Тунов кунги сўровномадан доричиликнинг ёйилишини кўпчилик салбий ҳолат деб баҳолаши маълум бўлди («доричилик» деган сўздан айримлар салбий руҳ олибди, бу нотўғри, бу шунчаки тилдаги сўз ясаш имконияти ҳосиласи).
Тўғри, доришунослик соҳасида ютуқлар, изланишлар ҳам талайгина. Баъзи юртдошларимиз бу маънода яхши меҳнат қилмоқда. Аммо умумий, атрофлича олиб қараганда, бу борада кўнгилни хира қиладиган омиллар кўп. Шу боис бугунги дорифурушликдаги воқеликни мен ҳам салбий ҳолат деб баҳолайман. Бунинг бир қатор сабаблари бор.
1. Дунёнинг ҳеч бир жойида биздагидек дорихона кўп эмас. Чорсудан Келес кўпригигача 5‑6 км йўл бўлса, шу оралиқда 20 тадан ортиқ дорихона бор. Катта шифохоналар атрофидаги дорихоналарни‑ку, санаб адоғига етиш мушкул.
2. Тоғли ҳудудларга борсангиз, битта‑яримта дорихонани аранг топасиз, ўшанда ҳам саноқли дорилар бор, холос. Новқот ёки Арслонбопга борганда одамлар билан гаплашсам, айтарли касал бўлишмас экан, анча‑мунча беморликларга табиий дорилар, муолажалар олишар экан. Шунинг учун дорихоналар ва уларнинг дориларига эҳтиёжлари йўқ экан. Кимдир буни ҳаво тозалиги ва у ердагиларнинг турмуш тарзи билан ҳам изоҳлаши мумкин. Бироқ у ер билан об‑ҳавосида катта фарқ бўлмаган шаҳарларда ҳам дорихоналар таққослаб бўлмас даражада кўп. Бошқа шараҳарларни олиб қараганда ҳам об‑ҳавода дорихоналар ададига яраша фарқ йўқ. Менимча, бу ерда бошқа бир сабаб бор: дорихоналарнинг ўзи касаллик манбаи бўлиши мумкин.
3. Кимёвий дорилар қадимдан қўллаб келинган бўлса‑да, бугунгидек кенг ёйилмаган. Аслида кимёвий дорилардан кўра имкон қадар табиий дориларни қабул қилган яхши. Буни табиий фанлардан дарс ўтган бир домаламиз қуйидагича тушунтирган эди:
«Салапан (целлофан) ёки бирор елим нарсани ерга кўмсангиз, йиллар ўтиб кетса ҳам чиримайди, боягидек тураверади. Аммо шунинг ўрнига темир ё пўлатни кўмсангиз, бир неча йилларда чириб, ерга қоришиб кетади. Савол туғилади: нега юпқагина юмшоқ салапан чиримайди‑ю, билакдек келадиган қаттиқ темир, қулочни тўлдирадиган, тошдек қаттиқ тахта чириб кетади? Чунки темир, тахта табиий нарса, шу боис табиатга сингади. Аммо салапан сунъий нарса, шунинг учун у ерга киришмайди. Кимёвий дорилар ҳам жисмга сингмай, тирик организмларни бузиши худди мана шу ҳолатдан келиб чиқади».
Домланинг гапи мавжуд илмий қарашларга қанчали мос тушишидан қатъи назар, воқеликнинг ўзгинаси эди.
4. Баъзилар дорихоналар кўпайишини аҳоли сони ортишига боғлайди. Бу унча тўғри эмас. Чунки дорихоналарнинг кўпайиши аҳоли сонига монанд эмас, балки юз баробар кўп. Аввалда бир шаҳарда ёки қишлоқда маълум табиблар бўлган, ҳаммага етиб ортиб қолган. Ёшлигимизда Андижон шаҳрида 3 дона дорихона маълум эди. Уларда ҳам ҳаммага маълум саноқли дорилар бор эди. Аммо бугун қўрқмасдан шаҳарда 300 та дорихона бор, деяверасиз. Ахир аҳоли юз баробар кўпайгани йўқ-ку...
