«Блогер ва адолат 6,5 йилга қамалди» — Отабек Сатторий устидан ҳукмга акс-садо
Сурхондарёлик блогер Отабек Сатторийнинг 6,5 йилга қамалиши Ўзбекистондаги сўз эркинлиги билан боғлиқ хавотирларни кучайтирди.
Сурхондарёлик блогер, коррупцияни танқид қилиб келган Отабек Сатторий туҳмат ва товламачиликда айбдор деб топилиб, суд ҳукми билан 6,5 йилга озодликдан маҳрум этилди.
«Сатторий иши» ўзбек жамоатчилиги ва жаҳон ОAВларида, хусусан, ҳуқуқ фаоллари томонидан қизғин муҳокама қилинди.
AҚШдаги Журналистларни ҳимоя қилиш қўмитаси (CPJ) Ўзбекистон ҳукуматидан Сатторийни дарҳол озод қилишни сўради.
«Ўзбекистон ҳукумати Отабек Сатторийни зудлик билан озод қилиши, унинг фаолиятига қаршилик қилмаслиги, у ва бошқа журналистларнинг жазоланишдан қўрқмасдан, эркин ишлашига имкон бериши керак.
4 май куни бўлиб ўтган судда Сатторийнинг адвокатлари прокуратура товламачиликни исботловчи моддий далиллар келтира олмагани, улар фақат даъвогарлар ва ишда манфаатдор бўлган бошқа шахсларнинг кўрсатмаларига асосланганини таъкидлади.
Қўмита изоҳ олиш учун Ўзбекистон Ички ишлар вазирлиги, «Ҳудудгазтаъминот», Термиз ва Сурхондарё ҳокимликларига электрон почта орқали хабар юборди, аммо жавоб ололмади», – дейилади қўмита ахборотида.
Human Rights Watch халқаро нодавлат ташкилоти ҳолатни Ўзбекистондаги сўз эркинлигига нисбатан зарба деб атади.
«Маҳаллий амалдорларнинг эҳтимолий коррупцияси бўйича суриштирувлар ўтказган мустақил блогерни қамоққа олиш ҳақида Ўзбекистон суди чиқарган қарор – адолатсиз ҳукм ва Ўзбекистонда сўз эркинлигига берилган зарба.
[...] Ўзбекистоннинг ҳамкорлари, хусусан АҚШ, Европа Иттифоқи ҳамда унга аъзо давлатлардан Германия ва Бирлашган Қироллик кабилар ўзбек расмийларини Сатторийни озод қилишга ва сўз эркинлигини ҳимоялашга чақириши лозим», – дейилади Human Rights Watch баёнотида.
HRW'нинг эслатишича, Европа Иттифоқи яқинда Ўзбекистонга GSP+ схемаси бўйича савдо имтиёзларини тақдим этган, бу билан эса расмий Тошкент инсон ҳуқуқлари, хусусан сўз эркинлигини таъминлаш мажбуриятини олган.
Жанубий Калифорния университетининг инсон ҳуқуқлари амалиёти бўйича доценти Стив Свердлоу «Сатторий иши» борасида фикр билдириб, бу Ўзбекистон учун ёмон қадам бўлганини таъкидлади.
«Блогер Отабек Сатторийга шубҳали айбловлар билан 6,5 йиллик қамоқ жазоси тайинланиши билан, Ўзбекистон танқидчи журналистларни қамоққа олувчи ва сўз эркинлигига ҳужум қилувчи давлатларнинг бадном рўйхатидан яна жой эгаллади», – деб ёзди у Twitter-саҳифасида.
АҚШ Давлат департаментининг Жанубий ва Марказий Осиё ишлари бўйича бюроси ҳам Сурхондарёда блогернинг қамалиши юзасидан хавотир билдирди.
«Ўзбекистон ва халқаро ҳамжамият вакилларига қўшилган ҳолда, биз блогерлар билан боғлиқ сўнгги ҳолатлар юзасидан ўз хавотиримизни билдирамиз ва расмийларни сўз эркинлигини ҳурмат қилишга чақирамиз. Президент Мирзиёев айтганидек, ошкоралик ва сўз эркинлиги Ўзбекистоннинг ислоҳотлари учун зарурдир», – дейилади Давлат департаменти бюроси расмий муносабатида.
Халқаро онлайн журнал The Diplomat ўз мақоласида ўзбек блогосфераси ҳақида тўхталди.
«Ўзбекистонда блогерлар одатда мустақил, яъни анъанавий медиа ташкилотига тегишли эмаслар ва кўпинча веб-сайтлар томонидан жойлаштирилган классик блоглар ўрнига Telegram, YouTube ва Facebook каби ижтимоий медиа платформаларидан фойдаланадилар. Гарчи ўзбек блогерларининг баъзилари 2016 йилгача фаол бўлган бўлса-да, бу даврдан кейин уларнинг кўпайиши Ислом Каримов вафотидан кейин Ўзбекистоннинг дунёга очилиши билан боғлиқ.
Оммани ва янги технологияларни қандай қилиб бошқариш борасида давлат қийинчиликка учраётгани шубҳасиз. Бу – босмахонани ёпиб юбориш ёки веб-сайтни йўқ қилиб юборишдек оддий нарса эмас», – деб ёзди нашр.
Eurasianet нашрининг қайд этишича, сўз эркинлиги тарафдорлари мазкур ишни ҳукумат учун синов бўлади деб ҳисоблашаётганди.
