Агар Исроил Эронни мағлуб этса, бу қандай оқибатларга сабаб бўлади?

Яқин Шарқда юзага келаётган кескинлик, хусусан, Исроил ва Эрон ўртасидаги тобора кучайиб бораётган қарама-қаршилик халқаро ҳамжамиятни жиддий хавотирга солмоқда. Бу икки давлат ўртасида тўғридан-тўғри ҳарбий тўқнашув эҳтимоли бугунги кунда ҳақиқатга айланиши мумкин бўлган реал сценарий сифатида кўрилмоқда. Шу нуқтаи назардан, агарда Исроил Эрон устидан ҳарбий ғалабага эришса, бу ҳолатнинг минтақавий ва глобал даражадаги оқибатларини ҳар томонлама таҳлил қилиш зарур.

1. Минтақавий кучлар мувозанатининг ўзгариши

Эроннинг ҳарбий ёки сиёсий жиҳатдан мағлубиятга учраши, аввало, унинг Яқин Шарқдаги иттифоқчилар тармоғига катта зарба беради. Ҳозирда Эрон ўзининг геосиёсий стратегиясини “қарши турғунлик ўқи” (Axis of Resistance) деб аталувчи тузилма орқали амалга ошириб келмоқда. Бу тизимга Ҳизбуллоҳ (Ливанда), Ҳашд аш-Шаабий (Ироқда), Ҳусийлар (Яманда) ва бошқа проэрон гуруҳлар киради.

Исроилнинг устунлиги минтақадаги рақобатчилар – хусусан, Саудия Арабистони, БАА ва бошқа Форс кўрфази давлатлари томонидан илиқ кутиб олиниши мумкин. Бу ҳолат Исроилнинг дипломатик жиҳатдан яна-да кучайишига ва араб дунёси билан муносабатларини кенгайтиришга хизмат қилади.

2. Ҳарбий тўқнашув ва инсоний йўқотишлар

Ҳарбий ҳаракатлар кўплаб тинч аҳолининг ҳаётига зомин бўлиши эҳтимоли юқори. Эроннинг йирик шаҳарларида жойлашган ядро иншоотлари, ҳарбий базалар ва мудофаа тизимлари Исроил томонидан нишонга олиниши мумкин. Айни вақтда Эрон ҳам Исроилнинг Тел-Авив, Ҳайфа каби йирик марказларига ракета зарбалари орқали жавоб қайтаради.

Бундай тўқнашув фақат икки давлат билан чекланиб қолмасдан, минтақадаги бошқа давлатларни ҳам ҳарбий жиҳатдан тортиб кириши мумкин. Натижада, уруш кенг кўламли инсоний фожиаларга сабаб бўлади.

3. Ядро инфратузилмасига таҳдид ва глобал хавфсизлик

Эроннинг ядро дастури урушдаги асосий нишонлардан бири бўлади. Исроил илгари ҳам Эроннинг Натанз ва Фордо каби объектларини нишонга олиш эҳтимолини билдирганди. Бундай ҳаракатлар:

• радиацион ифлосланиш хавфини келтириб чиқариши,

• глобал миқёсда ядро хавфсизлиги бўйича кескин реакциялар пайдо бўлиши,

• МАГАТЭ (Халқаро атом энергияси агентлиги) ва БМТ даражасида жиддий сиёсий босимларга сабаб бўлиши мумкин.

Бу эса ядро қуролларининг тарқалишига оид глобал тартибни издан чиқаради.

4. Иқтисодий оқибатлар: нефт ва бозорлар

Эрон ва Форс кўрфази минтақаси дунёдаги энг муҳим нефт йўллари бўлмиш Ормуз бўғози орқали дунё бозорига хом нефт етказиб беради. Ҳарбий тўқнашув юз берса:

• Ормуз бўғозида кемалар ҳаракати тўхтатилади ёки хавфли бўлиб қолади;

• нефт нархлари кескин кўтарилади;

• энергия танқислиги глобал иқтисодий инқирозни юзага келтиради.

Ўзбекистон каби нефт импорт қилувчи давлатлар ҳам бундан иқтисодий жиҳатдан жабр кўриши мумкин.

5. Терроризм хавфининг ошиши

Исроилнинг Эрон устидан ғалабаси қисқа муддатли бўлса-да, бу проэрон гуруҳлар томонидан “қасос ҳаракатлари” билан жавобланиши мумкин. Ҳизбуллоҳ ёки бошқа гуруҳлар Исроил, АҚШ ва Европадаги манзилларга ҳужум уюштириши эҳтимолдан холи эмас. Бу эса халқаро миқёсда терроризмга қарши кураш босқичини мураккаблаштиради.

6. Катта давлатлар аралашуви

Эрон ва Исроил можаросига дунёнинг етакчи давлатлари ҳам бефарқ бўлиши эҳтимолдан йироқ:

• АҚШ Исроилни қўллаб-қувватлаши мумкин, аммо урушнинг узайиб кетишидан эҳтиёт бўлади.

• Россия ва Хитой Эронни сиёсий ва технологик жиҳатдан қўллаб-қувватлаб, Ғарбга қарши геосиёсий пойгага киришади.

Бундай шароитда халқаро кучлар ўртасидаги қарама-қаршилик кучайиб, янги совуқ уруш мувозанати пайдо бўлиши мумкин.

Хулоса

Исроилнинг Эрон устидан ғалабаси қисқа муддатли ҳарбий ёки сиёсий фойдага олиб келган тақдирда ҳам, бу ғалаба узоқ муддатда катта сиёсий, инсоний ва иқтисодий харажатлар эвазига юзага чиқади. Можаро фақат минтақада эмас, балки глобал миқёсда ҳам хавфсизлик тизимларига, иқтисодий барқарорликка ва халқаро дипломатик мувозанатга салбий таъсир кўрсатади.

Шу сабабли, халқаро ҳамжамият бугун Яқин Шарқдаги кескинликка сиёсий йўл билан ечим топиш учун ҳаракат қилишига эҳтиёж бор. Акс ҳолда, бу уруш бутун дунё учун фожиали оқибатларга олиб келиши мумкин.