5. Айрим кишилар дорихоналар кўпайишини касаллик тури кўпайишига боғлайди. Бу ҳам тўғри эмас. Чунки 20 йилда касалликлар сони юз баробарга кўпаймайди аслида. Агар кўпайган бўлса, балки бу ҳам дориларнинг шарофатидандир.
6. Ўзим ва бир қатор яқин кишиларнинг ҳаётида дорилар натижасида касаллик фақат ривожланганини кўрдим. Тўғри, шифо бўлаётган дорилар кўп, лекин умуман натижасиз ёки нотўғри натижали даволанишлар жуда кўпайгандан кўпайгани ҳам бор гап. Ҳадеб дори қуйиб қонни ювишади, аслида бир‑икки марта қон олдирса, ўз‑ўзидан яхши бўлиб кетади. Яна бунга ўхшаш ҳолатлар жуда ҳам кўп.
7. Дориларни нархлашда ҳам инсоф йўқ. Касал қанча нозик бўлса, дориси шунча қиммат. Ҳолубки таркибида катта ўзгариш бўлмайди. Айрим дорилар буткул монополлашган ва камига бу қонун билан ҳимояланган бўлади.
8. Сохта дори кўпайиб кетди. Яқинда бир хабарда 90 фоиз доирилар асл эмаслиги ҳақида айтилди. Айрим дориларни ичасиз, аммо ҳеч қандай ўзгариш бўлмайди. Грипп дориларнинг кўпи сизни биратўла касал қилади. Битта нимадир арзимаган модда қўшиб, янги ном билан қиммат нархда янги дори чиқаришади. Доктор ёзиб берса, бемор олиб ичаверади.
9. Укол орқали дори юбориш ҳам аслида жуда хатарли иш. Германияда даволаниб келган юртдошларимизнинг айтишича, беморга укол қилиш учун бир нечта жиҳатдан докторлар текширув ва хулоса бериш керак экан. Уларнинг айтишича, бизда жарроҳлик учун қандай ёндашилса, уларда уколга шундай муносабат бор экан. Бизда эса ҳа деса укол ёзишади. Аслида табиий йўл ‒ бошқа озуқалар каби дорининг ҳам ошқозон‑ичак орқали сўрилиши ҳисобланади. Уни мушак ёки томирдан юборилиши модда алмашинувининг тескари юриши бўлади. Шунинг учун кўп одамда ҳозир модда алмашинуви бузилган ва шунинг учун кўпчилик бўлар‑бўмасга семириб, яна нимадир касалларга чалиниб юрибди.
Хулоса қилиб айтганда, доришунослик ва дорифурушлик соҳаларини қаттиқ назорат қилиш, тартибга солишга муҳтожмиз. Кўпчилик кишилар докторлардан нолиб қолишади. Тўғри, кимлардадир изланишлар, билим кўнгилдагидек бўлмаслиги мумкин. Лекин мен айтаманки, энг асосийси улар ўқиган методда ўзи гап бордек, ўта эски ёки мустамлака бўлгандек кўринади. Шунингдек, замонавий тиббиётда тан олинмайдиган, аммо ҳаётда бор кўп ҳолатлар борки, то Ғарбдаги катталари тан олмагунича бошқалар кўзни юмиб юраверади. Мисол учун, мижоз масаласи, докторлар уни умуман ҳисобга олмайди, лекин бу жуда ҳам муҳим.
Шу боис, замонавий тиббиёт билан бирга Шарқ табобатини ҳам қайта жонлантириш керак деб ўйламан. Асрлар оша бизнинг иқлимимизда ўзини оқлаган табиий даволаш усуллари, дорилари бор, улардан унумли дойдаланиш даркор.
