“Uzbekistan Airways”: хорижга парвоз қилиш нега қиммат?

Ҳаво исиши билан кўпчилик юртдошларимиз дам олиш учун бирор бир мамлакатга кетишади. Бунинг учун албатта сайёҳлик компанияларига мурожаат қилишлари табиий. Бироқ, юртдошлармиз томонидан асосли эътирозлар, жойлардаги ўрганишлар ҳамда мавжуд аҳвол айрим йўналишлар учун авиачипталар нархининг ҳаддан зиёд юқорилигини кўрсатмоқда.

АВИАБИЛЕТ НАРХЛАРИ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРНИ ҚОНИҚТИРАДИМИ?

Қайд этиш жоизки, юртимизда 11 та аэропорт мавжуд бўлиб, улар халқаро мақомга эга. Жорий йилнинг биринчи ярим йиллигида вилоят аэропортларидан 9302 та қатнов амалга оширилиб, 969 427 минг нафар йўловчига хизмат кўрсатилган.

Сўнги йилларда мамлакатимизда фуқаро авиацияси соҳасидаги бошқарувнинг замонавий шакллари ва усулларини жорий этиш, авиаташувлар бозорида рақобатни ривожлантириш борасида бир қатор ишлар амалга оширилмоқда. Аммо “Uzbekistan airways”да Туркия, Россия, Миср ёки Дубайга учиш нархи худди шу юртларга Қозоғистондан ёки Қирғизистондан учишга қараганда икки баробар қиммат экани бор гап. Бугунги кунда парвоз вақти 1 соат 10 дақиқа бўлган Тошкент – Олмаота йўналиши бўйича авиачиптанинг нархи эконом 4 млн. 700 минг сўм, бизне класс эса 8 млн.512 мингни ташкил қилмоқда. Холбуки, парвоз вақти 3 соат 40 дақиқадан иборат Тошкент–Москва йўналиши бўйича авиачипта нархи эконом 4 млн. 257 минг сўм, бизнес-класс эса 10 млн. 952 минг; Тошкент–Рига йўналиши бўйича 2 млн. 800 минг сўм (парвоз вақти – 5 соат 30 дақиқа), Тошкент – Нью Йорк йўналиши бўйича эса эконом 6 млн. 500 минг сўм, Бизнес класс эса 21 млн 557минг сўм (парвоз вақти – 12 соат) этиб белгиланган. Самолётлар турлари эса деярли бир хил. Кўриниб турибдики, парвоз вақти 1 соат 10 дақиқа бўлган Тошкент–Олмаота йўналиши бўйича авиачиптанинг нархи ундан бир неча соат кўп парвоз қилинадиган йўналишлар учун белгиланган нархлардан сезиларли даражада юқоридир. Бундан кўриниб турибдики, оддий ишчи чет эл саёҳатига бориши учун камида 6 ой тинимсиз меҳнат қилиши ва ортиқча харажатларсиз пул жамғариши керак. Албатта, авиачипта нархлари қимматлиги биринчи навбатда четэллик сайёҳларнинг юртимизга ташриф буюришларига ҳам бироз тўсқинлик қилади.

Масалан, Истанбулдан Чимкентга учаётган хорижий компания самолёти Истанбулдан Тошкентгача ҳам шунча вақт, шунча масофа ва шунча йўловчи билан учади, агар, зарар қилса, учмасди...

 Авиачипталар бўйича халқаро сайт ҳисобланган “Anywayanyday” да ҳам чипталар нархидаги фарқни кўриш мумкин.

ЮРТДОШЛАРИМИЗ БУНГА НИМА ДЕЙДИ?

Аҳоли билан жойларда ўтказилган мулоқотлар ва тегишли таҳлиллар шуни кўрсатдики, масъуллар нарх белгилашда фуқароларимиз тушиб қолган танловсиз, мураккаб вазият (пандемия) дан инсофсизларча фойдаланмоқда. Зотан, Қозоғистонга чегарадан пиёда ёки автотранспорт воситасида ўтишга Қозоғистон томонидан пандемия сабабли тақиқ қўйилган ва бизнинг масъулларимиз ана шундай шароитда фуқароларимиз мажбурлигидан ҳам қиммат нархда чипта сотиб олаверади, деган ишонч билан ўз юртдошларининг манфаатларига зид ҳаракат қилишмоқда.

