Конституциявий ислоҳотлар: аҳолининг ижтимоий-иқтисодий ҳаётида қандай ўзгаришлар кутилмоқда

A A A
Конституциявий ислоҳотлар: аҳолининг ижтимоий-иқтисодий ҳаётида қандай ўзгаришлар кутилмоқда

Иқтисодиёт фанлари доктори Нодирбек Расуловнинг таъкидлашича амалдаги конституцияга ижтимоий-иқтисодий муаммолар ечимига қаратилган нормаларнинг киритилиши биринчидан, ижтимоий ҳимояга муҳтож, имконияти чекланган ҳамда ногиронлиги бор шахсларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш масалаларининг ҳал этилишини таъминласа, иккинчидан, ишсизлик билан боғлиқ муаммоларни ҳал этилишига, аҳоли даромадларини ўсишига ҳамда эҳтиёжманд аҳоли қатламини арзон уй-жойлар билан таъминлашнинг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамланишга замин яратади.

Ҳозирги кунда Конституциявий ислоҳотлар натижаси аҳоли фаровонлигига қандай таъсир кўрсатади ҳамда улар фуқароларнинг қайси ижтимоий-иқтисодий муаммолари ечимига қаратилган, деган масалалар аҳолини қизиқтираётган ва ижтимоий тармоқларда кенг муҳокама бўлаётган масалалар ҳисобланади. Шу боисдан, иқтисодчи сифатида айрим фикрларимни билдириб ўтмоқчи эдим.

Тан олиш керакки, мамлакатимизда ҳозирги кунда ишсизлик, аҳолини иш билан бандлигини таъминлаш, камбағаллик даражаси ҳамда уларнинг реал даромадларини ошириш билан боғлиқ муаммолар энг муҳим долзарб масалалардан бири бўлиб қолмоқда. Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг маълумотларига кўра 2022 йил июнь ҳолатига мамлакатимизда ишга муҳтож бўлганларнинг умумий сони 1 млн. 400 минг кишини, ишсизлик даражаси иқтисодий фаол аҳоли орасида 9,2 фоизни ташкил этган. Бу эса, ўз навбатида, турли ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаради.

Ҳозирда мамлакатда олиб борилаётган сиёсат моҳиятини таҳлил қилсак, унинг бош мақсади – жамиятимизда олий қадрият ҳисобланмиш инсон манфаатларини рўёбга чиқариш эканига амин бўламиз.

Жорий йилнинг 25 июнидан кенг жамоатчилик муҳокамасига қўйилган “Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Конституциявий қонун лойиҳасини кўриб чиқадиган бўлсак, лойиҳада инсон манфаатларини кафолатлашга қаратилган қатор моддалар киритилиши кутилаётганига гувоҳ бўламиз.

Жумладан, таклиф этилаётган Конституция лойиҳасининг муқаддимаси ва 1-моддасида Ўзбекистон ижтимоий давлат эканлиги тўғрисида таклиф берилган. Конституцияга биргина “ижтимоий” сўзнинг киритилиши биринчидан, давлат фуқаролар олдида жуда кўплаб вазифа ва мажбуриятларни бажаришини ўз зиммасига олса, иккинчидан, мазкур сўзнинг бош қонунда акс эттирилиши кўплаб ижтимоий муаммолар, хусусан, аҳоли бандлигини таъминлаш; аҳолининг реал даромадларини ошириш; кам таъминланган, эҳтиёжманд, камбағаллик даражасига тушиб қолган фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилиш; хотин-қизларнинг жамиятда фаоллигини таъминлаш; арзон уй-жойлар қуриш сиёсатини олиб бориш; ишсизлик билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш ҳамда малакали тиббий хизмат ҳамда таълим олиш каби муаммоларни ечилишини кафолатлайди, деб ҳисоблайман.

