Al-Azhar qanday universitet? Uning O‘zbekiston hukumatidagi talabasi kim?
Joriy yilning sentyabr oyi boshida Misr Arab Respublikasi Prezidenti Abdulfattoh as-Sisi O‘zbekistonga tashrif buyurgan edi. Tashrif davomida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi va unda Misrning Al-Azhar universiteti va boshqa ilmiy-tadqiqot muassasalari bilan O‘zbekiston xalqaro Islom akademiyasi, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqotlar markazi va Islom sivilizasiyasi markazi o‘rtasida faol hamkorlik o‘rnatishga kelishib olingandi.
Kuni kecha isr Bosh imomi, Al-Azhar majmuasi rahbari shayx Ahmad Muhammad Toyyib ham O‘zbekistonga kelganida mamlakat rahbari Shavkat Mirziyoyev qabulida bo‘ldi.
Mazkur uchrashuvda Ahmad Toyyib Xalqaro islom akademiyasi tarkibida Al-Azhar universiteti kafedrasini tashkil etish, misrlik taniqli olimlarning O‘zbekistonda dars berishi, Al-Azhar magistraturasida talaba va yosh olimlarimizning imtiyozli tahsil olishi, ikki davlat ulamolarining qo‘shma Fatvo hay’atini tuzish hamda birgalikda ilmiy anjumanlarni va qo‘shima tadbirlarni o‘tkazish bo‘yicha takliflarni qo‘llab-quvvatlagan.
Xo‘sh, bu universitetning bugun jahonga tutgan o‘rni, nufuzi qanday?
Misrning faxri, islom olamining ilmiy markazlaridan biri – bir ming ikki yuz ellik yilga yaqin tarixga ega bo‘lgan Al-Azhar majmuasi jahondagi ham diniy, ham dunyoviy yo‘nalishlar borasidagi yetakchi oliy ta’lim muassasa hisoblanadi.
Tarixga nazar soladigan bo‘lsak dastlab, mazkur universitet 970 yilda Fotimiylar davrida Al-Azhar masjidi qoshidagi madrasa sifatida tashkil etilib, Payg‘ambar Muhammad (S.A.V.) qizlari Fotimai Zahro (R.A) sharafiga nomlangan.
Qohira shahri geografik jihatdan Osiyo va Afrika mintaqasining chorrahasida joylashganligi bois Al-Azharga ko‘plab horijiy mamlakatlar talabalari ham ilm talabida tashrif buyurgan.
XIV–XV asrlarda universitet atrofida bir nechta madrasalar ochilgan. Keyinroq, ular Al-Azhar tarkibiga qo‘shilgan. Ammo Misr Usmonli turklar tomonidan bosib olingach, davlat ilm dargohini qo‘llab-quvvatlamay qo‘ygan. Natijada ta’lim tizimi inqirozga uchragan. Qator madrasalar faoliyati to‘xtatilgan. Biroq universitet o‘zining muhimlik darajasini saqlab qolgan. XVIII asrga kelib, Al-Azhar umummusulmon ta’lim va fan markaziga aylangan.
XIX asrning so‘nggi choragida ta’lim muassasasida o‘quv dasturlari yangilanib, tashkiliy tuzilmalar va ichki tartib qoidalar shakllanishidek uzoq va og‘riqli jarayon boshlangan. Al-Azhar asta-sekin universitet unvonini qabul qilgan.
1961 yilda “Al-Azharni rivojlantirish to‘g‘risidagi qonun”ga muvofiq universitetda politexnika kabi dunyoviy fakultetlar ham ochilgan. O‘sha yili ta’lim muassasi qoshida ayollar va qizlar uchun kollej tashkil topgan. Ularga ayol o‘qituvchilar dars bergan.
Bugungi kunga kelib universitet arab mamlakatlari ichidagi eng katta va nufuzli ta’lim dargohiga aylangan, u o‘ziga xos Misr brendi hisoblanadi. Hatto, universitet nomi mamlakat konstitutsiyasida qayd etib o‘tilishi uning ahamiyatini ko‘rsatib turibdi. Hozirda Al-Azhar o‘z tarkibida islom tadqiqotlari akademiyasi, universitet, ma’hadlar, jome masjidi, bir qancha ilmiy markazlarni birlashtirgan yirik rasmiy diniy majmua hisoblanadi. Bugungi kunda universitetning dunyoda 3 millionga yaqin bitiruvchisi bor.
Universitet bitiruvchilari orasidan faylasuf, sudya, huquqshunos, rassom, diplomat, jamoat arbobi, prezident, olim, siyosatchi, madaniyat arboblari chiqqan.
Jumladan, O‘zbekistonda ham ushbu nufuzli oliy ta’lim muassasasini tamomlagan va bugun davlat ishlarida faoliyat yuritayotgan sobiq bitiruvchi bor. “Qalampir.uz” aniqlagan ma’lumotlarga qaraganda, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi o‘rinbosari Nurimon Abdulhasan ham Islom olamidagi eng mashhur ilm dargohi hisoblanuvchi Al-Azhar universitetini tamomlagan.
Xalqaro islom akademiyasi tarkibida Al-Azhar universiteti kafedrasi tashkil etilishi va ushbu OTM tajribasi O‘zbekistonda qo‘llanilishi O‘zbekiston ta’limi uchun katta foyda keltirishi shubhasiz.
Endilikda O‘zbekistonda ham jahonning yirik oliy ta’lim muassasalaridan biri bo‘lgan, ham dunyoviy, ham diniy ilmlar borasida yetarli tajriba va katta imkoniyatlarni o‘zida jamlagan Al-Azhar universiteti ta’limidan o‘zbekistonlik minglab yoshlar bahramand bo‘ladi.
Manba: qalampir.uz
