Олтин-валюта захиралари нима дегани ва унинг давлатга қандай фойдаси бор?

A A A
Олтин-валюта захиралари нима дегани ва унинг давлатга қандай фойдаси бор?

Марказий банкнинг республика олтин-валюта захиралари тўғрисида берган охирги маълумотига кўра, Ўзбекистон олтин-валюта захиралари камайди.

Ялпи олтин-валюта захиралари 26,4 млрд долларни ташкил этди (сентябрда 26,8 млрд доллар эди). Улардан хорижий валютадаги активлар - 12,4 млрд доллар (бир ой аввал 12,9 млрд доллар бўлган), монетар олтин - 13,9 млрд доллар (сентябрда 13,9 млрд доллар бўлган).

Соф олтин-валюта захиралари 25,4 млрд долларга тенг бўлиб турибди (бир ой аввал 25,9 млрд доллар бўлган).

Марказий банк изоҳига кўра, жорий йилнинг январь-сентябрь ойларида олтин-валюта захираларининг пасайиши олтин нархининг 1296,50дан 1183,50 долл/тр. унцияга пасайиши ҳисобига юзага келди.

Хўш, олтин-валюта захиралари ўзи нима ва унинг мамлакат иқтисодиётида тутган ўрни қандай?

Давлатнинг расмий захираси

Олтин-валюта захиралари давлатнинг юқори ликвидлиги билан ажралиб турувчи активларидир. Улар махсус давлат структуралари (давлат ғазнаси ва марказий банклари, АҚШда Федерал захира тизими) томонидан назорат қилинади.

Оддий сўз билан айтганда, олтин-валюта захиралари давлатнинг олтин ва бошқа мамлакатлар валюталаридаги расмий захирасидир.

Олтин-валюта захиралари нималардан ташкил топади?

- Олтин-валюта захиралари қимматбаҳо металлар (қуйма олтин, танга, платина, палладий, кумуш) ва қимматбаҳо тошлардан;

- давлатларо миқёсда захира валютаси сифатида тан олинган хорижий пул воситаларидан (АҚШ доллари, евро, швейцар франки япон иенаси, фунт-стерлинг);

- ХВЖ (Халқаро валюта жамғармаси) чиқарадиган нақдсиз пул бирликларидан ташкил топади.

Бу пул бирликлари моддий жиҳатдан мавжуд бўлмайди. Бу воситалар ҳукуматнинг махсус ҳисобларида ёзилган бўлади. Улардан халқаро қарзларни узишда, миллий валюта курсини тўғрилашда, ХВЖ билан ҳисоб-китобларда фойдаланилади.

Шунингдек, ХВЖдаги захира позицияси ҳам мавжуд бўлиб, бу захира миқдори мамлакатнинг ХВЖга кираётганида тўлаган бадал пули миқдорига тенг бўлади. Агарда ХВЖнинг бирор аъзоси пулга муҳтож бўлиб қолса, ХВЖ унга молиявий ёрдам сифатида ўша бадал пулини қайтариб беради.

Олтин-валюта захираларини нималарга сарфлаш мумкин?

Мамлакатларнинг олтин-валюта захираларидан қуйидаги мақсадларда фойдаланилиши мумкин:

- мамлакатнинг тўлов ва савдо балансидаги дефицитни бартараф этиш учун;

- инфляцияни ушлаб туриш, миллий валютани молия бозорида қўллаб-қувватлаш учун валюта сотиб олишга;

- давлатнинг ташқи қарзларини тўлаш учун;

- давлатлар ўртасидаги ҳисоб-китоблар ва бошқалар учун.

Олтин-валюта захиралари қандай шакллантирилади?

Ҳар бир мамлакатнинг олтин-валюта захиралари ўзига хос суғуртадир. У давлатнинг миллий иқтисодиётини эҳтимолий макроиқтисодий хатарлардан ҳимоя қилади. Шу боис, олтин-валюта захиралари қатор талабларга жавоб бериши лозим. Масалан, ундан ҳар қандай соҳада фойдаланиш имконияти бўлиши керак. Олтин-валюта захиралари осон жойлаштирилиши ва осон олиниши даркор.