Шу билан бирга қонун лойиҳасининг 14-моддасига “Давлат ўз фаолиятини инсон фаровонлигини ҳамда жамиятнинг барқарор ривожланишини кўзлаб, ижтимоий адолат ва қонунийлик принциплари асосида амалга оширади” – деган норма киритилиши таклиф этилмоқда. Бу таклифнинг асосий ғояси “Инсон қадри учун” тамойилига йўналтирилган бўлиб, унинг асосида аҳолини барча тоифаларини ижтимоий ҳимоя қилиш ва уларга жамиятда тенг имкониятлар яратиш маъсулиятини ҳам давлат ўз зиммасига олади.

Конституция лойиҳасининг 27-моддасига киритилиши таклиф этилган “Ҳар ким уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқига эга. Суднинг қарорисиз уй-жойдан маҳрум этилишга йўл қўйилмайди” – деган норма аҳолини кўп йиллардан бери қийнаб келаётган “снос” хавфидан халос этиш имкониятини беради.

Лойиҳанинг 37-моддасига таклиф этилаётган “... қулай меҳнат шароитларида ишлаш, меҳнати учун ҳеч қандай камситилишларсиз ва белгиланган меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдоридан кам бўлмаган тарзда адолатли ҳақ олиш”деган норма фуқароларимиз учун мулкчилик шаклидан қатъий назар иш жойларида қулай меҳнат шароити яратилишини таъминлаш бароилан бирга меҳнатига муносиб иш ҳаққи олиш яъни меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдоридан кам бўлмаган иш ҳақини олишни ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлайди.

39-моддага берилаётган “Давлат ижтимоий жиҳатдан эҳтиёжманд ва кам таъминланган, уй-жой шароитларини яхшилашга муҳтож бўлган фуқароларни қонунда белгиланган тартибда уй-жой билан таъминлайди” - деган норма келажакда эҳтиёжманд, ижтимоий ҳимояга муҳтож аҳолини арзон уй-жой билан таъминлаш тизимини яратишга асос бўлади.

Муҳокамага қўйилган қонун лойиҳасининг 53-моддасида энг кўп иқтисодий муносабатлар акс эттирилганлигини кўришимиз мумкин. Мазкур моддага киритилаётган айрим нормаларни моҳиятига эътиборимизни қаратсак.

Хусусан, 53-моддага “Давлат иқтисодиёт тармоқларининг ва ҳудудларнинг уйғун ҳолда ривожлантирилиши учун шарт-шароитлар яратади, шунингдек иқтисодий ресурсларнинг адолатли равишда тақсимланишини таъминлайди” – деган норманинг киритилиши давлатимизнинг барча ҳудудларининг тенг ривожланиши, молиявий ресурсларнинг тенг тақсимланишига ҳуқуқий замин яратади.

Хулоса сифатида айтмоқчиманки, амалдаги конституцияга ижтимоий-иқтисодий муаммолар ечимига қаратилган нормаларнинг киритилиши биринчидан, ижтимоий ҳимояга муҳтож, имконияти чекланган ҳамда ногиронлиги бор шахсларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш масалаларининг ҳал этилишини таъминласа, иккинчидан, ишсизлик билан боғлиқ муаммоларни ҳал этилишига, аҳоли даромадларини ўсишига ҳамда эҳтиёжманд аҳоли қатламини арзон уй-жойлар билан таъминлашнинг ҳуқуқий асосларини мустаҳкамланишга замин яратади.


Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).

Фикр билдириш учун қайдномадан ўтишингиз сўралади ва телефон ракамни тасдиклаш керак булади!

Роналду "Олтин тўп"ни ким олиши кераклигини айтди

Португалия терма жамоаси ҳужумчиси Криштиану Роналду "Олтин тўп" соҳибини аниқлаш мезонлари ҳақида гапирди.

«Жаҳаннам дарвозаси» кратери тез орада сўнади

Туркманистоннинг Қорақум саҳросида ярим асрдан буён ёнаётган «Жаҳаннам дарвозаси» кратери сўнишни бошлади, деб хабар берди Daily Mail.

Юртимизда яна бир порахўр амалдор қўлга тушди!

