Трамп учун ноқулай ҳақиқат: янги солиқ қонуни нимаси билан ғалати?

Ҳарвард университети профессори, собиқ ХВЖ бош иқтисодчиси Кеннет Рогофф Доналд Трампнинг янги солиқ ва харажатлар бўйича қонунини кескин танқид қилди. Унинг таъкидлашича, «катта ва гўзал» деб таърифланаётган мазкур ташаббус Америка иқтисодиётидаги энг жиддий муаммоларни чуқурлаштириши мумкин.

Рогоффнинг Project Syndicate нашрида ёзган мақоласида таъкидлашича, бу қонун лойиҳаси фискал тартибга солишга ёрдам бермайди. Аксинча, давлат харажатлари ва солиқ тушумларидаги мутаносибликни йўқотган ҳолда, АҚШ бюджети камомадини ЯИМнинг 7 фоизи даражасига олиб чиқиши мумкин. Бу — пандемия, молиявий инқироз ёки янги урушларсиз ҳам хавфли сценарий.

Унинг ҳисоблашича, давлат қарзи ҳозирда ЯИМнинг 122 фоизига тенг. Унинг катта қисми яқин ойларда қайта молиялаштирилиши лозим. Шу пайтгача АҚШ облигациялари «тинч гўша» сифатида кўрилган бўлса-да, энди бозор ишончининг сўниши рўй бериши мумкин.

Даромаддорлик ўсиши ортидан фоиз тўловлари катта суръат билан ошмоқда — бугунги кунда ҳатто АҚШ мудофаа бюджети харажатларидан ошиб кетган. Рогофф буни давлат сиёсатидаги муваққат ғалабаларни доимий иқтисодий фойда сифатида қабул қилмаслик кераклигини уқтиради.

Профессорнинг фикрича, Трамп иқтисодий прагматик бўлса-да, сиёсий реалист сифатида жамоатчиликка маъқул келадиган фискал экспансияни танламоқда. «Жамоа танқидларга тайёр эмас, улар «қаттиқ камарбасталик» сиёсатини қабул қилмайди», — дейди Рогофф.

У Трамп тарафидан таклиф этилаётган кам солиқ — катта ўсиш ғоясини ҳам рад этади. Рейган давридаги тарихий тажриба шунга гувоҳ: солиқлар пасайтирилганда камомад ўсган, иқтисодий ўсиш эса кутилган даражада кузатилмаган.

Рогофф сўзларига кўра, фоиз ставкалари юқорилашиши эҳтимоли катта. Агар Трамп Федерал захира тизимидан ставкаларни туширишни талаб қилса ҳам, инфляция хавфи сабаб бу сиёсат амалга ошмайди. Иқтисод рецессияга тушмаса, ставка пасайтирилиши эҳтимоли жуда паст.

Шу билан бирга, геосиёсий беқарорлик, глобал қарз портфелининг катталашиши, популист харажатлар ва энергетика ресурсларига талаб каби омиллар ҳам ставка ўсишига туртки беради. «Агар Трамп АҚШни иқтисодий жиҳатдан изоляция қилса, ташқи инвестиция оқими пасаяди, бу эса ички бозорда янада юқори фоизлар юзага келишига олиб келади», — дейди у.

Рогоффнинг хулоса қилишича, фоиз ставкаси, инфляция ва суверен қарз муаммоси узоқ муддатли хавфни вужудга келтирмоқда. Трамп бу реал ҳақиқатни қанчалик рад этишга уринишидан қатъи назар, иқтисодчилар ва инвесторлар учун бу «ноқулай ҳақиқат» барибир кун тартибидан тушмайди.