Мамлакат олтин-валюта захиралари муомаладаги пул миқдоридан сезиларли даражада кўпроқ бўлиши керак. Бу захиралар ташқи қарзларни қайтаришга ва уч ой давомида импорт маҳсулотларни олиб киришга етиши лозим.

Катта миқдордаги олтин-валюта захираларига эга бўлган йирик давлатлар деярли ҳеч нарсани хорижий банклар ҳисоб рақамларида сақламайди. Улар пул воситалари мамлакат ичида бўлишини ва ишлашини маъқул кўришади.

Олтин-валюта захираларидан фойдаланиш ва бошқариш уч хил тарзда амалга оширилиши мумкин.

Захираларнинг эгаси Ғазна ёки Молия вазирлиги ҳисобланади. Олтин-валюта захираларидан қандай фойдаланишни улар ҳал қилади. Марказий банк уларнинг топшириғини бажаради холос. Бундай механизм Буюк Британияда йўлга қўйилган.

Марказий банк олтин-валюта захираларининг ягона эгаси бўлади. Захираларни шакллантириш ва ундан қандай фойдаланишни Марказий банк белгилайди. Германия ва Францияда мана шу модел амал қилади.

Олтин-валюта захираларига эгалик қилиш ва бошқариш ваколатлари Марказий банк ва Ғазна/Молия вазирлиги ўртасида тақсимланади. Бундай тизим Россия, Япония, АҚШда жорий этилган.

Қайси давлатлар энг кўп олтин-валюта захираларига эга?

Дунёда олтин-валюта захиралари миқдори бўйича Хитой биринчи ўринда туради. 2018 йил сентябрь ойи ҳолатига кўра, бу давлатнинг олтин-валюта захиралари миқдори 3087 млрд долларни ташкил этади. Иккинчи ўринда Япония (1259,6 млрд доллар), учинчи ўринда Швейцария (800,4 млрд доллар) туради. Кейинги ўринларда Европа иттифоқи (786,3 млрд доллар), Саудия Арабистони (504,5 млрд доллар), Тайвань (460,4 млрд доллар), Россия (459,2) млрд доллар, Ҳонгконг (426,4 млрд доллар), Жанубий Корея (403 млрд доллар), Ҳиндистон (399,6 млрд доллар), Бразилия (380,6 млрд доллар) ва Сингапур (291,3 млрд доллар) жойлашган.

Бу давлатлар бутун дунёдаги олтин-валюта захираларининг қарийб 75 фоизини сақлайди.

Олтин-валюта захиралари давлатга нима беради?

Давлатнинг олтин-валюта захиралари миқдори унинг иқтисодиёти ва молиявий тизими ҳолатидан дарак беради, давлатлараро мажбуриятлар бўйича тўловларни ўз вақтида амалга оширишини кафолатлайди.

Давлат захиралари билан таъминлаш қатор вазифаларни амалга ошириш имконини беради. Улар жумласига мамлакат валютасини қўллаб-қувватлаш, давлат сиёсатига ишончни сақлаб туриш, пул-кредит воситаларини бошқариш, инқирозли вазиятларда карахтликка тушиб қолмаслик, мамлакатнинг ишончлилик рейтингини ушлаб туриш кабилар киради.

Миллий валютаси девальвацияга учраши хавфи юқори бўлган мамлакатлар олтин-валюта захираларини барқарор даражада ушлаб туриши лозим. Давлатнинг олтин ва валюта захиралари кескин камайиши иқтисодий пасайишни келтириб чиқариши мумкин.

Manba:


Матнда хатолик топсангиз, ўша хатони белгилаб, бизга жўнатинг (Ctrl + Enter).

Фикр билдириш учун қайдномадан ўтишингиз сўралади ва телефон ракамни тасдиклаш керак булади!

Гулистон шаҳридаги овқатланиш шохобчасида портлаш рўй берди (видео)

Бу ҳақда вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси матбуот хизмати хабар бермоқда.

