Ҳукуматдан чарчадим: Макрон қандай қилиб ҳаммани алдади

Франциянинг янги ҳукумати бу сиёсий кучлар жорий йилнинг июнь ва июль ойларида бўлиб ўтган навбатдан ташқари парламент сайловларида ҳақиқатда ютқазганига қарамай, ўнг марказчи бўлиб чиқди. Шу билан бирга, кўпчилик овоз тўплаган ва парламентдаги 577 ўриндан 184 тасини олган «Янги халқ фронти» блокидаги сўлчилар 39 та вазирлик портфелидан бирортасини ҳам олмаган.

Ўринларни президентни қўллаб-қувватловчи «Тикланиш» партияси вакиллари ва уларнинг «Биргаликда Республика учун!» блокидаги ўнг-марказий иттифоқчилари ўзаро тақсимлашди. Унинг вакили Себастян Лекорну Мудофаа вазирлиги раҳбари лавозимини сақлаб қолди. Ташқи ишлар вазирлигини Демократик Ҳаракат партиясидан Жан-Ноэл Баррот бошқарган, у ҳам президентнинг иттифоқчиси ҳисобланади. На чап, на ўнг тараф – Марин Ле Пен тарафдорлари ҳеч нарса олмаган.

Номзодлар ҳозирда ахлоқий текширувдан ўтмоқда ва улар президент Эммануэл Макроннинг розилигини ҳам олишлари керак. Президент Барниернинг таклифларига вето қўйиши даргумон, чунки бу ҳолда аллақачон сиёсий инқирозга учраган мамлакатда янги кескинликлар пайдо бўлади.

Чаплар етакчиси Жан-Люк Мéленчон янги ҳукуматни «ўта озчилик – сайловларда мағлуб бўлганлар» деб атади ва бундай ҳукуматга ишончсизлик вотумини ўтказишга ваъда берди. Партия президент Эммануэл Макрон уларни алдаганига ишончи комил.

Марин Ле Пеннинг «Миллий ралли» партиясидан ўта ўнг партияси навбатдан ташқари парламент сайловларида овоз беришнинг биринчи босқичида кўпчиликни қўлга киритгач, давлат раҳбари иккинчи турга умумий номзодларни кўрсатиб, чап кучлар билан келишувга эришди.

Ўта ўнгчилар якунда муваффақиятсизликка учради, фақат учинчи ўрин ва парламентда 143 ўринни эгаллади.

Деярли уч ой ўтиб, асосий сиёсий кучлар билан бир қатор маслаҳатлашувлардан сўнг Макрон янги бош вазир номзоди бўйича қарор қабул қилди. Франция тарихидаги энг ёш ҳукумат раҳбари, 34 ёшли Габриел Атталдан кейин у ҳукуматнинг энг кекса раҳбари, Республикачилар партиясидан 73 ёшли Мишел Барниер этиб тайинланди.

У аллақачон президентлар Франсуа Миттеран, Жак Ширак ва Николя Саркози даврида бир неча марта вазирлик лавозимларида ишлаган.

Чаплар бош вазир лавозимига Париж мериясининг буджет департаментида ишлайдиган 37 ёшли Люси Касет номзодини таклиф қилди. Бироқ президент унинг парламент қуйи палатасида ислоҳотлар ўтказиш ва мамлакат буджетини тасдиқлашда кўпчилик овозини олишга қодирлигига шубҳа қилиб, рад жавобини берди.

Бу Европада сайловларнинг расмий ғолиблари ҳукумат тузишдан четлатилган биринчи марта эмас. Нидерландияда «Озодлик» партияси раҳбари Геэрт Вилдерс Германияда бош вазирлик лавозимини олмади, расмийлар «Германия учун муқобил»дан ўта ўнгларнинг таъсирини чеклаш учун қўлларидан келганча ҳаракат қилмоқдалар; партия штат сайловларида яхши натижалар кўрсатмоқда.