Facebook ижтимоий тармоғи орқали сўров ўтказганимизда:

Charos Ilmuratova – 1300 $ бу озмунча пул эмас, рашага борган одам бу пулни камида конуний хужжат тахлаб ишласа, 3 ойда топади, бу ута ноинсофсизлик, аэропортларни ... керак – деган бўлса, Игорь Рахматов унга жавобан, “ха ман. Россия дан электронный билет сурасам 82000.р д ди нимага кимат деб сурасам. Узбекистон килган бизлар эмас деди. Авиакассадаги” – деган фикрни билширишган бўлса, яна бир фуқаро Mansurxon Ikramov – “Islohotlar boshladiku normalashib qolar Biletlarni narxini qimmatlashishiga faqat havo yoʻllari emas balkim unga tegishli va taʼminotchilarning yoqilgʻi moylash va boshqa mahsulot xizmatlarning manopoliya qilinib qimmat koʻrsatilishi boʻlishi mumkin” деб ўз изоҳларини қолдиришган.

Албатта, юртдошларимизнинг гапларида жон бор. Маълумотларга кўра, ҳозирда кунига 2 мингга яқин ўзбекистонлик Қозоғистон самолётлари орқали парвоз қилмоқда. Бунинг сабаблари нимада? Аслида миллий авиакомпаниямиз халқимизга бошқа компанияларга нисбатан энг қулай хизматларни тақдим этиши керак эмасми?  Кейинги пайтда Чимкент аэропорти хизматидан фойдаланиш кенг тус олмоқда. Тўғри, Чимкентдан парвоз қилиш арзонга тушади. Аммо ўзимиздан парвоз қилишнинг ҳам қулайликлари бор. Миллий авиакомпаниямиз қатновларида Истанбулдан исталган классда келадиган йўловчининг 30 килограмм ўлчамли пульсиз юк лимити мавжуд. Чимкентдан парвоз қилувчилар учун бундай лимит кўрсатилмаган. Шуни таъкидлаш мумкинки, “Uzbekistan airways” шу вақтгача ягона монопол авиакомпания эди. Алалоқибат, ишлаш ёки бошқа мақсадларда қўшни Қозоғистонга кетаётган фуқароларимиз яна асоссиз ва ортиқча харажат қилишга мажбур бўлишгани бор гап. Яқинда унга рақобатдош “Qanot Sharq” авиакопманияси иш бошлади. Балки, нархлар бундан кейин бироз бўлсада миниаллашар...

АВИАЧИПТАЛАР НАРХИ НИМАЛАРГА БОҒЛИҚ?

Баъзан чартер рейслар нима ўзи, бизга нега керак деган тушунмовчиликлар ҳам келиб чиқди. Чартер рейслар сайёҳлик операторлари томонидан сайёҳлик мавсуми давомида ташкил этиладиган жараён. Мунтазам қатновлар эса авиакомпаниялар томонидан ташкиллаштирилади. Ёз мавсумида маҳаллий сайёҳлик агентликлари чартер қатновларига буюртма бериш учун Миллий авиакомпанияларга мурожаат қилишади. Авиакомпания мажбуриятига эса, самолёт, учувчи таркиби ҳамда парвоз хавфсизлигини таъминлаш киради. Шунингдек, Ҳиндистон, Франция, Германия, Италия, Латвия, АҚШ, Япония ва бошқа мамлакатларнинг авиаташувчилари Ўзбекистонга тенглик асосида қатновларни амалга ошириш учун тўла ҳуқуққа эга ва мамлакатимиз юридик жиҳатдан уларга рад жавобини бермайди. Фуқаро қанча вақтлироқ, яъни олдинроқ авиачипта сотиб олса, билет шунча арзонга тушади. Қатнов куни яқинлашгани сари тарифлар қимматлашади. Ҳар бир класс учун авиачипталар нархи, қоидага кўра, олдиндан тасдиқланади ва нарх кейинчалик ўзгармайди.

Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, Авиакомпания ўзининг имкониятлари ва қулайликлари ҳақида қанчалик тушунтиришга уринмасин, мавжуд камчиликлардан кўз юмиб бўлмайди. Нархларни минималлаштириш эса юртдоршларимизнинг Қозоғистон ёк Қирғизистон авиакомпаничлари орқали парвоз қилиш ўрнига ўзмизнинг миллий авиакомпаниямиз орқали парвоз қилишларига замин яратади.

Шаҳбоз АБДУСАТТОРОВ,

Ўзбекистон истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш

жамиятлари федерацияси Матбуот хизмати ходими