Тинч океанида жойлашган мазкур орол билан боғлиқ шов-шувлар ҳамон тинмаган. Тош ҳайкаллари билан машҳур бу орол экоҳалокат сабаб фожиа билан тўқнаш келгани айтилади.
Маҳаллий халқ томонидан Рапа-Нуи деб аталувчи орол ўрмонлари мунтазам равишда кесилган. Бунинг оқибатида экотизим барбод бўлиб, қишлоқ хўжалигига катта зиён етган. Натижада оролда очарчилик бошланган ва халқ овқат топиш мақсадида бир-бирини қириб ташлаган. Олимларнинг фикрича, орол аҳолиси бу ерга европаликлар келишидан аввалроқ йўқ бўлиб кетиш арафасида эди. Маълумки, европаликлар оролга илк бор 1722 йилда қадам қўйган.
Пасхи (Рапа-Нуи) ороли Тинч океанининг жанубий-шарқий қисмида жойлашган бўлиб, қуруқликдан энг олисда жойлашган жаҳондаги энг олис орол сифатида кўрилади. Орол яқин атрофдаги қитьадан, тўғрироғи Чили соҳилларидан 3 минг 514 километр узоқликда жойлашган. Пасхи оролида айни дамда 3 минг 700 га яқин аҳоли истиқомат қилади. Бу оролга илк бор эрамиздан аввалги 400 йилда одамлар кўчиб келган. Олимлар мазкур орол вулқон кулларидан ташкил топганини тахмин қиладилар. Оролда дарё йўқ. Аҳоли тоза ичимлик сувини кўлдан олади. Флораси унчалик бой эмас. Атиги 30 хил ўсимлик мавжуд. Европаликлар илк бор оролга қадам қўйганларида бу ерда дарахтлар йўқлигидан ҳайрон бўлишган эди. Ўшанда улар одамларнинг айби билан ўрмонлар йўқ бўлиб кетишганини тахмин қилгандилар.
ХХ асрда олиб борилган тадқиқот натижаларига қараганда, бир вақтлар орол қалин ўрмон билан қопланган бўлган. Кейинчалик одамлар қишлоқ хўжалиги экинларини экиш ва ўтин ғамлаш мақсадида ўрмонларни кеса бошлаган. Қадимий одамларнинг тошга айланган тишлари ўрганилганда, Пасхи ороли аҳолисининг асосий таоми батат (ширин картошка) бўлгани аниқланди. Айнан картошка экиш мақсадида ўрмонлар йўқ қилинган бўлиши ҳам мумкин. Тадқиқотларга қараганда оролда пальма дарахтлари XVI асрда йўқолиб кетган. Олимлар оролга батат илк бор IX асрда олиб келинганини исботлашди. Аҳоли сони ошиб бориши билан пальма дарахтлари кесилиб, унинг ўрнига ширин картошка экила бошланган. Бу, ўз навбатида, ерларнинг эрозияга учрашига олиб келган. Натижада қирғинбаротларга сабаб бўлган. Орадан кўп ўтмай орол аҳолиси кескин қисқариб кетган. ХХI асрга келиб тарихчи олим Жаред Даймонд одамларнинг қирилиб кетишига табиатга бўлган нотўғри муносабат сабаб бўлган деган қарашни илгари сурди. “Бир неча аср давомида орол аҳолиси ўз ўрмонларини қирғин қилиб, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсини йўқ қилди. Бунинг оқибатида жамиятда бошбошдоқлик келиб чиқди. Улар сўнгги дарахтни қирқишаётганда нималарни ўйлади экан?”, деди олим. Жаред Даймонд табиатга қирон келтираётган инсоният Пасхи ороли тақдиридан хулоса чиқариши лозимлигини эслатиб ўтди. Ҳатто, Буюк Британия бош вазири Маргарет Тэтчер 1989 йилда БМТ минбаридан туриб, бугунги цивилизация Пасхи ороли йўлидан кетаётганидан огоҳлантирган эди.
Бироқ сўнгги йилларда орол фожиаси ҳақида бошқача тахминлар ҳам илгари сурилмоқда. Масалан, америкалик археологлар Терри Хант (Terry L. Hunt) ва Карл Липо (Carl P. Lipo)лар 2006 йилда Science журналида эълон қилинган мақоласида фожиага каламушларни айблаб чиқишганди.
Олимлар бир фикрда якдилдирлар. Уларнинг ҳаммаси миллионлаб Paschalococos disperta пальма дарахтлари XIII-XVII асрларда йўқ бўлиб кетганини таъкидлайдилар. Бироқ дарахтларни йўқ бўлишига инсонларми ёки кемирувчилар айбдорми, деган савол ҳамон очиқ қолмоқда. Хант ва Липо каламушлар дарахтларни бир зумда йўқ қилишини исботладилар. Тинч океани каламушлари (Rattus exulans) оролга бирор бир қаршилик ва рақибга учрамай келгани тахмин қилинади. Дарахтларнинг йўқ бўлиб кетишига айнан каламушлар айбдор эканини археологлар томонидан олиб борилган қазишмалар хам исботламоқда. Олимлар каламушлар 400-500 йил давомида орол ўрмонларини йўқ қилганини айтишмоқда.
Бироқ бу борада бошқа бир қарашлар ҳам мавжуд. Айрим олимлар туб аҳоли экология қурбони бўлмаганини, балки босқинчилар томонидан геноцидга учраганини айтишади. Яъни туб аҳоли европаликлар томонидан олиб келинган микроблар ва ўқ отар қуроллар туфайли нобуд бўлган.
