Юртдошларимиз нега хорижда ишлашга интилмоқда?

Ўзбекистондаги миграция жараёнларининг ўзига хос жиҳатлари ва сабабларини аниқлаш, фуқароларнинг миграцияга оид, жумладан, меҳнат ва таълим миграцияси билан боғлиқ кайфиятини ўрганиш, меҳнат мигрантларининг ижтимой ва ҳуқуқий ҳимоясизлик даражасини аниқлаш – ана шу жиҳатлар “Ижтимоий фикр” Республика жамоатчилик фикрини ўрганиш маркази мутахассислари томонидан ўтказилган ижтимоий сўровнинг эътибор марказида бўлди.

Сўров Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 11 июлдаги “Ички ишлар органларининг миграция жараёнлари ва фуқароликни расмийлаштириш соҳасидаги фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, 2018 йил 5 июлдаги “Ўзбекистон Республикасининг ташқи меҳнат миграция тизимини янада такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ҳамда 2018 йил 14 июлдаги “Аҳоли бандлигини таъминлаш борасидаги ишларни такомиллаштириш ва самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорларига мувофиқ ўтказилди.

Ижтимоий сўров шуни кўрсатдики, юртдошларимизнинг аксарият қисми (98,2 фоиз) Ватанимизни бутунлай тарк этишни истамайди ва улар ўз келажакларини у билан боғлайди. Респондентларнинг яшаш жойи, жинси ва ёшидан қатъи назар, барча ҳудудларда шу тенденция кузатилади.

Амалдаги қонунчилик мамлакатимиз фуқароларига дунёнинг бошқа давлатларида идоралараро ва ҳукуматлараро шартномалар бўйича ҳамда Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ҳузуридаги Ташқи меҳнат миграцияси бўйича агентлик ёрдамида хусусий шартномалар бўйича ишга жойлашиш имконини беради. Сўров иштирокчиларининг фикрича, республикамизда миграция жараёнларини бошқариш ва тартибга солиш бўйича зарур инфратузилма яратилган.

Фуқаролар давлатимиз раҳбари томонидан ижтимоий-иқтисодий соҳа, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш, хорижий инвестицияларни фаол жалб этиш, аҳоли бандлиги ва уни иш билан таъминлаш дастурларини ишлаб чиқиш, фуқароларнинг хорижда ишга жойлашишини тартибга солиш ва қонунийлаштириш учун янги халқаро алоқаларни ўрнатишга қаратилган қатор қонунчилик ва ҳуқуқий ҳужжатлар ишлаб чиқилиб, имзоланганини мамнуният билан қайд этдилар.

Сўров қатнашчилари Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг меҳнат мигрантлари тўғрисидаги қароридан хабардор. Ушбу қарор асосида хорижда меҳнат фаолиятини амалга оширувчи шахсларни қўллаб-қувватлаш ҳамда уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш жамғармаси ташкил этилган бўлиб, унинг асосий функциялари уларни ҳуқуқий ва моддий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш ҳамда зўравонлик, мажбурий меҳнат ва камситиш ёки меҳнат ва бошқа ҳуқуқларининг бузилишидан ҳимоя қилишдир.

Ўзбекистон фуқароларнинг хорижда меҳнат фаолиятини амалга ошириши учун четга чиқиш механизмини ташкиллаштириш тизимини ҳам ривожлантирмоқда, хорижда иш билан таъминловчи меҳнат органлари инфратузилмаларини янада ривожлантириш ишларини олиб бормоқда.

Сўров натижалари сўралганларнинг 8,3 фоизи бошқа мамлакатда ишлаб, сўнгра ўз Ватанига қайтишга тайёр эканини кўрсатди. Сўров натижаларига кўра, фуқаролар кўпинча бир ярим йилга (31,5 фоиз), ярим йилга (22,8 фоиз) ва 3 ойга (13 фоиз) бошқа мамлакатга чиқишади.

Тадбиркорлик – ҳам эркак, ҳам аёллар учун энг яхши фаолият турларидан саналади. Эркак мигрантлар учун қурилиш соҳаси, аёллар учун ижтимоий соҳада ишлаш иккинчи ўринда туради.

Сўров ўзининг хорижда ишга жойлашиш масаласини Ташқи меҳнат миграцияси бўйича агентлик орқали ҳал этаётган шахслар йил сайин ортиб бораётганини кўрсатди (2017 йилда 35,1 фоиз, 2019 йилда 41,3 фоиз фуқаролар). Бу каби натижалар мигрантлар меҳнат миграциясининг қонуний услуби афзаллигини тобора англаб етаётганларидан далолатдир.

