Тилхатнинг ҳуқуқий кучи борми?
— Тоғамнинг ўғли кредитга янги машина олиш учун мендан 2 минг АҚШ доллари олиб, паспортининг орқа тарафига «Фалончидан фалон санада фалон АҚШ долларини қарзга олдим. Фалон муддатда қайтараман», деган мазмунда тилхат ёзиб берган. Шунга ҳам 3 ой бўляпти. «Қарзингни қачон қайтарасан?» десам, аввалига «Эртага бераман, индинга пул тушади», деётганди. Энди эса қочиб юрибди. Қўлимда паспорти ва унинг орқа варағига ёзилган тилхат бор. Бу ёзувнинг қандайдир ҳуқуқий кучи борми?
Шуҳрат, Тошкент шаҳри
Мурожаатга фуқаролик ишлари бўйича Учтепа туманлараро суди судьяси Фахриддин БАХРОНОВ жавоб беради:
— Албатта, тоғангизнинг ўғли томонидан ёзилган ва унинг қарз олганлигини тасдиқловчи тилхат юридик оқибатларни келтириб чиқаради. Чунки, тилхат оддий ёзма шаклда тузилган битим ҳисобланади.
Фуқаролик кодексининг 733-моддасига кўра, фуқаролар ўртасида қарз шартномаси, агар бу қарзнинг суммаси базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ бўлса, оддий ёзма шаклда тузилиши шарт, шартномадаги тарафлардан бири юридик шахс бўлганида эса суммасидан қатъи назар, ёзма шаклда тузилиши шарт. Агар қарз олувчининг тилхати ёки унга қарз берувчи томонидан муайян сумма ёки муайян миқдордаги ашёлар топширилганлигини тасдиқлайдиган бошқа ҳужжат мавжуд бўлса, қарз шартномаси ёзма шаклда тузилган ҳисобланади.
Яъни, ушбу ҳолатда сиз ва тоғангизнинг ўғли ўртасида қарз шартномаси тузилган.
Фуқаролик кодекси 109-моддасига кўра, битимнинг оддий ёзма шаклига риоя қилмаслик унинг ҳақиқий эмаслигига олиб келмайди. Бироқ низо чиққан тақдирда тарафларни битимнинг тузилганлигини, мазмунини ёки бажарилганлигини гувоҳларнинг кўрсатувлари билан тасдиқлаш ҳуқуқидан маҳрум қилади. Тарафлар битимнинг тузилганлигини, мазмуни ёки бажарилганлигини ёзма ёки бошқа далиллар билан тасдиқлашга ҳақлидирлар.
Демак, сиз ушбу тилхатни асос қилиб судда қарзни ундириш тўғрисида даъво қўзғатишингиз мумкин. Бундан ташқари, тилхатнинг мавжудлиги, сизга судда унинг мазмунини ёки бажарилганлигини гувоҳларнинг кўрсатувлари билан тасдиқлаш ҳуқуқини беради.