Унга нисбатан Жиноят Кодексининг 168-моддаси 2-қисми “а” банди ва 28,211-моддаси 1-қисми билан жиноят иши қўзғатилиб, тергов ҳаракатлари олиб борилмоқда.

Украина кутилмаганда ҳаво жангида ғалаба қозонди: F-16 Россиянинг Су-35 самолётини уриб туширди

Украина ҳаво жангида тарихий ғалабага эришди: тарихда биринчи марта Ғарбий F-16 қирувчиси Россиянинг Су-35 Фланкер самолётини уриб туширди.

Ўзбекистонлик тадбиркор Ўткир Юсуповга Тошкент шаҳридан 3 хонали уй ваъда қилди (видео)

Тадбиркор БААга қарши ўйинни Абу-Даби шаҳридаги стадионда бевосита томоша қилди ва ўйиндан кейиноқ ушбу ваъдани берди.

Доллар курсида шиддатли пасайиш кузатилди

Марказий банк 2025 йил 10 июндан валюталарнинг янги курсини белгилади.

“Келинг, шундай келишайлик: Биз Украинада бундай ракеталарни маълум миқдорда жойлаштирамиз"

АҚШ 2021 йилда Россиянинг Украина бетарафлигини эълон қилиш таклифидан бош тортган

Россия Маскка бошпана берадими?

Илон Маскнинг Доналд Трамп билан зиддиятидан сўнг Давлат Думаси Россия миллиардерга сиёсий бошпана беришга тайёрлигини маълум қилди.

Россия аэродромларига ҳужум қилган дронларни ташиган юк машиналари ҳайдовчиларининг ҳеч нимадан хабари бўлмаган

Бу ҳақида Украина президенти маьлум қилди.

АҚШ молия вазири Илон Маскнинг кўзини кўкартирди

Бессент шунингдек, Маскни фирибгар деб атади

Гўзаллик маликаси 9 ойга қамалди

Бу ҳақда Need To Know (NTK) нашри хабар бермоқда.

Даҳшат! Вафот этган 88 ёшли аёл тобутда ҳушига келди

IDNES.cz нашрининг ёзишича, унинг турмуш ўртоғи 30 май куни тез ёрдам чақириб, хотинида ҳаёт белгилари йўқлигини маълум қилган

Марказий Осиё халқлари учун Россия энди қизиқ эмас

Марказий Осиёдан Россияга келаётган меҳнат муҳожирлари сони сезиларли даражада камайди.

"Ким Чен Инни суд қилиш вақти келди"

Украиналикларга Ким Чен Инни судга бериш маслаҳат берилди.

Чечен қўмондонидан тўғридан-тўғри таҳдид: “Русларни ўлдириш учун келган хорижликлар йўқ қилинади!”

Чеченистоннинг "Ахмат" махсус кучлари қўмондони Апти Алаудинов Украинадаги урушда қатнашаётган жангчилар ҳақида баёнот берди.

Мария Захарова Ўзбекистон Россияга юборган норозилик нотасига муносабат билдирди

Аввалроқ Ўзбекистон мигрантларга қўпол ва ҳурматсиз муносабатда бўлинаётганлиги юзасидан нота юборганди.

Кремль "ёнмоқда" - Сербия Украинага яқиндан ёрдам бермоқчи

Бу ҳақда мамлакат президенти Александр Вучич маълум қилди.

Кремль Украинага Полтава ҳақида эслатди

Украина Москва талабларини бажаришдан бош тортса, кўпроқ ҳудудини йўқотади. Бу огоҳлантиришни Россия президенти ёрдамчиси Владимир Мединский берган.

Абдулрашид Дўстум Афғонистонга қайтиб, толибларни яксон қилишини айтди

Абдулрашид Дўстум “Толибон” ҳукуматига таҳдид қилди.

"Россия билан узоқ уруш олиб боришнинг иложи йўқ"

Шу билан бирга, Мединскийнинг сўзларига кўра, Истанбулдаги сўнгги музокаралар арафасида Россия стратегик авиациясига қилинган ҳужум музокараларга салбий таъсир кўрсатмаган.