«Сўз эркинлиги ҳимоячилари «Сатторий иши»ни Ўзбекистоннинг ошкораликка қанчалик содиқлигини кўрсатувчи имтиҳон деб қараган бўлса, ҳокимиятдагилар унинг терговини бошқа мақсад билан боғлаган кўринади. Афтидан, улар фуқаролик журналистикаси вакиллари – маҳаллий аҳоли уларни блогер деб атайди – қайси чизиқлардан хатлаб ўтиши мумкин ёки мумкин эмаслигини белгилаб қўймоқчи бўлишди», – дея ёзади Eurasianet.
«Сатторий иши» ўзбек жамоатчилигининг ҳам эътиборидаги масала бўлди. Миллий масс-медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди раиси Комил Aлламжонов «Сатторий иши» борасида гап бошлаб, гарчи бу кейсни четлаб ўтган бўлса-да, журналистлар тез-тез қийинчиликларга дуч келаётгани ҳақида ёзди.
«Кейинги пайтда журналистлар билан боғлиқ муаммолар тез-тез кўзга ташланиб турибди. Матбуотчилар қандай қийинчиликларга дуч келаётганини ҳам биляпмиз.
Aммо мен бир гапни ишонч билан айта оламан: ўзимизнинг журналистларни қўллаш, ҳимоя қилиш ўрнига оғзини очолмайдиган даражада қўрқитиб қўйсак, уларнинг ўрнини бошқалар – ташқаридан туриб фитна чиқарадиганлар эгаллаши аниқ! Ундайларнинг нияти маълум – жамоатчилик фикрини аллакимлар учун манфаатли томонга буриш, содда одамларимизнинг ҳис-туйғуларини қўзғатиб, шу орқали оммани бошқариш. Бу йўлда на ҳақиқатга ўрин бор, на виждонга!» – деб ёзди Алламжонов.
Депутат Расул Кушербаев блогерга нисбатан суд ҳукми ўқилгач, ўз Telegram-каналида қисқача пост қолдирди.
«Гап-сўз йўқ. Суднинг бу ишидан кейин бирор нима дейишгаям одам қўрқиб қолди буёғига», – деди у.
Ҳуқуқшунос, журналист Зафар Солижонов «Сардоба иши»даги кўплаб айбдорларга 700 доллар жарима тайинланган бир пайтда, «Сатторий иши»да прокурор айбланувчига 11 йил қамоқ жазоси сўраганини таққослади.
«Мақсади муаммони ёритиш, телефонини синдиришганига янгисини сўраган, ҳеч кимнинг ўлимига сабаб бўлмаган, давлатга миллиардлаб зарар келтирмаган блогер Отабек Сатторийга очиқ судда прокурор 11 йил сўраган. Иккала ҳолатда ҳам нуқтани суд қўяди. Лекин бир нарсани унутмаслик керак: ҳукм қонуний бўлиши, бироқ адолатли бўлмаслиги ҳам мумкин», – деб ёзди у.
Солижонов Сатторий устидан суд ҳукми ўқилгач, қуйидагича қисқа пост қолдирди:
«Блогер Отабек Сатторий ва адолат 6,5 йилга қамалибди».
Блогер Баҳодир Aҳмедов Сатторий ишида гумонлар туғилишига ишончни йўқотган суд ҳокимияти сабаб, дея фикр билдирди.
«Отабек Сатторий кейси мени икки йўл чорраҳасидаги аросатда қолдираверади. Сатторий ким? Балки у ростдан блогерлик билан кимнидир шантаж қилган товламачидир? Ёки у фаоллиги ортидан ҳаммага ўрнак бўлиши учун қатағонга учраган бир қурбондир?
Бундай гумонларимиз туғилишига асосий сабабчи Сатторий ҳам, Шеробод туман ҳокими ҳам эмас. Ҳаммасига сабабчи ишончдан чиққан суд ҳокимияти. Қонун доирасида ҳукм чиқарса ҳам, барибир бўрининг оғзи қон!» – дея ёзди у.
«Aмерика овози» журналисти Навбаҳор Имомованинг фикрича, давлат айблови блогерга 11 йил қамоқ жазоси сўраши – танқидчиларнинг оғзини ёпишга қаратилган ҳаракат бўлиши мумкин.
«Қамоқдаги блогер. Отабек Сатторий – «Янги Ўзбекистон, Янгича дунёқараш» шиори остида сўз эркинлиги ҳафталигини нишонланаётган Ўзбекистоннинг бугунги қиёфаси.
Ҳа, журналистлар ҳам, блогерлар ҳам хатоларг йўл қўйишади, қонунлар ва қоидаларни баъзида бузиб туришади. Аммо «Сатторий иши»да билганларимиздан келиб чиқадиган бўлсак, у прокурор сўраганидек 11 йил панжара ортида ўтиришга ҳукм қилинадиган даражада ҳеч нарса қилгани йўқ.
Тизим бу ишдан танқидчиларни огоҳлантириш, уларнинг овозини ўчириш йўлида фойдаланяпти. Фикр эркинлиги ҳуқуқингиздан фойдаланишингиз мумкин, аммо сизни қамоқ кутади», – деди халқаро журналист.
Эслатиб ўтамиз, Отабек Сатторийнинг ҳимояси суд ҳукми устидан шикоят беришини маълум қилган.
Манба: kun.uz
