Ғарбнинг ядро энергетикаси бўйича улкан режалари: геосиёсат буни қўллаб-қувватлайдими?

Сунъий интеллект энергияга бўлган талабни ошираётган бир пайтда, мутахассислар "ядро энергетикасининг қайта тикланиши" даври бошлангани ҳақида гапиришмоқда. Ваъдалар берилган — аммо таъминот занжирлари буни қўллаб-қувватлай оладими?
Amazon, Google ва Meta каби йирик компаниялар ядро энергияси ишлаб чиқаришни кўпайтириш тарафдори бўлишмоқда. Яқинда бўлиб ўтган анжуман доирасида бу технология гигантлари 2050 йилга бориб глобал ядро қувватини уч баробарга оширишни қўллаб-қувватлаш ҳақидаги декларацияни имзоладилар. Бу декларация ўтган йил сентябрда йирик банклар, шунингдек COP28 да сиёсатчилар томонидан эълон қилинган шунга ўхшаш баёнотдан кейин қабул қилинди.
Ҳозирга келиб, 2050 йилгача ядро энергетикаси қувватини уч баробарга ошириш мажбуриятини жами 31 та мамлакат ва 140 та ядро саноати компанияси имзолаган. Жаҳон ядро ассоциацияси (WNA) маълумотларига кўра, ҳозирда дунёдаги электр энергиясининг тахминан 9 фоизи 440 та энергия реактори ёрдамида ишлаб чиқариладиган ядро энергиясидан олинмоқда.
Уран спот нархи сўнгги беш йил давомида кўтарилди. Бу ўсиш геосиёсий вазиятнинг кескинлашуви ва келажакда талабнинг ортиши прогнозлари билан боғлиқ. Бунга сабаб бўлган омиллардан бири Россиянинг Украинага босқини ва унинг оқибатида Москвага қарши қўлланилган санкциялардир.
Россия табиий ураннинг асосий глобал етказиб берувчиси бўлса-да, нархларга таъсир кўпроқ мамлакатнинг уранни бойитиш имкониятлари билан боғлиқ. Кўпчилик реакторларда хомашёни ёқилғи сифатида ишлатишдан олдин уни майдалаш, қайта ишлаш ва бойитиш зарур бўлади.
АҚШ ҳукумати маълумотларига кўра, дунёдаги уранни бойитиш қувватларининг тахминан 44 фоизи Россияга тўғри келади. АҚШнинг бойитилган уранга бўлган талаби бўйича 2023 йилда Россия ушбу умумий миқдорнинг (SWU) 27 фоизини ташкил этди.
Евроатом маълумотларига мурожаат қилсак, Россия ўша йили Европа Иттифоқи коммунал хизматларини етказиб бериш учун умумий бойитиш ишларининг 37,9 фоизини таъминлаган.