Россияда хизмат кўрсатган мураббий: «Ўзбекистон терма жамоаси ЖЧда ҳеч нарсага даъво қила олмайди»

Россияда хизмат кўрсатган мураббийи Игорь Коливанов Ўзбекистон терма жамоасига Жаҳон чемпионати–2026да ишонмаслигини айтиб ўтди.

Келаётган ҳафта Ўзбекистонда совуқ ҳаво кутилмоқда

"Ўзгидромет" ҳаво ҳарорати тушиши ва кучли шамоллар ҳақида огоҳлантирди.

Жаҳон чемпионати-2026 мезбони Ўзбекистонга 50 минг доллар таклиф қилди

Ўзбекистон терма жамоаси Жаҳон чемпионатига тайёргарлик жараёнида бир қатор жамоалар билан ўртоқлик учрашувлари ўтказишни режалаштирмоқда.

Сирдарёдаги портлашда қанча одам ҳалок бўлди?

Аввал хабар қилинганидек, шу йил 2 декабрь куни соат 10:49 да Гулистон шаҳрининг "Тараққиёт" МФЙ ҳудудида жойлашган овқатланиш шохобчасида содир бўлган ёнғин ҳақида тез тиббий ёрдам "Сall-маркази"га соат 11:13 да хабар келиб тушган.

Россия Сибир дарёлари сувини Марказий Осиё билан бўлишмайди — олимлар фикри

Иқтисодий сабаблар: профессор Михаил Болговга кўра, лойиҳа жуда қиммат ва инвесторлар йўқ. Экологик ва иқтисодий оқибатлар ҳам аниқ эмас.

Юрген Клопп "Реал"га қандай талаблар қўйгани маълум бўлди

Хаби Алонсо Ла Лигада кетма-кет учта дурангдан кейин босим остида қолмоқда. Миш-мишлар олами дарҳол фаоллашди - "Реал" билан гоҳ Зинедин Зидан, гоҳ Юрген Клоппни боғлашмоқда.

Пенсионерлар ер ва мол-мулк солиғидан озод этилдими?

Солиқ кодексининг 421-моддасига кўра, пенсионерлар мол-мулк солиғидан имтиёзга эга.

Opta суперкомпьютери Жаҳон чемпионати фаворитини тахмин қилди

Opta суперкомпьютери Испания терма жамоасини 2026 йилги жаҳон чемпионатининг асосий фаворити деб атади.

Москва суди фақат Ўзбекистон ва Қирғизистон фуқаролари ишга олиниши кўрсатилган эълонларни тақиқлади

Шу билан бирга, суд прокуратуранинг фақат "славян миллатига мансуб шахсларни" ёллашга қарши даъвосини қўллаб-қувватлади.

Ўзбекистон бўйлаб совуқ антициклон ва инверсия узоқроқ давом этади

Мамлакат ҳудудида кузатилаётган совуқ антициклон таъсири 5 декабрга қадар сақланиб туриши кутилмоқда. Демак, 5 декабрь кунига қадар ёмғирдан дарак йўқ.

2026 йилда ойлик, стипендия, пенсия ва нафақалар оширилади

Пенсия тўловларига 86,1 трлн сўм, нафақаларга 14 трлн сўмдан ортиқ маблағ ажратилиши кутилмоқда.

Темур Кападзе Индонезия терма жамоасида қанча маош олади?

Ўзбекистон миллий терма жамоаси собиқ бош мураббийи Темур Кападзе Индонезия термасида иш бошлашга яқин турибди.

Фабио Каннаваро Италия U-17 - Ўзбекистон U-17 ўйинига муносабат билдирди

Ўзбекистон миллий терма жамоаси бош мураббийи Фабио Каннаваро бугунги Ўзбекистон U-17 - Италия U-17 ўйини олдидан ўз Instagram саҳифасига пост жойлади.

Сибирдан Орол денгизига сув йўналтирилиши мумкин

Бу ташаббус “Қуруқлик сув ресурслари” бўйича илмий кенгашининг октябрь ойидаги йиғилишида кўриб чиқилган.

