O‘g‘limning familiyasini o‘zgartirgani va aliment olayotgani uchun shikoyat qilsam bo‘ladimi?

— Bir nafar bolaga aliment to‘lardim. Yaqinda sobiq xotinim o‘tgan yili turmushga chiqqani va eri o‘g‘limni farzandlikka olganini bilib qoldim. Mening roziligimsiz bu ishni qanday qilgan bilmayman. So‘ramoqchi bo‘lganim, roziligimsiz o‘g‘limning familiyasini o‘zgartirgani va shuncha paytdan beri aliment olib kelayotgani uchun ustidan shikoyat qilsam bo‘ladimi?
Ismi sir tutildi.

Rustam Norxujayev, Toshkent shahar sudining fuqarolik ishlari bo‘yicha sudyasi:
— Oila kodeksining 151-moddasiga asosan farzandlikka olish bolani farzandlikka olishni istagan shaxslarning (shaxsning) arizasiga ko‘ra, vasiylik va homiylik organlarining farzandlikka olishning asosliligi va farzandlikka olinayotgan bola manfaatlariga to‘g‘ri kelishi haqidagi xulosasi hisobga olingan holda sud tomonidan amalga oshiriladi.
Ushbu Kodeksning 159-moddasiga ko‘ra, bolani farzandlikka olish uchun farzandlikka olinayotgan bola ota-onasining roziligi talab etiladi.
Ota-onaning bolaning farzandlikka olinishiga roziligi notarial tasdiqlangan yoki ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bola joylashgan muassasa rahbari tomonidan yoki farzandlikka olish amalga oshirilayotgan joydagi yoxud ota-ona doimiy yashash yoki vaqtincha turgan joyi bo‘yicha ro‘yxatdan o‘tgan joydagi vasiylik va homiylik organi tomonidan tasdiqlangan arizada bayon etilgan bo‘lishi kerak, shuningdek farzandlikka olish to‘g‘risida ish yuritilayotganda bevosita sudda bayon etilishi mumkin.
Sud tomonidan farzandlikka olish to‘g‘risidagi hal qiluv qarori chiqarilguniga qadar ota-ona bolaning farzandlikka olinishiga bergan roziligini qaytarib olishga haqli.
Oila kodeksining 160-moddasida farzandlikka olishda ota-onaning roziligi talab qilinmaydigan quyidagi holatlar belgilab qo‘yilgan:
• ota-onaning kimligi noma’lum bo‘lsa;
• ota-ona ota-onalik huquqidan mahrum qilingan bo‘lsa;
• ota-ona muomalaga layoqatsiz, bedarak yo‘qolgan deb topilgan yoki vafot etgan deb e’lon qilingan bo‘lsa;
• ota-ona bir yildan ortiq muddat davomida bolalar yoki davolash muassasalaridagi bolasidan uzrli sabablarsiz xabar olmagan bo‘lsa.
Shu sababli agar bolangizni farzandlikka olishda belgilangan tartibda sizning roziligingiz olinmagan bo‘lsa, shuningdek, yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan ota-onaning roziligi talab qilinmaydigan holatlar, jumladan otalik huquqidan mahrum qilingan bo‘lmasangiz, farzandlikka olish haqidagi ariza bo‘yicha chiqarilgan sudning hal qiluv qaroriga nisbatan qonunda belgilangan tartibda apellyasiya shikoyati bilan yuqori turuvchi sudga murojaat qilish huquqingiz mavjud.
Oila kodeksining 147-moddasiga asosan aliment to‘lash to‘g‘risidagi kelishuvda belgilangan aliment majburiyatlari taraflardan birining o‘limi, mazkur kelishuv muddatining o‘tishi yoki unda nazarda tutilgan boshqa asoslarga ko‘ra tugaydi.
Sud tartibida undiriladigan aliment to‘lash:
• bola voyaga yetganda yoki voyaga yetmasdan turib to‘la muomala layoqatiga ega bo‘lganda;
foydasiga aliment undirilayotgan bola farzandlikka olinganda;
• sud aliment oluvchining mehnatga layoqati tiklangan yoki uni yordamga muhtoj bo‘lmay qolgan deb topganda;
• mehnatga layoqatsiz, yordamga muhtoj aliment oluvchi sobiq er yoki xotin yangi nikohga kirganda;
• aliment oluvchi yoki aliment to‘lashi shart bo‘lgan shaxs vafot etganda tugatiladi.
Mazkur qonun talabidan kelib chiqib, bolangiz farzandlikka olingan bo‘lsa, uning ta’minoti uchun aliment to‘lash majburiyatingiz ham tugaydi.
Oila kodeksining 143-moddasiga ko‘ra, alimentni qaytarib olishga yo‘l qo‘yilmaydi, quyidagi hollar bundan mustasno:
• aliment oluvchi tomonidan yolg‘on ma’lumotlar berish yoki qalbaki hujjatlar taqdim etish oqibatida aliment undirish to‘g‘risida chiqarilgan sudning hal qiluv qarori bekor qilinganda;
• aliment oluvchi tomonidan aldash, qo‘rqitish yoki zo‘rlik ta’siri ostida tuzilgan aliment to‘lash to‘g‘risidagi kelishuv haqiqiy emas deb topilganda;
• aliment to‘lanishiga asos bo‘lgan sudning hal qiluv qarori, aliment to‘lash to‘g‘risidagi kelishuv yoki ijro varaqasi qalbakiligi fakti sud hukmi bilan aniqlanganda.

Agar ushbu moddaning ikkinchi qismida ko‘rsatilgan harakatlar voyaga yetmagan bolaning yoki voyaga yetgan muomalaga layoqatsiz aliment oluvchining vakili tomonidan sodir etilgan bo‘lsa, aliment qaytarib olinmaydi, to‘langan aliment summalari esa, aliment to‘lashi shart bo‘lgan shaxsning da’vosiga ko‘ra aybdor vakildan undiriladi.