Olimlar aniqlashdi: E’tiqodlilar uzoq umr ko‘radi

Amerika Sog‘liq tadqiqotlari milliy markazida David Larson tomonidan amerikalik dindor va e’tiqodsiz kishilar o‘rtasida qilingan qiyoslamalar natijasida juda hayratlanarli ma’lumotlar taqdim etildi. Jumladan, dindorlar umuman e’tiqodsiz kishilarga qaraganda yurak kasalligiga 60 foiz kam uchrar ekan. O‘z joniga qasd qilish hodisalari dindorlar orasida umuman yo‘q. Qon bosimining xavfli ko‘rinishlari ham juda past darajada ekan.

Mazkur holat fanda The psychological impact ya’ni psixologik ta’sir deb ataladi. E’tiqodli kishining shukronalik kayfiyati ruhiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi natijasida, sog‘lig‘i uchun katta foyda keltirar ekan. Allohga bo‘lgan e’tiqod boshqa har qanday kayfiyatni ko‘taruvchi xususiyatlardan ko‘ra, ta’siri ancha kuchli ekani tasdiqlandi.

Xarvard Tibbiyot fakultetidan doktor Xerbert Bensonning diniy e’tiqod va vujudning sog‘lig‘i o‘rtasidagi boshqa tadqiqotlarida ham diqqatga sazovor natijalar yuzaga chiqqan. Benson e’tiqodsiz kishi bo‘lishiga qaramasdan, Allohga bo‘lgan e’tiqod va ibodatlar inson sog‘lig‘i uchun betakror darajada ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, degan fikrga kelgan. Benson boshqa hech qanday e’tiqod Allohga bo‘lgan e’tiqod kabi zehn va qalbga huzur bermagan , degan xulosaga kelgan.

Medisina dunyosi asta-sekin tushuna boshlagan bu haqiqat Qur’onda Ogoh bo‘linglar, qalblar faqat Allohning zikri bilan xotirjam bo‘ladi (Ra’d, 28) oyati bilan ta’kidlangan. Allohga ishongan, U Zotga duo qilgan insonlarning boshqalardan ham ruhiy, ham jismoniy jihatdan sog‘lom ekanlarining sababi yaratilishlariga mos harakat qilishlaridadir.

Malayziya va Singapurlik bir guruh olimlar uzoq yillar davomida hamkorlikda olib organ tajribalari natijasida e’tiqodli insonlarning sog‘lig‘iga ijobiy tasir ko‘rsatuvchi bir qancha omillarni sanab o‘tgan. Quyida, mazkur omillarning faqatgina inson tanasidan ishlab chiqaruvchi ayrim gormonlar xususidagi fikrlarini havola etamiz. Avvalo gormonlar haqida qisqacha to‘xtalsak. Gormonlar ichki sekresiya bezlari (endokrin bezlar)da ishlab chiqilib, qonga va to‘qima suyuqligiga o‘tadigan biologik faol moddalar hisoblanadi. Ular butun organizmga tarqalib, turli a’zo hamda to‘qimalarning faoliyatini boshqaradi.

Serotonin Baxt gormoni . Serotonin bosh miya neyromediatori bo‘lib, ko‘proq gormon deb ataladi. Bosh miya markazidagi g‘uddasimon bezda ishlab chiqariladi. Insonning psixologik va jismoniy faoliyati bilan bog‘liq bo‘lib, ishtaha, kayfiyat, ijtimoiy xulq-atvor, kognitiv fikrlashga ta’sir ko‘rsatadi. Serotonin miqdori aqliy salohiyat, organizmga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Uning miqdori qanchalik ko‘p bo‘lsa, shuncha yaxshi, deyiladi tibbiy maqolalarda.

Olimlarning tadqiqotlari natijasi shuni ko‘rsatmoqdaki, e’tiqodli (musulmonlar) bajaradigan har qanday ibodat (farz, sunnat, nafl va boshqa) yoki duo, nafaqat serotonin, balki dopamin va boshqa ko‘plab foydali gormonlarning ishlab chiqarilishiga sabab bo‘lar ekan. Tadqiqotchilar birgina namozning o‘zida inson har tomonlama aqlan, qalban va jismonan ibodat qilishi natijasida tana va salomatlik uchun kerakli bo‘lgan deyarli barcha foydali moddalar ishlab chiqarilishini ta’kidlashmoqda.

Ey Rabbim! Men senga duo qilib (hech qachon) baxtsiz bo‘lgan emasman . (Maryam, 4)

Endorfin inson tanasida endokrin bezlarning faoliyatini nazorat qiladi. Mazkur moddaning ko‘p miqdorda ishlab chiqarilishi insonda baxtiyorlik hissi va a’lo kayfiyatini kafolatlaydi. Shuning uchun ular baxtiyorlik gormonlari yoki hursandchilik gormonlari deb ataladi. Endorfinlar tanada stressga javob sifatida ya’ni, ruhiy charchoq, tushkunlik, depressiya va boshqa asab tizimiga bog‘liq kasalliklarga qarshi kurashish shuningdek, fiziologik himoyani ta’minlash uchun adaptasiyani buzmasdan, turli kasalliklar va ularning shakllanishidan tanani asrash maqsadida himoya reaksiyasi sifatida ishlab chiqariladi.