Самарқандда икки ишчи ток уриши оқибатида вафот этди

Жумладан, икки нафар ходим иш жараёнида эҳтиётсизлик қилиб, металл нарвонни «Анзур» фидерининг ҳаво электр узатиш тармоғига теккизган. Оқибатда уларни ток урган.

Яна бир президент қамоқ жазосига ҳукм қилинди

Қайд этилишича, судланувчи қамоқ жазосини уй қамоғига алмаштиришни сўраш ҳуқуқига эга.

Австриядаги мактабда 10 кишини ўлдирган шахснинг уйидан портлаш уюштириш режалари топилди

Сешанба куни Австриядаги ўрта мактабга уюштирилган ҳужум оқибатида 10 киши, жумладан ҳужумни уюштирган одамнинг ўзи ҳам ҳалок бўлди, яна 11 киши жароҳат олди.

Жанубий Африка Республикасида кучли қор бўрони кузатилмоқда — Reuters

Мамлакат метеорология хизмати “тўқ сариқ” даражали огоҳлантириш эълон қилди.

Ню-Ёркдаги намойишда полиция 80 дан ортиқ одамни ҳибсга олди

Бу ҳақда New York Post полициядаги манбаларга таяниб ёзмоқда .

Кенг кўламли норозиликлар фонида АҚШда яна бир штатга миллий гвардия киритилди

АҚШда миллий гвардия қўшинлари энди Техас штатига ҳам киритилди. Бу қарор Лос-Анжелесда бошланган ва бутун мамлакатга ёйилаётган норозилик намойишлари туфайли қабул қилинди.

НАТО саммити кун тартибидан Украинани аъзоликка чақириш ва ёрдам масаласи чиқариб ташланди

24–25 июн кунлари Нидерландиянинг Ҳаага шаҳрида ўтадиган НАТО саммити учун тайёрланган лойиҳа коммюникесида Украина ҳақидаги энг муҳими — аъзолик ва катта миқдордаги ёрдам масалалари умуман тилга олинмаган.

Янгийўл туманида “KamAZ” велосипедда кетаётган болани уриб юборди

Ҳозирда ҳолат юзасидан Янгийўл тумани ИИБ ҳузуридаги Тергов бўлими томонидан тергов ҳаракатлари олиб борилмоқда.

Дунёдаги энг машҳур тиктокчи Хаби Лейм АҚШдан чиқариб юборилди

АҚШ иммиграция назорати хизматининг маълум қилишича, Италия фуқароси бўлган Хаби Лейм апрель ойидан бери мамлакат ҳудудида визада белгиланган муддатдан ортиқ қолган.

Фирибгарлар ижтимоий сўровлар ниқоби остида одамларга қўнғироқ қилишмоқда

Бу ҳақда РИА Новости хабар берди.

Туркияда яшириниб юрган Ўзбекистонлик аёл Тошкентга экстрадация қилинди

Жиноятчи аёл сотиш ва эксплуатация мақсадида қизларга юқори маош ваъда бериб, уларни Туркияга олиб келган.

Ҳожатхонада 10 дақиқадан кўпроқ ўтириш қандай оқибатларга олиб келишини биласизми?

Бу ҳақда илмий тадқиқотларда маълум қилинди.

Россия 2026 йилда "хавфсизлик ёстиғи"сиз қолиши мумкин

Миллий фаровонлик фонди — ҳукуматнинг «қора кунлар» учун асосий захираси — тез суръатда камаймоқда.

Машҳур блогер Хаби Лейм АҚШ иммиграция қонунларини бузгани учун Лас-Вегас халқаро аэропортида ҳибсга олинди

Блоггер 30 апрель куни АҚШга кирган ва унинг визаси муддатидан ошиб кетган. 25 ёшли Италия фуқароси 6 июнь куни қўлга олинган, бироқ ўша куниёқ қўйиб юборилган: у ўз ихтиёри билан мамлакатни тарк этишга рухсат олган. Лейм ижтимоий тармоқларда воқеага изоҳ бермади.