Муҳаммад Салоҳ жазоланадиган бўлди

Яқинда "Ливерпуль" ҳужумчиси Муҳаммад Салоҳ клуб ва бош мураббий Арне Слотдан норозилигини очиқчасига билдирган эди.

Зеленский Трампни хафа қилди (видео)

Бу ҳақда Америка етакчиси Жон Кеннеди номидаги саҳна санъати марказида журналистларга маълум қилди.

Бомба ўрнатилган автомобилнинг портлаши оқибатида беш киши ҳалок бўлди

Бу ҳақда бош прокуратура маълум қилди.

Маск Европа Иттифоқи ҳақида кескин фикр билдирди

Америкалик миллиардер Илон Маск Европа Иттифоқини (ЕИ) тарқатиб юбормасликка чақирди. Бу ҳақда у ўзининг ижтимоий тармоқдаги саҳифасида маълум қилган.

Бугундан Ўзбекистон ҳудудига нам ва совуқ ҳаво массалари кириб келади

8-9 декабрда Ўзбекистоннингбўйича баъзи жойларида ёмғир ёғади

Франция Евросиёдан Россия активларини яшириб, €18 млрд "репарацион кредит" учун сақламоқда

Манбаларнинг айтишича, Франция расмийлари репарацион кредит ғоясини қўллаб-қувватласа ҳам, тижорат банкларидаги активлардан фойдаланишга қарши чиқмоқда, чунки кредиторлар Euroclear билан бошқа шартномавий мажбуриятларга эга.

Украинага “репарация” кредити берилган тақдирда Германия унинг энг йирик кафили бўлади

Бельгия Россиянинг музлатилган маблағларидан фойдаланишга қарши, Москва эса буни “ўғирлик” деб атамоқда.

Бенинда давлат тўнтаришига уринишнинг олди олинди

Бенин президенти Патрис Талон мамлакатдаги давлат тўнтаришига уриниш барбод бўлганини расман эълон қилди.

Эквадор қамоқхонасидаги тўқнашувда 9 киши ҳалок бўлди

Эквадорнинг Эль-Оро вилояти, Мачала шаҳридаги қамоқхонада маҳбуслар орасидаги тўқнашувда дастлабки маълумотларга кўра, 9 киши ҳалок бўлди.

Умеров Зеленскийга АҚШ расмийлари билан Флоридадаги музокаралар бўйича “батафсил ҳисобот” беришини айтди

"Бир неча кун давомида Қўшма Штатларда Украина Бош штаби раҳбари Андрей Гнатов билан биргаликда президент Доналд Трампнинг вакиллари Стив Уиткофф ва Жаред Кушнер билан музокаралар ўтказдик. Конструктив ҳамкорлик учун улардан миннатдорман", — деди Украина Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши котиби Рустем Умеров музокаралардан сўнг.

ҲАМАС қатор шартлар бажарилса, қурол ташлашга тайёрлигини билдирди

Фаластиннинг ҲАМАС ҳаракати, жумладан, Исроил аскарларини Ғазо сектори ҳудудидан тўлиқ чиқариш шарти билан қурол ташлашга рози эканини маълум қилди, деб хабар берди ҳаракат етакчиси эксклавда.

АҚШ Украинага ёрдам учун 800 миллион доллар ажратади

Маълумотларга кўра, АҚШ Конгрессида ушбу ҳужжат бўйича овоз бериш жараёнлари шу ҳафта бошланиши кутилмоқда.

Нетаньяху: Исроил армияси Суриянинг жанубидаги оккупация қилинган ҳудудларни тарк этмайди

Исроил Бош вазири Биньямин Нетаньяхуга кўра, Башар Асад режими ағдарилганидан кейин Исроил армияси томонидан назоратга олинган Сурия жанубидаги ҳудудлардан чиқиш режалаштирилмаган.

Луврдаги сув сизиши натижасида юзлаб китобларга зарар етказди

Париждаги Лувр музейининг Миср бўлимида содир бўлган сув сизиши натижасида юзлаб китоб ва архив материаллари зарарлангани маълум қилинди.

