Осиё хотин-қизлар форуми: Ўзбекистон Жаҳон банкининг "Аёллар, бизнес ва қонун" индексида энг илғор ўзгаришларни амалга оширган давлатлар қаторига кирди
Ўзбекистон илк бора "Осиё хотин-қизлар форуми"га мезбонлик қилди. Форумда халқаро миқёсда хотин-қизлар ҳуқуқларини мустаҳкамлаш, уларни ҳимоя қилишни кучайтиришга асосий эътибор қаратилди.
Ўз навбатида Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасида кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилаётгани таъкидланди.
Ўзбекистонда хотин-қизлар сони 2024 йил 1 январь ҳолатига кўра 18 миллион 274 минг 800 та, яъни жами аҳолининг 49,7 фоизини ташкил қилади. Аёлларнинг ўртача умр кўриш давомийлиги 2023 йилда 76,9 ёшга етди. Таққослаш учун, бу кўрсаткич 2020 йилда 75,5, 2021 йилда 75,8, 2022 йилда эса 76,6 ёшни ташкил қилганди.
Таъкидлаш жоизки, cўнгги 5 йилда хотин-қизлар ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш ҳамда уларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга қаратилган 80 га яқин норматив-ҳуқуқий ҳужжат қабул қилинди. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик паалатаси депутатларининг 32 фоизини, Сенат аъзоларининг эса қарийб 25 фоизи аёллардан иборат.
Юртимизда хотин-қизларнинг имтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш учун ҳар йили 100 нафардан ортиқ хотин-қизларнинг ўқитилиши йўлга қўйилди.
2022/2023 ўқув йилида хотин-қизларнинг талабалар орасидаги улуши 48,8 фоизни ташкил қилди. Таққослаш учун бу рақам 2021/2022 йилларда 46,8 фоизга тенг бўлган.
2022/2023 ўқув йилида давлат ОТМларининг магистратура босқичида ўқиётган 14,1 минг нафар хотин-қизларнинг контракт тўловлари тўлаб берилиб, бунинг учун давлат бюджетидан 152,9 млрд сўм ажратилди.
2023 йилда "Эл-юрт умиди" жамғармаси томонидан 84 нафар хотин-қизлар хориждаги нуфузли университетларга юборилди. Шунингдек, ўтган йили 147 нафар хотин-қиз фан доктори (DSc), 1238 нафари эса фалсафа доктори (PhD) даражасини олди.
2022/2023 ўқув йилида Ўзбекистонда 181,5 мингдан ортиқ қизлар учун имтиёзли таълим кредитлари ажратилди. 2 мингдан зиёд ижтимоий ҳимояга муҳтож оилаларнинг вакиллари, етим қолган ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган талаба қизлар учун 4,5 млрд сўм контракт пули тўлаб берилди.
Иқтисодиёт тармоқларида банд бўлган хотин-қизлар сони 2023 йилда 5600 нафарни ташкил қилди. Шунингдек, ўтган йили 210 410 нафар хотин-қиз касб-ҳунар ва тадбиркорлик кўникмаларига ўқитилган бўлса, 405 191 нафарининг бандлиги таъминланди.
Ўзбекистонда йилига 33,5 минг кадр тайёрлайдиган 56 та касб-ҳунар ўқитиш маркази, 27 та "Ишга марҳамат" мономаркази ва 443 та касб-ҳунарга ўқитиш маркази ташкил қилинди.
2023 йилда юртимизда якка тадбирдаги тадбиркор аёллар сони сезиларли даражада ошиб, 102 802 нафарга етди. Таққослаш учун бу рақам 2022 йилда 99 307 нафарга тенг бўлган.
2022-2023 йилларда оилавий тадбиркорликни ривожлантириш дастурига кўра 487 мингдан ортиқ хотин-қизларга кредитлар ажратилди. Айни дамда ҳунармандчиликнинг турли йўналишларида 14 мингдан ортиқ уста ҳунарманд хотин-қизлар фаолият кўрсатмоқда.
Бундан ташқари, 2023 йилда 279 мингдан зиёд тадбиркорлик лойиҳаларига кредит, 57 мингга яқин хотин-қизларга эса субсидиялар ажратилди.
Ўзбекистон гендер тенгликни таъминлаш борасида халқаро рейтинглардаги ўрнини мустаҳкамламоқда. Хусусан, "Open Data Watch" ташкилотининг "Gender Data Compass" рейтингида 2023 йил якунига кўра, 185 та давлат орасида 56-ўринни эгаллади. Шунингдек, Жаҳон банкининг "Аёллар, бизнес ва қонун" индексида энг илғор ўзгаришларни амалга оширган давлатлар қаторига кирди. Ўзбекистон индексда максимал 100 баллдан 82,5 балл тўплади.
Шу билан бирга, Ўзбекистон миллий парламентида хотин-қизлар сони БМТ тавсияларига мос даражага етиб, мамлакат парламенти хотин-қизлар сони бўйича "Сиёсатдаги аёллар" рейтингида 190 та миллий парламентлар ўртасида 52-ўринда бормоқда.
2023 йилда Ўзбекистон Очиқ гендер маълумотлар индексида 69,7 балл билан энг яхши 20 та давлат қаторига кирди.
БМТнинг Барқарор ривожланиш ечимлари тармоғи (SDSN) ва халқаро экспертлар томонидан 2023 йилда шакллантирилган SDG индекс ҳисоботига кўра, Ўзбекистон 166 та мамлакат орасида 71,1 индекс билан рейтингдаги мавқейини 8 поғонага кўтариб, 69-ўриндан жой олди.
2030 йилга қадар Ўзбекистон Республикасида гендер тенгликка эришиш стратегияси тасдиқланиб, бу бўйича 61 та мақсадли индикатор белгилаб олинди.
2030 йилга бориб хотин-қизларнинг улуши:
— сиёсий партияларда 50 фоизга,
— вазир ва вазирга тенглаштирилган лавозимларда 15 фоизга
— бошқарув лавозимларида 30 фоизга ошириш мақсад қилинган.
Шунингдек, бошқа жабҳаларда ҳам хотин-қизларнинг ҳиссаси кўпайтирилади.
