Ортиқ Султонов: "Миллион"ни, "Браво"ни тарбиялашдан фойда йўқ"

Дарё мухбири Миролим Исажонов Ҳандалак гуруҳининг собиқ аъзоси, санъатшунослик фанлари номзоди, таниқли сўз устаси Ортиқ Султонов билан Халқаро кулги куни арафасида суҳбат уюштирди.

- Ортиқ ака, кулги инсонга нима беради, деб ўйлайсиз?

- Кулги фақат санъат эмас, балки шифо ҳамдир. Тиббиётда кулгитерапия деган тушунча мавжуд. Табассум инсон қон босими айланишини меъёрлаштириб, роҳатланиш гормонини ишлаб чиқаришда катта ёрдам беради. Шунингдек, одам юракдан ёзилиб кулса, соғлиғи яхшиланиб, ўзини енгил тортади, руҳи тетиклашади, иштаҳаси очилиб, умри янада узаяди.

- Бугун жадаллашиб бораётган тезкор ахборот даврида ўзбек қизиқчилик санъати келажагини қандай тасаввур қиласиз?

- Бизнинг ёшлик чоғимизда бир нечта телеканал бўлиб, эрталабдан кечгача барча оила аъзолар ўшанга термулиб ўтирардик. Ҳозирги техника замонида юртимизда йигирмага яқин телеканал мавжуд. Бунинг устига интернет ҳам ҳаётимизга кенг кириб келди. Бу воситаларнинг борлиги қайсидир маънода бизга ҳам қатор қулайликлар туғдирмоқда. Халқимиз ижод намуналаримиз, томошаларимизни бемалол кўриш имкониятига эга бўлишди. Биз ҳам ҳамкасблар чиқишларини кўриб, камчиликларимизни тўғрилашга, ютуқларимиздан қувониб, янада қаттиқ изланишга интиляпмиз.

Тан олиш керакки, қизиқчилик кейинги авлод вакилларида кам кузатилаяпти. Халқимиз қизиқчи деб айтаётган ҳозирги ёшлардан иборат жамоалар аслида комик гуруҳлар. Қизиқчи эса якка тарзда ижод қилиб, бир ўзи томошабинни минг машаққат билан кулдиради. Жамоа ва бир қизиқчи ижоди орасидаги фарқ жуда катта. Оддий халқимиз шуни чуқур англаб олиши шарт. Ўзбек қизиқчилик санъатида ўзига яраша ютуқлар баробарида камчиликлар ҳам йўқ эмас. Сўз бойлиги кенг, мантиқан фикрлаш қобилиятига эга истеъдодли ёшларни қўллаб-қувватласак, бизнинг соҳа келажаги ҳам мустаҳкам бўлишига ишончим комил.

- Ҳамкасбларингиз ижодини кузатганда Нега улар айтган ҳазиллар менинг хаёлимга келмади деган ўй бўлганми ҳеч?

- Яширмайман ёши, миллати ва тажрибасидан қатъи назар бирор қизиқчининг пухта латифаси қулоққа чалинганида, албатта, бундай фикрлар ҳаёлимдан ўтади. Уларга тан бераман. Мақтанишга йўйманг-у, охирги пайтларда репертуаримдаги ҳазиллардан айрим ҳамкасбларим фойдаланишяпти. Уларга ўзим рухсат бераман ва буни қизғонмайман. Лекин айримларининг мендан бир оғиз сўрамай, латифаларимни борича ёки сал ўзгартириб, айтаётганидан ранжийман. Ҳаммани ўзига яраша юмори ва мухлиси бор. Халқ эса кўнглига манзур бўлган қизиқчи ижодидан баҳраманд бўлаверади.

- Негадир ўзбек қизиқчилик санъатида хотин-қизлар озчиликни ташкил этади. Бу борада фикрларингиз қандай?

- Аслида қизиқчи аёллар бошқа давлатларда ҳам бармоқ билан санарли. Хотин-қизларнинг бу касбда нон топиб ейиши жуда мураккаб. Лекин шундай бўлса ҳам мазкур соҳада уларнинг алоҳида ўрини бор. 2010 йилда саҳнага биринчи марта қизиқчи қизни ўзим олиб чиққанман. Мадина Мухторова, Зуҳра Солиевалар комик актриса бўлса-да, тажриба қилиб кўрган. Zo r TV да эфирга узатилаётган Дугоналар шоуси кўрсатуви қизлари ҳам яхши ижод қилишяпти. Улар инсонлар кўнглини кўтариб, астойдил изланиб, меҳнат қилишяпти. Ҳамиша аёл қизиқчиларнинг ижодига ижобий муносабатда бўлганман.

- Юртимизда ёзувчи-шоирлар, журналистлар, рассомлар ва ҳаттоки, қўшиқчиларни ҳам бирлаштириб турувчи уюшмалар фаолият юритади. Аммо қизиқчиларни бирлаштирадиган, уларга камчиликларини айтиб, рағбатлантирадиган ташкилот йўқ. Бу ҳолат сизни ҳам ўйлантирадими?