Bas, sizlarga Men (taraf)dan hidoyat kelganida kim Mening hidoyatimga ergashsa, yo‘ldan ozmas va baxtsiz bo‘lmas . (Toho, 123)

Bas, (u uchtaning birinchisi) o‘ng tomon egalaridir. O‘ng tomon egalari (bo‘lmoq) ne (saodat)dir! (Voqea, 8)

Oksitotsin mehr va muhabbat gormoni. Mazkur gormonning yetishmasligi g‘am-qayg‘uni (ba’zan mutlaqo besabab kayfiyat tushib ketishi) keltirib chiqaradi, xavotir darajasini oshirib yuboradi. Inson o‘zini baxtli his qilganda, kimgadir yoki nimagadir mehri uyg‘onganda, qalbida xotirjamlik sezganda, ezgu niyatlari amalga oshganda hamda farzandi kulgan vaqtda ota‑ona va eng qizig‘i ibodat qilayotgan inson qonida ko‘p miqdorda mazkur gormon ishlab chiqarila boshlar ekan. Olimlar e’tiqodlilar e’tiqodsizlardan ko‘ra ko‘proq o‘zlarini baxtiyor his qilishini isbotlashgan. Chunki, insonning Xudoga bo‘lgan ishonchi, muxabbati va taqdiriga roziligi inson tanasida oksitotsin garmonining faol ishlab chiqarilishiga sabab bo‘lar ekan.

...ularni Alloh sevadigan va ular ham Uni sevadigan, mo‘minlarga... (Moida, 54)

Imon keltirganlarning Allohga bo‘lgan sevgilari esa (ularnikidan) kuchliroqdir . (Baqara, 165)

Tiroksin. Yana bir muhim gormon hisoblangan tiroksin qad‑qomat go‘zalligi va aql‑idrokning shakllanishiga javobgar sanaladi. Qalqonsimon bezlarda ishlab chiqariluvchi ushbu gormon organizmda moddalar almashinuvi, harakatlar koordinasiyasi va tana tuzilishini boshqarishda ishtirok etadi. Bu modda dengiz karami, dengiz mahsulotlari yoki yodlangan tuz, non va sut mahsulotlarida yaxshi saqlanadi.

U seni yaratib, so‘ng (barcha a’zolaringni) tiklab, so‘ng (qomatingni) rost qilib qo‘ygan zot-ku! (Infitor, 7)

Haqiqatan, Biz insonni xushbichim va xushsurat (shaklda) yaratdik . (Tin, 4)

Biz ularni yaratdik va (barcha) a’zolarini mustahkam qildik . (Inson, 28)

Noradrenalin o‘z‑o‘zini himoya qilish gormoni bo‘lib, buyrak usti bezlarida ishlab chiqariladi. Stress holatida ushbu gormon butun organizmni urush holati ga tayyorlaydi. Bu vaqtda kuchsizlangan organizmni infeksiyalardan himoyalaydi, immunitet ishini muvofiqlashtiradi. Ushbu gormonning me’yorida ekanini yuzimizdagi sog‘lom qizillikdan bilish mumkin. Yangi sabzi va yogurtda mazkur modda ko‘p miqdorda saqlanadi.

Allohga tavakkul qiling! Allohning O‘zi yetarli vakil (himoyachi)dir . (Ahzob, 48)

Yoki ular uchun Bizdan o‘zga himoya qiladigan ilohlar bormi?! (Anbiyo, 43)

Aslida Alloh himoyachingizdir va U yordam beruvchilarning yaxshisidir . (Oli Imron, 150)

Insulin shirinlik gormoni. Oshqozon osti bezida ishlab chiqariladi. Ayni shu gormon biz iste’mol qilgan shirinliklarni parchalab, organizmimiz uchun zarur bo‘lgan energiya, quvvatga aylantirib beradi. Insulinning noto‘g‘ri ishlab chiqarilishi qandli diabet hamda yurak qon‑tomir tizimi xastaliklarining rivojlanishiga olib keladi. Insulin harakat gormoni hamdir. Bir soatlik fitnes mashg‘ulotlaridan so‘ng uning miqdori 6‑7 foizga ortishi, 5 mahal namozni o‘z vaqtida to‘kis ado etuvchilarda esa bu miqdor undan ham yuqori bo‘lishi isbotlangan.