Табобат деганда кўз олдимизга охирги асрларда ҳамма соҳалар қатори табиблик ҳам чўккан даврдаги табобат келадиган бўлиб қолган. Биз бугун Ғарбни уйғотган табобатимизни тиклашимиз керак.
Шу билан бирга, ўша услубларни замонга мослашимиз лозим. Оддий мисол, дори воситаларини истеъмол қилишннинг қулай кўринишларини яратиш керак. Кўпчилик кишиларнинг тиббиётга мурожаатининг сабабларидан бири улар тақдим қилган дориларни қабул қилиш осон, таблеткани ютасиз қўясиз ёки ширинлик сўргандек дорини шимиб юрасиз. Табобатимизда эса дори қабул қилиш учун дамлама, қайнатма услублар кўп ва бундай дорини ҳар жойда олиб юриш, истеъмол қилиш қулай келмайди. Шунингдек, текширув услубларида ҳам янгиликлар қилишга муҳтожмиз. Бир қатор Шарқ мамлкаталарида бу борада анча янгиликлар бор, уларни ҳам ўзлаштиришимиз лозим.
Бу ердаги сўзларни бир оддий истеъмолчининг шахсий мулоҳазалари деб қабул қиласизлар, мутахассислик даъвоси йўқ. Камчиликлар бўлса, тўлдиришингиз мумкин.
Агар сиз охирги 6 ойда банкдан ҳеч қандай кредит олмаган бўлсангиз ёки илк марта кредитга мурожаат қилаётган бўлсангиз, банк қарз юкини ҳисобламаслиги мумкин.
Дунёда 100дан ортиқ давлат борки, уларнинг ҳар бирига хос тарих, маданият ва миллийлик бор ва булар инсонни ўзига жалб қилади. Дунёда гўзал бир халқ борки, унинг маданияти бугун бутун дунё эътиборини тортмоқда. Сиз Қорақалпоғистон ҳақида билармидингиз?!
“UzAuto Motors” 2025 йил 21 июлдан бошлаб мижозларга Chevrolet Onix, Tracker ва Damas моделдаги автомобилларни янги шартларда харид қилиш имконини тақдим этмоқда.
Митингда иштирок этган Молдованинг собиқ президенти Игор Додон ТАСС агентлигига берган интервюсида, сўл қанот партиялар томонидан тузилган блок Россия билан алоқаларни тиклаш ва барча давлатлар билан мувозанатли ҳамкорлик тарафдори эканини билдирди.
Грециядаги қаттиқ иссиқлик фонида яна бир йирик ўрмон ёнғини келиб чиқди — бу сафар Коринф шаҳри яқинида, жанубий муниципалитетдаги тоғли ҳудудда. Ҳокимият маълумотларига кўра, ёнғин тез суратда тарқалган ва маҳаллий аҳоли ўз уйларини шошилинч тарк этишга мажбур бўлган.
Ғазо секторидаги очлик хавфи борасида “Save the Children”, “Chegarasiz шифокорлар” каби йирик ташкилотлар ҳам иштирок этган 100 дан ортиқ инсонпарварлик гуруҳи қўшма баёнот билан чиқди.
Украина пойтахти Киев ва мамлакатнинг бир қатор шаҳарларида "Миллий коррупцияга қарши кураш бюроси" (НАБУ) ҳамда "Махсуслаштирилган коррупцияга қарши прокуратура" (САП) ваколатларини чекловчи қонунга қарши оммавий норозилик намойишлари бўлиб ўтди.
Истанбул Россия ва Украина ўртасида 2022 йил 24 февралда бошланган урушни тугатиш мақсадидаги тўғридан-тўғри музокаралар майдони бўлиб қолмоқда. Томонлар учинчи раундни ўтказишга ўзаро розилик берган.
Сайёра тезроқ айланмоқда, 10 июль йилнинг энг қисқа куни бўлди, у стандарт 24 соатдан 1,36 миллисонияга камроқ давом этди. Бу ҳақда DW халқаро Ер айланиш хизмати ва АҚШ ҳарбий-денгиз обсерваториясига таяниб хабар бермоқда.