Францияда сайловларда энг яхши натижа кўрсатган икки куч ҳукумат тузиш имкониятига эга бўлмади.

Ўтган йил охиридан бошлаб Европа элитаси тизимли бўлмаган кучлар, хусусан, ўнг қанот популистларнинг ҳокимият тепасига келишига йўл қўймаслик кераклигига амин бўлди. Натижада, тизимли партиялар ҳар қандай нархда ҳам ҳокимиятни сақлаб қолишга интилади, энг олдиндан айтиб бўлмайдиган ва баъзан самарасиз коалицияларни тузади.

17 сентябрь куни чаплар кўпчиликни ташкил қилувчи Миллий ассамблея бюроси президент Макронга импичмент масаласини муҳокама қилишга рухсат беришга қарор қилди. Бунгача “Unbowed France” партиясининг 81 депутати президентга қарши импичмент жараёнини бошлаб, уни сайлов натижаларини ҳисобга олишдан бош тортгани учун «демократияга қарши институционал тўнтариш»да айблаган эди.

Француз ОАВлари бу ташаббуснинг муваффақият қозониш имконияти паст, деб ҳисоблайдилар: коалиция ичида бу масала бўйича консенсус йўқ ва бу тартибнинг кейинги босқичида Миллий ассамблеяда овозларнинг учдан икки қисми ёқлаб овоз бериш талаб этилади. Марин Ле Пен аллақачон бу таклифни «ўта чапнинг манипуляцияси» деб атади.

1 октябрь куни Барниер депутатлар олдида асосий нутқ сўзлайди. Унинг идораси тушунтиришича, янги ҳукуматнинг устувор йўналишлари миграцияни назорат қилиш, давлат молиясини янада самарали бошқариш, аҳолининг харид қобилиятини ошириш ва хавфсизликни таъминлашдан иборат бўлади.

Янги ҳокимият номақбул ислоҳотларни амалга ошириши керак - солиқларни кўтариш ёки харажатларни қисқартириш, шунинг учун бундай шароитда Бош вазир Барниер ва унинг кабинети учун оёққа туриш осон бўлмайди.

Россия Фанлар академияси Европа институтининг етакчи тадқиқотчиси Сергей Федоров ТRТ билан суҳбатда Макронга импичмент қўлланилиши хавфи йўқлигини тахмин қилди.

«Парламент бу резолюцияни қўллаб-қувватламайди, у кўпчилик овозга эга бўлмайди. Парламентнинг юқори палатасида экстремал чаплар умуман вакиллик қилмайди. Аммо умуман олганда, Барниер Эммануэл Макроннинг стсенарийсига озми-кўпми тўғри келади, чунки у анча тажрибали сиёсатчи, классик ўнгчи, шунинг учун ҳам у мўътадил ўнгга ҳам, ўртача чапга ҳам мос келади», - дея амин бўлди мутахассис.

Сиёсатшунос Фёдор Лукяновнинг таъкидлашича, сўнгги пайтларда Европада шундай тенденция шаклланганки, унга кўра, сайловларда яхши натижаларга эришганидан қатъи назар, на ўта ўнг, на ўта чап партиялар ҳокимият тепасига келади.

«Ёз бошида Макрон дафн қилинди ва у ҳар томонлама ўйнади. Икки ойдан кўпроқ вақт давомида у вақт ўтказиб, ҳаммани асабийлаштирди ва энди у ўзининг бош вазири - республикачи, сиёсий аристократиянинг гўшти ва қонидан иборат оғир вазнли Мишел Барниерни судраб олди. Илгари оқсоқ ўрдак саналган президент ҳаммадан устун кела олди. Бунинг мамлакат ва жамиятнинг ҳақиқий муаммоларини ҳал қилишга ҳеч қандай алоқаси йўқ, лекин гап ҳақиқатдан ҳам шундайми?». - деб ишонади эксперт.