So‘ngra turli mevalardan yeb, Parvardigoringiz (siz uchun) qulay qilib qo‘ygan yo‘llardan yuringiz! Ularning qorinlaridan odamlar uchun shifo bo‘lgan turli rangdagi sharbat (asal) chiqur. Albatta, bunda fikr yuritadigan qavm uchun alomat bordir . (Nahl,69)

Zero, (U) ularni ochlikdan (qutqarib) to‘ydirdi va xavf (va xatar)dan xotirjam qildi . (Quraysh, 4)

(Bu) Bizning huzurimizdan bo‘lmish ne’matdir. Shukr qilganlarni mana shunday mukofotlaymiz . (Qamar, 35)

Vazopressin ishonch gormoni. Gipofizda ishlab chiqariladi. Molekulyar tuzilishi oksitotsinni eslatadi. Mazkur gormon yaqinlik (do‘stlik, mehribonlik), g‘amxo‘rlik va er-xotin o‘rtasidagi o‘zaro ishonchning paydo bo‘lishiga ko‘maklashadi. Islom dini esa insonlarni o‘zaro mehr-muhabbat, do‘stlik, oilaga sadoqat va insonparvarlikka chorlaydi.

O‘zaro bir-biringizga fazl (muruvvat) qilishni unutmangiz. Albatta, Alloh qilayotgan amallaringizni ko‘rib turuvchidir .

(Baqara. 237)

Alloh esa taqvodorlarning do‘stidir . (Josiya, 19)

U (mo‘minlarga nisbatan) G‘afur (kechirimli) va Vadud (do‘st) (Buruj,14)

Melatonin uyqu gormoni. Yoshlik gormoni deb ham nomlanadi. Inson miyasining markaziy qismidagi epifiz markazida (g‘uddasimon bez) ishlab chiqariladi. Yorug‘likka o‘ta ta’sirchan gormon. Uning sutkalik miqdorini inson biologik soati belgilaydi. Ya’ni, kunduz kuni melotonin miqdori kamayib, kech tushishi bilan orta boshlaydi. Uning ishlab chiqarilishi yarim tunda cho‘qqisiga yetadi. Bir oz eng ko‘p miqdori ushlab turiladi so‘ngra asta sekinlik bilan pasaya boradi. Melotonin ishlab chiqarilishi yorug‘lik darajasiga bevosita bog‘liq. Melotonin o‘ziga xos antioksidant hisoblanib, ba’zi kasalliklar, masalan, saratonning ayrim turlari (ko‘krak bezi saratoni)ga qarshi kurashda uning o‘rni beqiyos. Melotonin yetishmovchiligi ham ayrim xastaliklarning (nevroz, asab kasalliklarining turli xillari, tana xolsizligi va boshqa xastaliklar) kuchayishiga olib kelishi mumkin. Zero, muxtaram o‘quvchilarimizga uyqusizlik qanchalik og‘ir asoratlarga olib kelishi yaxshigina ma’lum bo‘lsa kerak. Mazkur gormonning yana bir qiziqarli tomoni shundaki, u ovqat hazm qilish jarayonida ham ishtirok etadi. Shu sababdan me’yoridan ortiqcha ovqat iste’mol qilganimizda, ortiqcha taomni hazm qilish uchun ko‘proq melatonin ishlab chiqariladi va bizni uyqu bosadi. Musulmonlar tushdan keyin odat qilgan qaylula biroz orom uyqusi shuningdek, musulmonlarga odat bo‘lgan erta yotib erta turish ham yuqorida qayd etilganidek ayni melotoninga bo‘lgan ehtiyojni qondiradi.

Uyqularingizni (badanlaringiz va asablaringiz uchun) orom qildik .(Naba, 9)

U siz uchun kechani libos, uyquni istirohat qilgan va kunduzni tirilish (zamoni) qilgan Zotdir . (Furqon, 47)

Uning tarafidan xotirjamlik uchun sizlarni mudroq bostirgani . (Anfol, 11)

Inson, Yaratganning buyuk mo‘’jizasi. Tabiatda esa biz hali anglab yetmagan sir-sinoatlar serob. Biz yuqorida ayrim gormonlarning asosiy xususiyatlarini tilga olgan bo‘lsak ham, ularning vazifalari shular bilangina cheklanib qolmaydi. Zero, Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi:

...Agar Allohning ne’mat(lar)ini sanasangiz, sanog‘iga yeta olmaysiz. Haqiqatan, inson (o‘ziga) o‘ta zolim va (Rabbiga) juda noshukrdir .

(Ibrohim, 34-oyat)

Allohdan sizlarga Nur va ravshan Kitob keldiki, u bilan Alloh rizosini topishga intilganlarni (U) tinchlik va salomatlik yo‘llariga yo‘llab, O‘z izni bilan ularni zulmatlardan nurga chiqarur va to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilur .

Manba: muslim.uz