Ўзбекистонда ҳар йили 1300 киши ўз жонига қасд қиларкан. Бу рақам кўпми, озми?

Куни кеча Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлигида “Оиладаги зўравонлик масалалари, турли вазиятлар таҳлили ва бу борада олиб борилаётган чора-тадбирлар” мавзусида журналистлар билан уюштирилган мулоқот чоғи Ўзбекистон хотин-қизлари қўмитаси раиси Элмира Боситхонова айрим хавотирли рақамлар билан ўртоқлашди.

У айтишича, Ўзбекистонда ҳар йили 700 дан ортиқ эркак, 600 га яқин аёл ўз жонига қасд қиларкан. Бу дегани ҳар йили 1300 (бир минг уч юз!) киши деганидир.

Бу рақам кўпми, озми?

Албатта, кўп. Айниқса, бизнинг мусулмон юртимиз, мусулмон аҳолимиз учун бир йилда шунча суиқасд жуда кўп ва хавотирлидир. Аслида-ку, ҳеч қачон ҳеч ким ўз жонига қасд қилмаслиги керак. Чунки биз асосан мусулмон халқмиз. Динимиз бизни бундай ғайриодатий амалдан қаттиқ қайтарган. Ҳатто ундай кишиларга жаноза намози ўқилмаслиги билан таҳдид қилган. Аммо, не қилайлик, бугунги аҳволимиз аянчли. Бир минг уч юз нафар-а?! Бу рақам тағин рўйхатга киргани! Турли сабаблар билан рўйхатга олинмай қолгани қанча бўлса?!

Хотин-қизлар сардори нутқида ривожланган давлатларда ўз жонига қасд қилишлар анча баландлигини рақамлар билан келтирган: суиқасдлар сони ҳар 100 минг кишига Литвада 68,1 та ҳолат, Беларусда 63, Россияда 58, АҚШда 52, Шри Ланкада 44, Украинада 40 та ҳолат тўғри келишини айтиб, бизда улардан кўра анча оз эканини урғулаган. “Ўзбекистонда эса ўз жонига қасд қилиш бўйича йилига ҳар 100 минг кишига 5,2 та ҳолат тўғри келмоқда”, деган.

Рақамларни солиштиришда айб йўқ албатта, аммо қайсидир давлатларга нисбатан олганда Ўзбекистонда ўз жонига қасд қилганлар сони озроқ экани барибир одамни қувонтирмайди! Бир минг уч юз тугул, битта одам ўз жонига қасд қилса ҳам, қандай қувонади одам?!

Мени масаланинг бошқа томони қизиқтириб қолди. Аҳолиси анъанавий мусулмон, дини Ислом бўлган мамлакатларда бу кўрсаткичлар қандай экан. Боситхонова нутқида асосан ғарб ўлкаларидаги суиқасдлар сони келтирилган, аммо мусулмон мамлакатларидан биронта ҳам мисол келтирилмаган. Манзара ойдин, маълумот тўлиқ бўлиши учун дунёнинг хилма-хил давлатидаги аҳвол ўрганилса яхши бўларди. Масалан, мен Саудия, Миср, Малайзия, Индонезия, Покистон каби мусулмон мамлакатларида ўз жонига суиқасд қилиш ҳодисаси борми, бор бўлса, юз минг киши бошига нечтадан тўғри келади – шуларни билгим келади. Албатта, мусулмон мамлакатларда ўз жонига қасд қилиш мутлақо йўқ дея олмайман. Бордир. Аммо миқдори қанча? У мамлакатларда бу ғайриодатий, ғайриинсоний ишнинг олдини олишга қандай чора-тадбирлар кўрилган?

Шу ва бошқа маълумотларни билсак, сўнг сабаблар ва чоралар ҳақида бемалол мулоҳаза юритса бўлади.

Мен ўқиган мақолада, хоссатан Ўзбекистондаги суиқасдларнинг сабаби ҳақида билдириш берилмабди. Аммо олдинги билганларимиздан ўзимизча айрим хулосаларни қилсак бўлади.

1. Ижтимоий адолатсизлик

Одамлар баъзан оддий инсоний ҳақ-ҳуқуқи оёқости этилишидан тортиб мол-мулки талон-тарож қилинса, кўп йиллик меҳнатига куйиб қолса, бошлиқларидан хўрлик ва хорлик кўрса, чидаб бўлмас ҳақоратлар эшитса ва ҳоказо ҳолатларда ўз жонига қасд қилаётганини эшитиб қоламиз. Айниқса, бу борада ҳаётини аянчли тугатган фермерлар салмоқли рақамни ташкил этади.

2. Йўқчилик

Камбағалликдан туғиладиган муаммолар ҳам кишини бошиберк кўчага киритиб қўяди. Мактабни битирув кечасига ота-онаси у айтган кийимни олиб бера олмагани учунгина ўз жонига қасд қилган ўсмир қизларни кўрдик.

3. Ахлоқсизлик

Эр-хотин бир-бирига хиёнат қилади. Қилмиши эл-юртга ошкор бўлгач, уятга чидай олмай ўзини ўлдиради. Ёшгина қизлар нафс балосига йўлиқиб номусини йўқотади, сўнг нима қиларини билмай ўзини осади.

Ёки бўлмасам, бор-будини, уй-жойини, ҳатто хотинини қиморга ютқазиб қўйганлар ҳам ўзини ўзи ўлдирганини биламиз. Ва ҳоказо.

4. Шунчаки восвос касалига йўлиққанлар ҳам онгсиз равишда ўз жонига қасд қилиши мумкин

Яна бошқа сабаблар ҳам бор, албатта. Биз умумлаштириб шуларни санадик, холос.

Киши умрида энг оғир ҳолатларга тушиши, хаёлига жуда ёмон ўйлар келиши мумкин. Лекин муаммосидан қутулиш чораси деб фақат ўлимни танлаши унинг ниҳоятда ожизлигидандир. Суиқасд ягона ечим эмас, иродасизлик этмаса, бошқа чоралар кўп ҳаётда.

Ўз жонига қасд қилаётганларнинг энг катта камчилиги оилада, жамиятда диний тарбия кўрмагани деб биламан мен. Юрагида имон бўлганида эди, суиқасд улкан гуноҳ эканини, ўзини ўзи ўлдиргани учун бу дунёда жанозаси ўқилмаслигини ва маломатларга қолишини, охиратда эса жуда оғир жазолар тортишини билганида эди, одам бу аҳмоқона қарорга келишдан олдин ўйлаб кўрган бўларди.

Бу дунёдаги ҳар қандай сабаб Оллоҳ берган ҳаётни ўз ихтиёри билан узишига арзимаслигини, Оллоҳ бу ишига қаттиқ ғазаб қилишини биларди. Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун, деб қароридан қайтарди. Сабр ва қатъият билан ҳаётини давом эттирган бўлар эди.

Нуруллоҳ Муҳаммад Рауфхон