Mehnat migrantlariga qanday imtiyozlar joriy qilinmoqda?
Mamlakatimizda mehnat migrasiyasi masalalarini tartibga solish, mavjud muammolarni bartaraf etish, chet elga ketishdan oldin yurtdoshlarimizning kasbiy mahoratini oshirish imkoniyatini yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Mehnat migrantlarini qo‘llab-quvvatlash borasidagi amaliy ishlar haqida Oliy Majlis Qonunchilik palatasining Mehnat va ijtimoiy masalalar qo‘mitasi raisi Mavludaxon Xo‘jayeva bilan suhbatlashdik.
– Bugungi kunda xorijda ishlash istagida bo‘lgan yurtdoshlarimizni davlat tomonidan chet mamlakatlarga yuborish borasida qanday ishlar amalga oshirilmoqda?
– Darhaqiqat, mamlakatimizda xorijda ishlash istagida bo‘lgan fuqarolarni chet elga tartibli va xavfsiz jo‘natish bo‘yicha muayyan ishlar qilinmoqda. Jumladan, oxirgi 2 yilda Tashqi mehnat migrasiyasi agentligi tomonidan 70 ming kishi rivojlangan davlatlarga yuborilgan. Xususan, 2023 yilda 38,4 ming fuqaro xorijda ishga joylashtirilgan bo‘lsa, 2024 yilning birinchi choragida bu ko‘rsatkich 20,9 ming nafarni tashkil etdi. Bu so‘nggi yillarda migrasiya sohasida olib borilayotgan keng qamrovli ishlarning amaliy ifodasidir.
Shuningdek, chet elda ishlash talabgorlarining ish beruvchining talablariga muvofiqligini maksimal darajada oshirish uchun qator mamlakatlar tilini o‘qitish, kasb-hunar o‘rgatish markazlari ochildi. Xususan, 32 ta monomarkaz, 53 ta kasb-hunarga o‘qitish va 13 ta qurilish sohasi malakali mutaxassislarini tayyorlash markazi, 10 ta xorijiy tashkilot bilan hamkorlikda 48 ta kurslar faoliyati yo‘lga qo‘yildi.
Xorijda mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi fuqarolarning huquq va manfaatlarini qo‘llab-quvvatlash va himoya qilish jamg‘armasi tashkil etildi. So‘nggi yillarda xorijda ishlayotgan fuqarolarga nisbatan munosabat tubdan o‘zgarib, mehnat migrantlari bilan muloqot o‘rnatildi, ularning muammolari o‘rganilib, tizimli hal etilmoqda.
– Mehnat migrantlarimizni ishga yuborish bo‘yicha qaysi davlatlar bilan, qanday yo‘nalishdagi faoliyatlar uchun shartnomalar tuzilgan?
– Bugungi kunda 28 ta davlatning 300 ga yaqin ish beruvchi va rekruting agentliklari bilan O‘zbekistondan ishchi kuchini jalb qilish bo‘yicha hamkorlik shartnomalari imzolangan. Tashqi mehnat migrasiyasi agentligining bizga taqdim etgan ma’lumotlariga ko‘ra, hozir 16 ta davlat, shu jumladan, 10 ta iqtisodiy rivojlangan davlat ish beruvchilarida O‘zbekiston fuqarolarini ishga joylashtirish uchun 160 mingta ish o‘rinlari aniqlangan. Birgina Yevropa davlatlari bilan hamkorlikda 100 mingdan ortiq ish o‘rinlariga yurtdoshlarimizni jalb qilish bo‘yicha 30 dan ortiq loyiha amalga oshirilmoqda. Misol uchun, Germaniyaning 23 ta ish beruvchi va rekruting agentligi bilan 60 mingga yaqin yurtdoshlarimiz tibbiyot, haydovchilik, ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish sohalariga to‘g‘ridan to‘g‘ri va Ausbildung (dual ta’lim) asosida ishga jalb qilinmoqda. Ularga o‘rtacha 2,1 ming dollar ish haqi taklif qilinyapti.
Yil boshida Angliyada elektro-mexanik, qassoblik va qishloq xo‘jaligidagi mavsumiy ishlarga 7,5 ming ish o‘rni aniqlangan bo‘lsa, bugungi kunda yana tibbiyot yo‘nalishida 10 mingta ish o‘rniga talabnoma olingan. Litva, Latviya, Polsha, Bolgariya, Finlyandiya va boshqa Yevropa davlatlariga ham 27 mingdan ortiq fuqarolarni yuk mashina haydovchiligi, ishlab chiqarish, qurilish va xizmat ko‘rsatish sohalariga ishga yuborish bo‘yicha loyihalar amalga oshirilayotgani e’tiborga molik.
Shuningdek, bu yil ilk marotaba Koreyaga ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, qishloq xo‘jaligi va qurilish sohasiga 15,5 ming ish o‘rniga kvota olingan. Koreyada oylik ish haqi o‘rtacha 2,5 ming dollarni tashkil qiladi.
– Ma’lumki, shu yil 2 aprel kuni bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda Prezidentimiz tomonidan migrasiya masalalariga oid qator vazifalar belgilab berildi. Buning mantiqiy davomi sifatida 4 aprel kuni «Mehnat migrasiyasi jarayonlarini takomillashtirish hamda xorijda vaqtincha mehnat faoliyatini amalga oshirayotgan shaxslarni qo‘llab-quvvatlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi Prezident farmoni qabul qilindi. Shular haqida to‘xtalib o‘tsangiz – migrantlar uchun qanday yangilik va imtiyozlar joriy qilinmoqda?