ЭC Россияга қарши санктсияларнинг 18-пакетига 70 та суд ва 22 та банкни киритиши мумкин

Бундан ташқари, SWIFT тизимидан узиладиган 22 та банк учун чекловлар жорий этилиши режалаштирилган.

Ғазода ёрдамга кетаётган фаластинликларга қарата ўқ отилди

Ғазонинг Tal ал-Султон ҳудудида гуманитар ёрдамга келган фаластинликларга қарата ўқ узилди. Бу сафар Исроил ҳарбийлари эмас, балки номаълум қуролланган маҳаллий шахслар ҳам отишмада қатнашгани гувоҳлар томонидан тасдиқланди.

Украина Европа газ бозорида инқилоб қилиши мумкин — The Telegraph

Украинада катта газ захиралари борлиги анча вақтдан бери маълум. Британиянинг The Telegraph нашри мамлакатнинг сланец гази ишлаб чиқариш орқали Европа бозорида янги инқилобга олиб келиши мумкинлигини таъкидлади. Бироқ бу режалар амалда фақат уруш тугагандан кейингина амалга ошиши мумкин.

БМТ: Жаҳонда туғилиш даражаси кескин пасаймоқда

БМТнинг янги ҳисоботига кўра, глобал миқёсда туғилиш даражалари кескин пасаймоқда. Бунга асосий сабаблар сифатида ота-она бўлиш харажатларининг ортиши ва муносиб турмуш ўртоқ топишдаги муаммолар кўрсатилмоқда.

Лос Анжелесда норозиликларга 700 нафар денгиз пиёда аскарлари сафарбар этилди

АҚШ президенти Доналд Трамп буйруғига биноан, Калифорниядаги ҳарбий базага қарашли 700 нафар денгиз пиёда аскарлари Лос Анжелесдаги намойишларга қарши ҳаракатларда миллий гвардия сафига қўшилди. Бу қарор губернатор ва шаҳар ҳокимияти розилигисиз қабул қилинди.

БМТ: Ғазодаги мактаб ва университетларнинг 90 фоиздан ортиғига зарар етказилган ёки вайрон қилинган

БМТнинг Мустақил халқаро тергов комиссиясига кўра, Фаластин анклавида “болалар, жумладан, ўсмирлар таълими ва ўқитувчиларнинг ҳаёти ачинарли аҳволда.

БМТ: Ғазодаги мактаб ва университетларнинг 90 фоиздан ортиғига зарар етказилган ёки вайрон қилинган

БМТнинг Мустақил халқаро тергов комиссиясига кўра, Фаластин анклавида “болалар, жумладан, ўсмирлар таълими ва ўқитувчиларнинг ҳаёти ачинарли аҳволда.

Ўзбекистон томони Россияда мигрантларга қарши рейд бўйича хавотирини билдирди

Миграция агентлиги Россиядаги рейд жараёнида меҳнат муҳожирларига нисбатан куч қўлланилиши ҳолати юзасидан расмий муносабат берди.

Австриядаги мактабда содир бўлган отишма оқибатида 8 киши ҳалок бўлди

Полиция кенг қамровли хавфсизлик амалиётини бошлади

Ҳиндистонда интернет ўчириб қўйилди

Бунга этник гуруҳ етакчиларининг ҳибсга олиниши оқибатида норозилик намойишлари бошлангани сабаб бўлган.

Амирсойда бино ёниб кетди

Шунга кўра, 5 та ёнғин-қутқарув экипажи соат 02:01 да воқеа жойига етиб бориб, ёнғин соат 02:13 да ўраб олинган ва соат 04:20 да ўчирилган.

Бухорода 2 ёшли боланинг томоғидан иккита танга чиқариб олинди

Тангалар унинг қизилўнгачида тиқилиб қолган.

АҚШда сальмонеллалар авж олмоқда: 2 миллион дона тухум қайтариб олинди

Касаллик ёш болалар, катталар ва иммунитети заиф одамлар учун ҳам ўлимга олиб келиши мумкин.

