Исроил Ливандаги Ҳизбуллоҳга қарши. Байрут аралашадими?

Ливан бош вазири Нажиб Микати жорий ҳарбий операция бошланишидан олдин ҳам БМТ Хавфсизлик кенгаши йиғилишида сўзлаган нутқида Исроилнинг Ливан ҳудудидаги Ҳизбуллоҳ марраларига қарши ҳаво ҳужумларини «ифлос уруш» деб атади. Микати можаронинг кучайиши учун масъулиятни Исроил расмийларига юклади ва Исроил рад этган Франция-Америка тинчлик ташаббусини амалга оширишга чақирди.

Бу баёнот типик: Ливан ҳукуматининг ўзи бу вазиятда ожиз. Унинг на Исроилга, на Ҳизбуллоҳга деярли таъсири йўқ. Сўнгги кунлардаги воқеалар бутун Ливан давлатининг сурункали заифлигини кўрсатмоқда. Бунинг сабаблари ва асослари бор.

«Ливан 20-аср бошларида Франция ҳомийлигида ливанлик насроний маронитлар учун ўзига хос давлат сифатида яратилган,» дейди Маркус Шнайдер, Яқин Шарқ тинчлик ва хавфсизлик лойиҳаси директори бошида маронитлар яшамайдиган кенг ҳудудларни қамраб олди.«

Бу кўп конфессионаллик Ливанда шафқатсиз ҳазил ўйнади. 1975 йилда Ливанда фуқаролар уруши бошланиб, мамлакатдаги энг йирик учта конфессия - шиалар, суннийлар ва мароний насронийлар бир-бирига қарши чиқди. 1990 йилда тугатилгандан сўнг, Ливан турли гуруҳларнинг манфаатларини ҳисобга олган ҳолда тузилган мувозанатли тизимга таянди, аммо охир-оқибат бу гуруҳлар рози бўлишлари қийин бўлди - агар умуман бўлмаса. Шундай қилиб, 2022 йилдан бери Ливанда аслида президент йўқ, чунки томонлар икки йилдан бери унинг номзоди бўйича келиша олмаяпти.

Айни пайтда 1982 йилда фуқаролар уруши даврида пайдо бўлган ва Эрон томонидан қўллаб-қувватланган Ҳизбуллоҳ ҳаракати мамлакат ва минтақадаги ўз мавқеини мустаҳкамлади. Бу гуруҳ аслида »давлат ичидаги давлат" дир: Ҳизбуллоҳ назорати остидаги ҳудудларда ўзининг сиёсий тузилмалари ва ижтимоий хизматларига эга. 2022 йилда Уилсон маркази Ҳизбуллоҳнинг қуролли қанотини «Яқин Шарқдаги ва эҳтимол дунёдаги энг кучли нодавлат ҳарбий актёри» деб атади.

ИД 2023 йил 7-октабрда Хамаснинг Исроилга қилган терактларига жавобан Ғазо секторида жанг қила бошлаганидан сўнг, Ҳизбуллоҳ Ливандаги ҳеч ким билан ҳеч қандай келишувсиз Исроилни ўққа тута бошлади. «Аслида Ҳизбуллоҳ Ливан сиёсатини гаровга олди», - дея хулоса қилади Халқаро алоқалар бўйича Европа кенгаши эксперти Келли Петилло.