabek Sattoriyga ochiq sudda prokuror 11 yil so‘ragan. Ikkala holatda ham nuqtani sud qo‘yadi. Lekin bir narsani unutmaslik kerak: hukm qonuniy bo‘lishi, biroq adolatli bo‘lmasligi ham mumkin», – deb yozdi u.
Solijonov Sattoriy ustidan sud hukmi o‘qilgach, quyidagicha qisqa post qoldirdi:
«Bloger Otabek Sattoriy va adolat 6,5 yilga qamalibdi».
Bloger Bahodir Ahmedov Sattoriy ishida gumonlar tug‘ilishiga ishonchni yo‘qotgan sud hokimiyati sabab, deya fikr bildirdi.
«Otabek Sattoriy keysi meni ikki yo‘l chorrahasidagi arosatda qoldiraveradi. Sattoriy kim? Balki u rostdan blogerlik bilan kimnidir shantaj qilgan tovlamachidir? Yoki u faolligi ortidan hammaga o‘rnak bo‘lishi uchun qatag‘onga uchragan bir qurbondir?
Bunday gumonlarimiz tug‘ilishiga asosiy sababchi Sattoriy ham, Sherobod tuman hokimi ham emas. Hammasiga sababchi ishonchdan chiqqan sud hokimiyati. Qonun doirasida hukm chiqarsa ham, baribir bo‘rining og‘zi qon!» – deya yozdi u.
«Amerika ovozi» jurnalisti Navbahor Imomovaning fikricha, davlat ayblovi blogerga 11 yil qamoq jazosi so‘rashi – tanqidchilarning og‘zini yopishga qaratilgan harakat bo‘lishi mumkin.
«Qamoqdagi bloger. Otabek Sattoriy – «Yangi O‘zbekiston, Yangicha dunyoqarash» shiori ostida so‘z erkinligi haftaligini nishonlanayotgan O‘zbekistonning bugungi qiyofasi.
Ha, jurnalistlar ham, blogerlar ham xatolarg yo‘l qo‘yishadi, qonunlar va qoidalarni ba’zida buzib turishadi. Ammo «Sattoriy ishi»da bilganlarimizdan kelib chiqadigan bo‘lsak, u prokuror so‘raganidek 11 yil panjara ortida o‘tirishga hukm qilinadigan darajada hech narsa qilgani yo‘q.
Tizim bu ishdan tanqidchilarni ogohlantirish, ularning ovozini o‘chirish yo‘lida foydalanyapti. Fikr erkinligi huquqingizdan foydalanishingiz mumkin, ammo sizni qamoq kutadi», – dedi xalqaro jurnalist.
Eslatib o‘tamiz, Otabek Sattoriyning himoyasi sud hukmi ustidan shikoyat berishini ma’lum qilgan.
Manba: kun.uz
