Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази: Ўзбекистон иқтисодиёти 5,8 фоизга ўсган

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази шарҳида мамлакатнинг жорий макроиқтисодий ҳолати таҳлил этилиб, 2023-2024 йил учун прогнозлар берилган.

Унда ялпи ички маҳсулот, саноат, инвестициялар, истеъмол харажатлари, инфляция, фоиз ставкалари, кредитлаш, ички ва ташқи савдо, давлат бюджети харажатлари ва даромадлари, циклик мослаштирилган бюджет баланси каби кўрсаткичлар таҳлил қилинган. Шунингдек, миллий иқтисодиёт ривожланишининг ҳолати ва асосий тенденцияларининг мониторинги, шу жумладан, қисқа муддатли иқтисодий истиқболларини шакллантирувчи пул-кредит ва фискал соҳалардаги давлат сиёсати масалалари қамраб олинган.

Ўзбекистон иқтисодиёти 2023 йилнинг январь-сентябрь ойларида ўзининг ўрта муддатли трендидан юқори ўсиб, ўсиш суръати 5,8 фоизни ташкил қилди. Жорий йилнинг III чорагида алмашув курсининг тўғриланиши фонида ташқи савдо айланмаси 22,1 фоизга ўсиб, 44,7 млрд. долларни ташкил этди.

Ҳисоб-китобларига кўра, 2023 йилда Ўзбекистонда йиллик иқтисодий ўсиш 5,4-5,6 фоиз атрофида бўлиши прогноз қилинмоқда. Бунда аҳоли истеъмоли ва инвестицияларнинг ўсиши мос равишда 4,8 фоиз ва 7,6 фоизни ташкил этади.

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг 2023 йил январь-сентябрь бўйича Макроиқтисодий шарҳининг асосий хулосаларига қуйидагилар киради. 2023 йил январь-сентябрь ойларида Ўзбекистон иқтисодиёти 5,8 фоизга ўсди. Жорий йил якуни билан ижобий ишлаб чиқариш тафовути сақланиб қолиши кутилмоқда.

Хизматлар ва саноат соҳаси ялпи таклиф тарафидан иқтисодий ўсишнинг асосий драйверлари бўлди – хизматлар 6,5фоизга ва саноат 5,7 фоизга ўсди.

Ўтган йиллардаги тенденция шуни кўрсатмоқдаки, фойда ва даромад солиғи ҳамда ресурс тўловлари ва мол-мулк солиғидан тушумларнинг ЯИМга нисбатан улуши 2021 йилгача ортиб борган бўлса, охирги йилларда бюджетдан ташқари жамғармалар ва ҳисоблар ҳамда бошқа даромадларнинг улуши ортмоқда.

Ҳисоб-китобларига кўра, 2020-2023 йилларда реал ва нейтрал фоиз ставкаларида ўсиш тенденцияси кузатилди. Жорий йилнинг сентябрь ҳолатига кўра, реал фоиз ставка 4,4 фоизни, нейтрал фоиз ставка 3,9 фоизни ташкил қилди.

Глобал монетар шароитларнинг қаттиқлаштирилиши фонида асосий савдо ҳамкор давлатлар Россия, Қозоғистон ва Туркияда Марказий банклар томонидан ҳам қаттиқ монетар сиёсатни ушлаб туриш сиёсати давом эттирилмоқда.

2023 йил октябрь бошига кенг маънодаги пул массаси ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 12 фоизга кўпайган. Пул массаси таркибида миллий валюта 77 фоиз, хорижий валютадаги депозитлар улуши 23 фоизни ташкил қилди.

Таҳлилларга кўра, аҳолига ажратилган кредитлар кесимида истеъмол ва автокредитлаш улуши юқорилигича қолмоқда. 2023 йилнинг январь-сентябрида машина ва асбоб-ускуналар импорти 11,4 млрд., кимёвий маҳсулотлар 4,2 млрд., озиқ-овқат маҳсулотлари 3 млрд. ва хизматлар 1,8 млрд. долларни ташкил қилган. Мазкур категорияларнинг импортдаги улушида сезиларли ўзгариш кузатилмаган.

Марказ ҳисоб-китобларига кўра, мамлакатнинг савдо шартларида пасайиш давом этмоқда. Хусусан, ушбу кўрсаткич ўтган йил 9 ойига нисбатан 0,5 фоизга ёмонлашган бўлса, 2018 йилдан бери 11,2 фоизга пасайган.

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази томонидан Халқаро ҳисоб-китоблар банки методологияси асосида сўм реал самарали алмашув курси динамикаси таҳлил қилинди. Сўмнинг реал алмашув курси 2019 йил январидан 2023 йил сентябрига қадар 13,9 фоизга мустаҳкамланган.