Испанияда ҳукуматга қарши оммавий норозилик намойиши ўтказилди

У, шунингдек, Испания Бош вазири Педро Санчес бошчилигидаги ҳукуматнинг Каталония сиёсий кучлари билан эришган келишувларини кескин танқид қилди.

Тошкент аэропортида чироқ ярим соатга ўчиб қолди

Маълумотларга кўра, реконструкция ишлари доирасида 10 дақиқалик режали ўчириш режалаштирилган бўлган, бироқ кутилмаган қисқа туташув сабаб узилиш чўзилган.

Лос-Анжелесда 50 дан ортиқ намойишчи ҳибсга олинди

Полиция маълумотларига кўра, ҳибсга олинганлардан бири ҳуқуқ-тартибот ходимига Молотов коктейли отган

Россия “ўргимчак тўри” операциясига жавобан Ровендаги ҳарбий аэродромга зарба берди

Маҳаллий маъмурият Россия дронлари ва ракеталари тунда Ривне вилоятига ҳужум қилганини тасдиқлади.

Марказий Осиёдаги энг йирик музлик — Федченко музлиги 40% га эриб кетди

Бу ҳолат Амударё ҳавзасидаги сув муаммоларини янада кескинлаштириши мумкин.

Қуръон курсларида таҳсил олган 24 нафар вояга етмаган ўқувчи жинсий зўравонлик қурбони бўлган

Аввалроқ Туркия ҳудудида ноқонуний фаолият юритаётган яширин диний таълим муассасаларида вояга етмаган Ўзбекистон фуқароларига нисбатан жинсий зўравонлик ҳолатлари аниқланган ва бир қатор шахслар жавобгарликка тортилган.

Довул Техасда 160 000 дан ортиқ аҳолини электрсиз қолдирди

“Репорт” ТАССГА таяниб , бу ҳақда The Washington Post хабар бермоқда.

Эрон АҚШга ядровий музокаралар бўйича таклифини тақдим этди

Теҳрон Вашингтоннинг мавжуд таклифини қабул қилмаслигини маълум қилиб, Уммон орқали ўзининг «оғир ва мувозанатли» муқобил таклифини тақдим этмоқчи. Эрон, шунингдек, халқаро ҳамжамиятни Исроилни ядровий қуролсизлантиришга чақирди.

Муҳаммад Синварнинг жасади туннелдан топилди

Исроил ҳарбийлари ҲАМАС қўмондони Муҳаммад Синварнинг жасади Ғазодаги Европа касалхонаси остидаги туннелдан топилганини маълум қилди. Бу ҳолат Ғазо урушида янги босқич бошланганини англатиши мумкин.

Украина дронлари Чувашиядаги электроника заводига ҳужум қилди

Россиянинг Чувашия республикасидаги йирик электроника заводига икки украин дрони тушиб, ишлаб чиқариш вақтинча тўхтатилди. Ҳодиса оқибатида жабрланувчилар қайд этилмади, хавфсизлик чоралари кучайтирилди.

АҚШда иммиграция сиёсатига қарши намойишлар бўлиб ўтяпти: Ўзбекистон ТИВ фуқароларни огоҳликка чақирди

Лос-Анжелесда уч кундан бери АҚШ президенти Доналд Трампнинг иммиграция сиёсатига қарши оммавий норозилик намойишлари давом этмоқда.

Хитой цемент заводлари маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни сиқиб чиқармоқда

Ўзбекистондаги цемент бозорида хитой компанияларининг устунлиги кучаймоқда. Нарҳлар пасайган бўлса-да, бу маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қисман таназзулга учратмоқда. Айрим корхоналар фаолиятини тўхтатган ёки катта зарар билан ишламоқда.

Лос-Анжелесдаги намойишларда Ўзбекистон фуқаролари қатнашяптими?

Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги Лос-Анжелесда уч кундан бери давом этаётган намойишлар юзасидан Ўзбекистон фуқароларини огоҳликка чақирди.