Ukraina nima uchun fuqarolarini jangga safarbar qilishda qiyinchilikka duch kelmoqda?

Ko‘plab ukrainaliklar davlatlari urush yukini va imtiyozlarini adolatsiz taqsimlayotganini tushunib etdilar.

So‘nggi oylar davomida Ukraina g‘arblik ittifoqchilari tomonidan 25 yoshdan kichik yigitlarni safarbar qilishni boshlashga bosim ostida qoldi. Bu aprel oyida qabul qilingan safarbarlik qonuni kutilgan miqdorda yangi askarlarni ta’minlay olmaganidan keyin yuz berdi. Hatto tibbiy talablarning pasaytirilishi - OIV va sil kasalligi bilan og‘rigan erkaklarga xizmat qilishga ruxsat berilishi ham vaziyatni sezilarli darajada o‘zgartirmadi.

Roman Kostenko kabi ba’zi g‘arbparast Ukraina amaldorlari ham yoshni pasaytirishni talab qilmoqdalar. Kostenko AQSh Kongressi a’zolari undan doimo nima uchun Ukraina hukumati qurol-yarog‘ so‘rayotgani, ammo o‘z yoshlarini safarbar qilishga tayyor emasligini so‘rayotganini aytdi.

Hozircha prezident Volodimir Zelenskiy oldinga siljishga rozi bo‘lmayapti. Buning asosiy sabablaridan biri demografik xavotirdir: uzoq davom etadigan mojaroda yoshlarni ommaviy qurbon qilish Ukrainani yanada qorong‘iroq kelajakka mahkum etish xavfini tug‘diradi, bunda demografik pasayish mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy jihatdan qayta tiklanish imkoniyatlariga putur yetkazadi.

Biroq, Ukraina prezidenti xalqning g‘azabidan ham qo‘rqadi. Ukrainaliklar orasida urushda jang qilishga bo‘lgan istakning kamayishi tobora ko‘proq sezilmoqda. Va bu holat, rahbarlar va fuqarolik jamiyati urushni yashab qolish uchun hayotiy kurash deb ta’riflaganiga qaramay, kuzatilmoqda.

Ko‘plab ukrainaliklar deyarli uch yillik keng ko‘lamli urushdan so‘ng charchagan, ammo ularning urushdan charchaganlik holati shunchaki holsizlik emas. Bu millatning ijtimoiy-siyosiy poydevorida avvaldan mavjud bo‘lgan yoriqlardan kelib chiqadi, urush esa bu yoriqlarni yanada chuqurlashtirdi.

Biz o‘rgangan ijtimoiy so‘rovlar, Ukraina ommaviy axborot vositalari hisobotlari va ijtimoiy tarmoqlardagi postlar, shuningdek, postsovet inqiloblari va urushlari oqibatlari bo‘yicha tadqiqotlarimiz doirasida ukrainaliklar bilan o‘tkazilgan chuqur intervyular ushbu dinamikaning ba’zilarini aniqlashga yordam beradi.

2024 yil aprel oyida o‘tkazilgan so‘rovda respondentlarning atigi 10 foizi qarindoshlarining ko‘pchiligi safarbar bo‘lishga tayyor ekanini aytgan. Iyun oyidagi so‘rov shuni ko‘rsatdiki, atigi 32 foiz yangi safarbarlik qonunini "to‘liq yoki qisman qo‘llab-quvvatlagan"; 52 foizi bunga qarshi chiqdi, qolganlari javob berishdan bosh tortdi.

Iyul oyida o‘tkazilgan so‘rovda atigi 32 foizi "mobilizasiya o‘limni ko‘paytirishdan boshqa hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi" degan bayonotga qo‘shilmagan. Faqat 27 foizi frontdagi muammolarni hal qilish uchun majburiy safarbarlik zarur, deb hisoblagan.

Ushbu so‘rovlarda izchil namunani ko‘rish mumkin: muddatli harbiy xizmatni davom ettirish yoki kuchaytirishni qo‘llab-quvvatlovchilar aholining faqat uchdan bir qismini tashkil qiladi; muhim ozchilik bunday savollarga javob berishdan qochadi, bu ko‘p sonli "aytish qiyin" yoki "bilmayman" javoblarida aks etadi; qolganlari esa mobilizasiyani ochiqchasiga rad etadi.