Сўров аксарият мигрантлар ўзлари яшаган жойда, ўзлари олган таълим йўналиши, малакаси ҳамда муносиб иш ҳақи бўйича ишга жойлашиш имконияти бўлганда, бошқа мамлакатда ишлашдан бош тортишга тайёр эканини кўрсатди.

Сўров бошқа мамлакатда ноқонуний меҳнат қилаётган мигрантлар кўпинча ёлғон ва одам савдоси қурбони бўлаётганликларини аниқлади.

Сўров давомида меҳнат мигрантларининг ҳуқуқ ва манфаатлари бузилганда, улар қайси органларга мурожаат қилишлари кераклиги тўғрисида нечоғлик хабардор экани аниқланди. Зарур ҳолларда, аксарият (67,8 фоиз) мигрантлар ёрдам сўраб, дипломатик идоралар: Ўзбекистон Республикаси элчихонаси ёки консуллигига мурожаат қилади. Мазкур кўрсаткич сўнгги бир неча йилдан буён барқарор, юқори даражада турибди.

Ўзбекистон фуқароларининг таълим миграциясининг турли жиҳатлари, уларнинг хорижда таълим олишга бўлган муносабатларини ўрганиш тадқиқот мақсадларидан бири эди.

Сўров натижалари шуни кўрсатдики, Россия Федерацияси, Жанубий Корея, Европа ва МДҲ мамлакатларидаги ўқув муассасалар таълим миграциясининг энг машҳур йўналишларидан ҳисобланади.

Тадқиқотда, шунингдек, хорижда таълим олган фуқароларнинг қанча қисми ўқишни тугатгач, Ватанимизга қайтиши, қанчаси ўзга юртда қолишини аниқлаш вазифаси ҳам бор эди.

Сўров иштирокчиларининг ярмидан кўпи чет элда таҳсил олаётган оила аъзолари таълимни давом эттираётганликларини маълум қилишган. Ўқиш якунидан сўнг мамлакатимизга қайтган фуқаролар сони барқарор даражада бўлиб, сўров маълумотларига кўра, 37 фоизни ташкил этади. Фарзандлари ёки бошқа яқин қариндошлари чет элда таҳсил олаётган ёки ўқишни тугатган аксарият иштирокчилар (88,2 фоиз) оила аъзолари уйга қайтишини хоҳлашади. Сўровда иштирок этган ҳар ўнинчи иштирокчининг (11,8 фоиз) позицияси шундан иборатки, бу масалани яқин инсонининг ўзи ҳал этиши лозим.

Бундан ташқари, сўров 82,4 фоиз қатнашчиларнинг юртимиз фуқаролари бўлмиш кўпчилик ёшларнинг таълим олиш учун бошқа мамлакатларга кетиб, чет эл фуқаролигини олган ҳолда, қайтиб келмаётганликларига нисбатан салбий муносабатда эканлигини ҳам кўрсатди.

Сўровда аксарият (қарийб 90 фоиз) фуқаролар давлатимиз раҳбарининг чет элларга чиқиб кетган ўзбек мутахассисларини Ватанимизда иш билан таъминлаш ва ўз салоҳиятларини рўёбга чиқаришлари учун имконият яратишни кафолатлаган ҳолда, уларни юртимизга қайтариш ва қўллаб-қувватлашга йўналтирилган ташаббусларини маъқуллаши аниқланди. Респондентларнинг фикрича, эътибор марказида маълумотли ва юқори малакали кадрлар масаласи бўлгани боис, бу борадаги ишлар (уларни қайтариш) мамлакатимиз иқтисодий ўсишини жадаллаштиришда инвестициявий-молиявий ва илмий-технологик ресурсларни бирлаштиришга хизмат қилади.

Умуман олганда, ўтказилган сўров фуқароларимизнинг Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг миграция жараёнлари, айниқса, ташқи меҳнат ва таълим миграцияси тизимини янада такомиллаштириш, фуқароларимизнинг меҳнат ва ижтимоий ҳуқуқлари ҳимоясини таъминлаш, хориждан қайтган меҳнат мигрантларини тадбиркорлик ва меҳнат фаолиятига жалб қилишни кенгайтириш, шунингдек, Ҳаракатлар стратегиясида ушбу йўналишдаги вазифаларни изчил амалга оширишни таъминлашга қаратилган ташаббусларини қўллаб-қувватлашини кўрсатди.