Фарғонада об-ҳаво аномалиялари гилос мавсумининг қисқаришига олиб келди
Ўзбекистонда 2024 йил баҳорида мамлакатнинг шарқий ҳудудларида об-ҳаво аномалиялари кузатилиши ортидан кечки гилос турларининг эрта пишиб етилиши, шунингдек, гилос етиштириш мавсуми нисбатан тез тугаши рўй берган. Бу ҳақда EastFruit'га таяниб Дарё нашри хабар берди.
2024 йил май ойининг охирида EastFruit Марказий Осиё мамлакатларида меваларни йиғиш мавсуми кеч бошлангани ҳақида ёзган. 2024 йил баҳори ғайриоддий салқин ва ёмғирли бўлди, бу кўплаб мевалар, жумладан, гилоснинг пишиши кечикишига олиб келди, шунингдек, уларнинг сифат кўрсаткичларига салбий таъсир кўрсатди, дея изоҳ берган ҳолатга EastFruit мутахассислари. Бироқ об-ҳаво аномалияларининг оқибатлари шу билан тугамаган — Фарғона водийсида (Ўзбекистоннинг асосий гилос етиштирувчи ҳудуди) бу йилги гилос мавсуми ҳам кечки гилос навларини йиғиб олишнинг ғайриоддий эрта бошланиши туфайли жуда қисқа давом этади.
“Ўзбекистоннинг Фарғона водийсида бу йилги мавсумда эртаки гилос навларини йиғиб олиш одатдагидан икки ҳафтага кеч бошланди. Об-ҳаво шароити гилоснинг кечки навларига катта таъсир кўрсатмаслиги керак эди, ҳеч бўлмаганда терим бошланиши санасида сезиларли олдинга силжишлар кутилган эмас эди. Бироқ, кутилганидан фарқли ўлароқ, кечки гилос навларини йиғиш одатдагидан анча олдин бошланди. Шунга кўра, Фарғона водийсида бу йилда ҳам гилос йиғиш мавсуми ўртача муддатдан анча эрта тугайди”, – деган Ўзбекистондаги энг йирик ишлаб чиқарувчилардан бири бўлган “Фрутйстан” ширкатлар гуруҳи агротехника жараёнларини бошқариш бўлими директори Фаррух Абдулҳалимов.
“Кечки гилос навлари ҳосилининг эрта етилиши асосий сабаби шундаки, уларда жуда кўп совутиш соатлари йиғилиб, эртаки гилос навлари билан бир пайтда ёки қисқа муддат орасида вегетация бошланган. Эртаки навлар камроқ совутиш соатларига эга, аммо об-ҳаво шароити туфайли вегетацияни эрта бошлай олмалиги мумкин. Масалан, Зироат, Регина, Сwеет Heart каби кечки гилос навлари тахминан 1600 – 1700 совитиш соатлари тўплаган. Норма эса 1200 соатни ташкил қилади. Натижада, бу навлар жуда “кучли тарзда уйғонди” ва кейинчалик тезликда “ёзги соатлар”ни ҳам тўплади. Бу навларнинг гуллаш вақтидан бошлаб, яъни апрель ойининг бошидан май охиригача “ёз соатлари” деб аталадиган вақт бўлади. Май ойида кечки гилос навларимиз “ёзги соатлари” нинг жуда тез тўпланишини бошдан кечирди, бу эса ўз навбатида уларнинг пишишини сезиларли даражада тезлаштирди. Натижада, биз май ойининг охирида кечки гилос навларини йиғишни бошладик — яъни одатдагидан тахминан икки ҳафта олдинроқ. Ҳозирда бу навли гилосни йиғиб-териб олиш ишларини якунига етказмоқдамиз, – дея тушунтиради Фаррух Абдулҳалимов.
Таъкидлаш жоизки, ўзбек гилоси жами экспортининг қарийб 60-65 фоизи Фарғона водийси ҳиссасига тўғри келади, унинг таркибига учта вилоят – Наманган, Фарғона ва Андижон киради. Шундай қилиб, Ўзбекистоннинг асосий олча етиштирувчи минтақасида бу йилги гилос мавсумининг асосий ўзига хос хусусияти одатдагидан деярли бир ой камроқ давом этган жуда қисқа маркетинг давридир, дея хулоса билдирган EastFruit таҳлилчилари.
EastFruitънинг нархлар мониторинги маълумотларига кўра, 2024 йил 7 июнь ҳолатига кўра, Ўзбекистонда ўлчами 26 миллиметргача бўлган янги гилоснинг ўртача улгуржи нархи 1 килограмм учун 15 000 сўм (1,18 доллар)ни ташкил этган, бу 2023 йилнинг шу санасига нисбатан 12 фоизга пастдир. 2022 йилнинг шу санасига солиштирганда эса 41 фоизга кам.