Жаҳон маркетплейсларида мазкур ўйинчоқ 22 доллардан 900 долларгача сотилмоқда. Миллий маркетплейсда эса мазкур ўйинчоқларни 45 минг сўмдан топиш мумкин.
Хабарга асосан, ёнғинни ўчириш учун 5 та ёнғин-қутқарув экипажлари соат 10:57 да воқеа жойига бориб, 11:17 да ўраб олинган ва ёнғин соат 11:50 да тўлиқ ўчирилган.
Россия чегарачилари сўннги пайтларда Ўзбекистон ва Тожикистон фуқароларини радикал диний каналларга обуна бўлгани учун мамлакатга киритишдан бош тортмоқда. Бу ҳолат ТАСС агентлиги ўрганган 20 дан зиёд суд материалларида қайд этилган.
Эронда кузатилаётган ғайритабиий иссиқ об-ҳаво туфайли сув омборларидаги сув сатҳи сўнгги бир асрдаги энг паст даражага тушди. Бу эса мамлакат бўйлаб сув ва электр таъминотида жиддий узилишларга сабаб бўлмоқда.
Туркия Президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Истанбулда бўлиб ўтаётган IDEF-2025 мудофаа кўргазмасида нутқ сўзлар экан, Ғазода рўй бераётган воқеаларга нисбатан жаҳон ҳамжамиятининг сукутини қаттиқ танқид қилди.
АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп Барак Обамани 2016 йилги президентлик сайловларида Россия уни қўллаб-қувватлагани ҳақида жамоатчилик фикрини атайлаб шакллантирганликда айблади.
Фаластин Соғлиқни сақлаш вазирлигининг маълум қилишича, муҳосарадаги Ғазо секторида сўнгги 24 соат давомида очлик ва кам овқатланиш оқибатида 18 киши ҳалок бўлди.
Украина президенти Владимир Зеленскийнинг маълум қилишича, ўтган тун давомида Украина шаҳарлари ва аҳоли пунктларига 420 дан ортиқ дрон ва 20 тадан ортиқ ракета билан ҳужум қилинган. Ҳужумлар натижасида 2 киши ҳалок бўлган, 15 киши яраланган.
Суриянинг Эс-Сувейда вилоятида друзлар қўмондони Ҳикмат ал-Ҳижрига қарашли кучлар томонидан наслдан-насл яшаб келган уйларидан мажбуран чиқарилган бедуин араб оилаларининг бир қисми эвакуация қилинди.
Исроил армиясининг амалдаги ва собиқ ҳарбийлари The Wall Street Journal нашрига маълум қилишича, Исроил аскарлари Ғазо секторида гуманитар ёрдам тарқатиш пункти яқинида оқ байроқ кўтариб турган палестинлик фуқароларга нисбатан ўқ узганини тан олди.
16 июл куни Исроил ҳарбий самолётлари Сурия пойтахти Дамашқдаги муҳим объектларга — Мудофаа вазирлиги, Ҳарбий штаб ва Президент саройи атрофига зарба берди. Бу ҳужум оддий ҳаво зарбаси эмас эди — бу аниқ сиёсий стратегиянинг давомидир.
Болгарияда дипломатнинг машинасига ортилган 200 килограммдан зиёд гиёвандлик моддаси мусодара қилинди. Таъкидланишича, мамлакат тарихида бунчалик йирик наркотик партияси биринчи марта фош қилинди.
АҚШнинг Исроилдаги элчиси Майк Хакаби Исроил ҳукуматининг масиҳий ташкилотлар ва уларнинг хорижий ходимларига нисбатан ҳаракатларидан жиддий норозилик билдирди.
Санкциялар таркибига қурол етказиб беришни тўхтатиш, ҳарбий ҳамкорлини якунлаш, суд орқали жавобгарликни кучайтириш, шунингдек, Исроил компанияларга нисбатан иқтосодий чекловлар жорий этиш каби бандлар киради.