Трампнинг ультиматуми: гаровга олинганлар ёки «жаҳаннам»

«Агар 2025 йилнинг 20 январигача гаровга олинганлар озод қилинмаса, мен ғурур билан АҚШ президенти лавозимига киришсам, Яқин Шарқда жаҳаннам ёрилиб кетади», — деб ёзди АҚШнинг сайланган президенти Доналд Трамп ўзининг Truth Social саҳифасида. У, шунингдек, «жавобгарлар кўпроқ азоб чекишади» деб таҳдид қилди.

ТRТ телеканалига интервью берган экспертлар Америка президентининг биргина қўнғироғи билан вазият ўзгариши мумкинлигига шубҳа қилмоқда. «Гаровга олинганлар ХАМАС қўлидаги энг кучли карта бўлиб қолмоқда. Улар шунчаки қабул қилиб, Трампнинг чақириғи билан ҳаммани қўйиб юборишларини тасаввур қилиш қийин – бу уларни асосий козıрларидан маҳрум қилади», деб таъкидлайди шарқшунос, «Шарқ дарвозаси» Телеграм канали муаллифи Андрей Онтиков ТRТ билан суҳбатда.

Шу билан бирга, Трамп «дўзах»га айланишини ваъда қилган минтақа бир йил давомида гуманитар фалокатни бошидан кечирмоқда. Ўтган йилнинг 7 октябридан буён Ғазода ҳалок бўлган тинч аҳоли сони 40 мингдан ошган, 100 мингдан ортиқ киши жароҳат олган. Одамлар нафақат тўғридан-тўғри ҳаво ҳужумлари натижасида, балки сув, озиқ-овқат ва дори-дармон етишмаслигидан ҳам ҳалок бўлади, гуманитар ёрдам олиб кетаётган юк машиналари ғилдираклари остида тиқилинчда ҳалок бўлади.

Трамп ваъдасини бажариш ва одамлар ҳаётини янада ёмонлаштириш учун нима қилиши мумкинлигини айтиш қийин. Associated Press хабарига кўра, йил давомида Қўшма Штатлар Исроилга ёрдам учун рекорд миқдорда - 17,9 миллиард доллар сарфлаган. Қўшма Штатлар томонидан тақдим этилган қуролларнинг аксарияти ўқ-дорилардан иборат бўлиб, улар артиллерия снарядларидан тортиб 2000 фунтлик бункерларни йўқ қиладиган ракеталар ва аниқ бошқариладиган бомбаларгача бўлган.

Қолаверса, Яқин Шарқдаги можаро АҚШнинг истеъфога чиққан президенти Жо Байденнинг ташқи сиёсатидаги устувор йўналишлардан бири бўлган. Бироқ, исроилликларнинг қайтиши масаласида катта муваффақиятга эришиб бўлмади.

«Жо Байден Исроилни қўллаб-қувватлаш учун қўлидан келганини қилгани йўқ. Бунга асосан Қўшма Штатлардаги ички сиёсий кураш ва Фаластин фуқароларига хайрихоҳ электоратни қўллаб-қувватлаш зарурати сабаб бўлди. Амалдаги президент Вашингтоннинг Исроил олдидаги иттифоқчилик мажбуриятлари ва жамоатчиликнинг ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш ҳақидаги талаби ўртасида мувозанатни сақлашга мажбур бўлди», деди америкалик Алексей Забродин ТRТга.

Трамп бундай дилеммага дуч келмайди, дея давом этади агентлик суҳбатдоши. Республикачилар, ўзларининг асосий электоратлари каби, одатда Исроилни максимал даражада қўллаб-қувватлаш тарафдорлари сифатида кўрилади ва овозлар учун курашда бу масалани мувозанатлашнинг бир хил қатъий эҳтиёжи билан чекланмайди. «Шунинг учун, ҳеч бўлмаганда, Трумп Исроилга кўпроқ ҳарбий ёрдам беришга қодир», деди у.

Шарқшунос Андрей Онтиков ТRТ билан суҳбатда асосий мунозаралар «урушдан кейинги биринчи кун» атрофида олиб борилаётганини таъкидлади. Оммавий ахборот воситаларидаги вариантлардан бири исроилликларни озод қилиш эвазига Хамасга Ғазодан эркин чиқиб кетишни таъминлаш эди. Бироқ, экспертнинг фикрича, ҳаракат етакчилари учун бундай стсенарий мағлубият бўлади – бир мунча вақт ўтгач, улар аста-секин йўқ қилина бошламаслигига ҳеч ким кафолат бера олмайди.

Россия ва Хитой томонидан илгари сурилган вариант бор - Фаластинлараро ярашув. Шундай қилиб, Хамас Исроилни тан олишга рози бўлади. Ҳаракат аъзоларининг ўзлари эса Фаластин Озодлик Ташкилотига бирлашган.

«Аммо бу эрда муаммо шундаки, Хамас бунга рози бўлмаслиги мумкин», - дейди Онтиков. “Бу мантиққа кўра, Исроилнинг бомбардимон қилишлари натижасида содир бўлган ҳалокат ва қурбонлар беҳуда бўлади. Ва Тел-Авивнинг мавжуд бўлиш ҳуқуқини тан олиш орқали улар ҳам ўзларининг тарафдорлари базасини йўқотишлари мумкин. Иккинчи нуқта, ХАМАС ва Фатҳ ўртасидаги бўлинишни ҳисобга олсак, бу қарорни қабул қилиш осон бўлмаган ФЛОга тегишли".

Аслида, Фаластинга қарши қаршилик ҳаракати битта рецепт билан қаноатланар эди - Исроил қўшинларининг Ғазо секторидан олиб чиқилиши, зўравонликни тўхтатиш ва, масалан, минтақани тиклаш учун товарлар этказиб бериш: Аммо асосий Гап шундаки, Ҳамас учун ҳокимиятни сақлаб қолиш. Ва Исроил бошқа ҳеч қачон бундай қилмайди. Шундай қилиб, ҳозирча, қарама-қаршиликлар даражаси, албатта, жадвалдан ташқарида.

Ҳозирча Тел-Авивда қўлланилаётган ягона стсенарий Ғазо секторига кучли таъсир кўрсатишдир, дея давом этади агентлик суҳбатдоши. Улар узлуксиз бомбардимон қилиш уларнинг ХАМАС билан муаммосини ҳал қилишига ва гаровга олинганларни қайтаришига умид қилмоқда. Аммо, аслида, бир йил ўтди ва нарсалар ҳали ҳам мавжуд.