– Darhaqiqat, bu borada davlatimiz rahbari tomonidan bir qator vazifalar belgilab berildi. Xususan, 27 ta professional ta’lim muassasasida yangi o‘quv kurslari yo‘lga qo‘yilishi, unda xorijda ishlash istagi bo‘lgan fuqarolar 1 yilgacha muddatda to‘lov-kontrakt asosida tayyorlanishi, fuqarolarni chet tiliga o‘qitishda xususiy o‘quv markazlari bilan hamkorlik qilinishi aytildi.
Prezidentimiz farmoni bilan O‘zbekiston Respublikasi Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi huzuridagi Tashqi mehnat migrasiyasi agentligiga davlat muassasasi maqomi berildi. Avvallari Agentlik o‘zini o‘zi mablag‘ bilan ta’minlagan bo‘lsa, endilikda esa qisman davlat byudjetidan ham mablag‘ ajratiladi. Shuningdek, Vazirlar Mahkamasining ijro etuvchi tuzilmasida Tashqi mehnat migrasiyasi masalalari bo‘limi tashkil etiladigan bo‘ldi.
Yana bir muhim jihati shuki, 2024 yil 1 iyuldan boshlab xususiy bandlik agentliklariga xorijda mehnat faoliyatini amalga oshirish istagida bo‘lgan shaxslarga O‘zbekiston Respublikasining tashqarisida ishga joylashtirish bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatganlik uchun haq undirishga ruxsat etiladigan bo‘ldi.
Farmon bilan «2024-2025 yillarda migrasiya sohasidagi ustuvor vazifalarni amalga oshirish bo‘yicha «yo‘l xaritasi» ham tasdiqlandi. Undagi 5 bo‘limda 29 ta banddan iborat bo‘lgan vazifalar belgilab berildi. Jumladan, migrasiya sohasidagi qonunchilikni takomillashtirish, joriy yil yakuniga qadar O‘zbekiston Respublikasining migrasiya siyosati yo‘nalishida 2030 yilgacha bo‘lgan strategiyasini ishlab chiqish, ushbu sohada xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirish, ichki migrasiya masalasiga oid va boshqa bir qator muhim vazifalar o‘z aksini topgan.
Chet elda mehnat faoliyatini olib borayotgan fuqarolarimiz turli muammolarga duch kelib qolgan paytlarda qayerga murojaat qilishni, kimdan yordam olishni bilmasdi. Bunday masalalarni tezkorlik bilan hal qilish uchun elchixonalar va tegishli vazirliklarda 24 soat ishlaydigan «koll-markazlar» tashkil etilishi ayni muddao bo‘ldi. Bunda chet eldan chiquvchi abonentlar uchun qo‘ng‘iroqlarni bepul amalga oshirish imkoniyati yaratiladi.
Shuningdek, Prezident farmonida belgilandiki, 2024 yil 1 iyundan boshlab «Xorijda ish» mehnat migrasiyasi elektron dasturiy majmuasida ro‘yxatdan o‘tgan va tashkillashtirilgan mehnat migrasiyasiga ketayotgan fuqarolarga xorijiy tillar va kasb bo‘yicha malaka imtihonlarini topshirish bilan bog‘liq xarajatlarini qoplash uchun BHMning 3 baravarigacha, «ishchi viza»ni rasmiylashtirish bilan bog‘liq xarajatlar uchun BHMning 5 baravarigacha, yo‘l chiptasi uchun BHMning 2 baravarigacha miqdorda kompensasiya to‘lanadi. Avvallari xorijga ishlash uchun ketayotganlar uyidagi molini sotib yoki qarz olib ketishga majbur bo‘lardi. Endilikda bu muammo ham bartaraf etiladi. Chet tili bo‘yicha xalqaro yoki unga tenglashtirilgan sertifikat olgan fuqaroga esa til o‘rganish uchun sarflagan xarajatining 50 foizi qoplab beriladi.
Ilgari xorijdan qaytgan fuqarolarimiz ish topishda ayrim to‘siqlarga duch kelishardi. Bu boradagi vaziyat ham tubdan o‘zgardi. 2024 yil 1 iyundan boshlab mehnat migrasiyasidan qaytganlarni ishga olgan korxonaga har bir xodim uchun bir yil davomida Bandlikka ko‘maklashish jamg‘armasidan oyiga 500 ming so‘mdan subsidiya beriladigan bo‘ldi. Ushbu tadbirlarga bu yil uchun 100 milliard so‘m ajratiladi.
Bundan tashqari, 2024 yil 1 iyundan boshlab mehnat migrasiyasidan qaytganlar va ularning oila a’zolari bepul tibbiy ko‘rikdan o‘tkaziladi.
Bir so‘z bilan aytganda, bugungi kunda mehnat migrantlarini qo‘llab-quvvatlash borasida qator ijobiy ishlar yo‘lga qo‘yilgan. Yuqoridagi Prezident farmonida belgilangan vazifalar doirasida esa bu boradagi ishlar ko‘lami yanada kengayadi va xorijda ishlash istagidagi yurtdoshlarimizga yanada yengillik hamda qulayliklar yaratiladi.