Оммавий иммиграция “Америка орзуси”ни ўғирламоқда — АҚШ вице-президенти

АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс оммавий миграция мамлакат иқтисодий адолати ва ўрта табақа имкониятларига “сериоз таҳдид” солаётганини таъкидлади.

Актўбеда содир бўлган йўл-транспорт ҳодисасида 5 киши ҳалок бўлди, уларнинг 2 нафари ўзбекистонлик

Вафот этганлар ва жабрланганларни Ўзбекистонга олиб келиш бўйича зарур чора-тадбирлар кўрилмоқда.

Қозоғистонда Ўзбекистон фуқаролари ҳалок бўлди

Бугун, 7 декабр куни соат 08:57 да Қозоғистоннинг Актобе вилояти Айтекеби туманидан ўтган "Пермь-Тошкент" йўналишида ҳаракатланган “Yutong” йўловчи автобуси ён томонга ариққа ағдарилиб, йўл-транспорт ҳодисаси содир бўлган.

Қарийб 1 млрд сўмлик ҳорижий валютанинг чет элга чиқиб кетиши тўхтатиб қолинди

Ҳозирда ушбу шахсга нисбатан ЖКнинг 25,182-моддаси 2-қисми “а” банди билан жиноят иши қўзғатилиб, “қамоқ” эҳтиёт чораси қўлланилди. Тергов ҳаракатлари олиб борилмоқда.

ЖССТ: Дунёда безгакдан ўлим ҳолатлари ортмоқда

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг янги ҳисоботига кўра, ўтган йили дунё бўйича безгакка чалинганлар сони 282 миллион нафарни ташкил этган. Бу – 2023 йилга нисбатан 9 миллион нафар юқори кўрсаткич.

Индонезияда сув тошқини ва кўчкилар туфайли ҳалок бўлганлар сони 753 нафарга етди

Индонезияда кечги кунларда кузатилган кучли ёмғирлар оқибатида юз берган сув тошқини ва кўчкилар қурбонлари сони 753 нафарга етгани маълум қилинди.

BBC: Покистон ва Афғонистон чегарасида яна қуролли тўқнашувлар бўлиб ўтди, ҳалок бўлганлар ва яраланганлар бор

"Тун давомида Спин-Болдакдан қочқинлар оқими келган. Қўшни аҳоли пунктларининг аҳолиси ҳам ҳудудни тарк этмоқда", — дейди нашр манбаларидан бири.

Халқаро ёрдам қисқариши сабаб 2025 йилда беш ёшгача бўлган 4,8 миллион бола вафот этди

2025 йил давомида беш ёшгача бўлган 4,8 миллион боланинг вафот этгани қайд этилди. Бу кўрсаткич 2024-йилга нисбатан 200 минг нафарга кўп.

ҲАМАС Ғазо секторидаги бошқарувни топширади – Al Arabiya

Al Arabiya телеканалига жума куни берган интервьюсида ҲАМАСнинг юқори мартабали расмийси ҳаракат Ғазо секторидаги бошқарувни эндиликда давом эттириш нияти йўқлигини маълум қилди. Унинг айтишича, ҲАМАС аллақачон Ғазони келгуси босқичда бошқариш учун технократлардан иборат махсус қўмитани тузишга розилик билдирган.

Афғонистонда 13 ёшли бола оиласининг қотилини 80 минг киши олдида қатл қилди

Бу “Толибон” муваққат ҳукумати томонидан рухсат берилган қатл бўлиб, уни тахминан 80 минг киши томоша қилган. Болага қотилни кечириш ёки стадионни тўлдирган оломон кўз ўнгида ўлим жазосини ижро этиш ўртасида танлов берилган.

NATO Шимолий Европа мудофасини бошқариш штабини Нидерландиядан АҚШга кўчирмоқда

5 декабрдан бошлаб Дания, Швеция ва Финландия мудофасини режалаштириш учун Нидерландиянинг Брюнсюм шаҳридаги оператив штаб ўрнига Қўшма Штатларнинг Норфолк шаҳридаги қўмондонлик жавобгар бўлади, дея хабар бермоқда нашр NATO'нинг расмий баёнотига таяниб.