- Кейинги пайтларда шу масала тўғрисида кўп гапиряпман. Умуман саҳна санъати драма ва эстрадага бўлинади. Юртимиздаги театрларнинг ҳаммаси драманинг турли йўналишларида фаолият юритади. Эстрада санъати ўз ичига майда жанрлар: қизиқчилик, рақс санъати кабиларни олади. Биз эстрада театрида ишлашни жуда хоҳлаймиз. Бирорта маданият уйида бўлса ҳам эстрада театри ташкил этилса, ҳамма қизиқчиларнинг бошини бириктирсак яхши бўларди. Бошқа театрларда муаллиф, режиссёр ва ижрочи бирлашади. Биз эса ўзимизга ўзимиз ёзамиз, ўзимиз саҳналаштиряпмиз. Биз аскиячи, қизиқчилар чиқишларини назорат қиладиган, қўллаб-қувватлаб, камчиликларини тўғрилашга ёрдамлашадиган маскан зарур.

- Охирги йилларда қизиқчиликка иштиёқманд ёшлар яккахон тарзда ижод қилишдан кўра, бир жамоа сифатида эл назарига тушишни маъқул кўришмоқда. Бу сизни қизиқчи сифатида ташвишлантирмайдими?

- Биласизми, якка ижод қилишдан кўра кўпчилик биргалашиб, томоша кўрсатган осонроқ. Аксарият ёшлар осон йўлдан юришни мақ ул кўриб, жамоа тузишяпти. Бундай гуруҳлар ҳам керак, деб ўйлайман. Бу ташвишга соладиган ҳолат эмас. Яккахон тарзда ижод қилаётганлар ҳам топилади. Улар сафи кенгайиши, бу борада ҳам авлодлар алмашинуви бўлишига ишонаман.

- Ҳандалак дастури нега эфирга узатилмай қўйилганига қизиқадиганлар кўпчиликни ташкил этади. Томошабинлар орасида сиз ва Зокир Очилдиев муносабатларига пул масаласидаги келишмовчилик сабаб дарз кетган, дея фикр юритадиганлар ҳам йўқ эмас.

- Бу гап-сўзларнинг барчаси қуруқ миш-миш холос. Ҳандалак эфирга узатилмай қўйилганлигига анча йил бўлди. Бунинг сабаби дастурнинг эфирдаги муддати тугаганди. Аслида ҳар қандай дастурнинг умри ўн йил ҳисобланади. Шундан кейин биргаликда бир неча йил концерт намойиш этдик. Лекин бу йил ўзим мустақил дастур тақдим этдим. Бунга сабаб йиллар давомида Ҳандалак га сиғмай қолган фикрларимни жамлаб, мухлисларимга бир асар сифатида ҳавола қилдим. Яқин кунларда мазкур концерт интернет ва дисклар орқали кенг оммага тарқалади. Баҳони доимгидек томошабинлар беради. Агар Ҳандалак сингари пухта лойиҳа чиқиб қолса, Зокир Очилдиев билан яна биргалашиб ҳамкорлик қилишимиз мумкин.

- Аслида Ҳандалак қачон ташкил топганди?

- Иккимизнинг ҳамкорлигимиз талабалик кезларимиздан бошланган. Ўқишни тамомлагач, дастлаб Самарқандда ишлаб, сўнг пойтахтга қайтдик. Аввалига Ғайра-ғайра қизиқчилар театри номи остида ижод қилганмиз. 2000 йилда Ҳандалак номли кўрсатувимиз саҳнага чиққанидан кейин юртдошларимизнинг ўзлари бизни Ҳандалак деб атай бошлашган.

- Миллион , Браво сингари жамоаларнинг камчиликларини нималарда кўрасиз?

- Бу ёш гуруҳ аъзолари меҳнати, изланиши ва туғма истеъдоди билан ҳамиша менда илиқ таассурот қолдиради. Тўғри, уларда ҳам ўзига яраша камчиликлар бор. Лекин минглаб томошабинни бир залга жамлаб, кунлаб концерт бериш ҳам осон эмас. Ёш жамоалар концерт қўйишдан олдин тажрибали режиссёр, ҳажвчи ижодкорлар билан ҳамкорликда маслаҳатлашиб, ҳар томонлама пухта чиқишлар тақдим этишса, хатоларга кам йўл қўйишади. Улар ҳақида билдирилаётган танқидий фикрларга кўп ҳам қўшилавермайман. Ёшларга ибрат бўлиб, йўл кўрсатиб тарбиялашимиз, тўғри йўналиш беришимиз зарур. Уришиб, бақириб, тақиқлаб тарбиялашдан заррача фойда йўқ.

- Суҳбатингиз учун катта раҳмат!