Дунёда 100дан ортиқ давлат борки, уларнинг ҳар бирига хос тарих, маданият ва миллийлик бор ва булар инсонни ўзига жалб қилади. Дунёда гўзал бир халқ борки, унинг маданияти бугун бутун дунё эътиборини тортмоқда. Сиз Қорақалпоғистон ҳақида билармидингиз?!
Агар сиз охирги 6 ойда банкдан ҳеч қандай кредит олмаган бўлсангиз ёки илк марта кредитга мурожаат қилаётган бўлсангиз, банк қарз юкини ҳисобламаслиги мумкин.
Nieuwsblad нашри хабар беришича, гап Бенгал кўрфазидаги Шимолий Сентинел (Андаман ороллари) оролида истиқомат қилувчи сирли халқ — Сентинеллар ҳақида кетмоқда.
“UzAuto Motors” 2025 йил 21 июлдан бошлаб мижозларга Chevrolet Onix, Tracker ва Damas моделдаги автомобилларни янги шартларда харид қилиш имконини тақдим этмоқда.
Грециядаги қаттиқ иссиқлик фонида яна бир йирик ўрмон ёнғини келиб чиқди — бу сафар Коринф шаҳри яқинида, жанубий муниципалитетдаги тоғли ҳудудда. Ҳокимият маълумотларига кўра, ёнғин тез суратда тарқалган ва маҳаллий аҳоли ўз уйларини шошилинч тарк этишга мажбур бўлган.
Ғазо секторидаги очлик хавфи борасида “Save the Children”, “Chegarasiz шифокорлар” каби йирик ташкилотлар ҳам иштирок этган 100 дан ортиқ инсонпарварлик гуруҳи қўшма баёнот билан чиқди.
Украина пойтахти Киев ва мамлакатнинг бир қатор шаҳарларида "Миллий коррупцияга қарши кураш бюроси" (НАБУ) ҳамда "Махсуслаштирилган коррупцияга қарши прокуратура" (САП) ваколатларини чекловчи қонунга қарши оммавий норозилик намойишлари бўлиб ўтди.
Истанбул Россия ва Украина ўртасида 2022 йил 24 февралда бошланган урушни тугатиш мақсадидаги тўғридан-тўғри музокаралар майдони бўлиб қолмоқда. Томонлар учинчи раундни ўтказишга ўзаро розилик берган.
Сайёра тезроқ айланмоқда, 10 июль йилнинг энг қисқа куни бўлди, у стандарт 24 соатдан 1,36 миллисонияга камроқ давом этди. Бу ҳақда DW халқаро Ер айланиш хизмати ва АҚШ ҳарбий-денгиз обсерваториясига таяниб хабар бермоқда.
Жаҳон маркетплейсларида мазкур ўйинчоқ 22 доллардан 900 долларгача сотилмоқда. Миллий маркетплейсда эса мазкур ўйинчоқларни 45 минг сўмдан топиш мумкин.
Хабарга асосан, ёнғинни ўчириш учун 5 та ёнғин-қутқарув экипажлари соат 10:57 да воқеа жойига бориб, 11:17 да ўраб олинган ва ёнғин соат 11:50 да тўлиқ ўчирилган.
Россия чегарачилари сўннги пайтларда Ўзбекистон ва Тожикистон фуқароларини радикал диний каналларга обуна бўлгани учун мамлакатга киритишдан бош тортмоқда. Бу ҳолат ТАСС агентлиги ўрганган 20 дан зиёд суд материалларида қайд этилган.
Эронда кузатилаётган ғайритабиий иссиқ об-ҳаво туфайли сув омборларидаги сув сатҳи сўнгги бир асрдаги энг паст даражага тушди. Бу эса мамлакат бўйлаб сув ва электр таъминотида жиддий узилишларга сабаб бўлмоқда.
Туркия Президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Истанбулда бўлиб ўтаётган IDEF-2025 мудофаа кўргазмасида нутқ сўзлар экан, Ғазода рўй бераётган воқеаларга нисбатан жаҳон ҳамжамиятининг сукутини қаттиқ танқид қилди.
АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп Барак Обамани 2016 йилги президентлик сайловларида Россия уни қўллаб-қувватлагани ҳақида жамоатчилик фикрини атайлаб шакллантирганликда айблади.
Фаластин Соғлиқни сақлаш вазирлигининг маълум қилишича, муҳосарадаги Ғазо секторида сўнгги 24 соат давомида очлик ва кам овқатланиш оқибатида 18 киши ҳалок бўлди.
Украина президенти Владимир Зеленскийнинг маълум қилишича, ўтган тун давомида Украина шаҳарлари ва аҳоли пунктларига 420 дан ортиқ дрон ва 20 тадан ортиқ ракета билан ҳужум қилинган. Ҳужумлар натижасида 2 киши ҳалок бўлган, 15 киши яраланган.
Суриянинг Эс-Сувейда вилоятида друзлар қўмондони Ҳикмат ал-Ҳижрига қарашли кучлар томонидан наслдан-насл яшаб келган уйларидан мажбуран чиқарилган бедуин араб оилаларининг бир қисми эвакуация қилинди.
Исроил армиясининг амалдаги ва собиқ ҳарбийлари The Wall Street Journal нашрига маълум қилишича, Исроил аскарлари Ғазо секторида гуманитар ёрдам тарқатиш пункти яқинида оқ байроқ кўтариб турган палестинлик фуқароларга нисбатан ўқ узганини тан олди.
16 июл куни Исроил ҳарбий самолётлари Сурия пойтахти Дамашқдаги муҳим объектларга — Мудофаа вазирлиги, Ҳарбий штаб ва Президент саройи атрофига зарба берди. Бу ҳужум оддий ҳаво зарбаси эмас эди — бу аниқ сиёсий стратегиянинг давомидир.
Болгарияда дипломатнинг машинасига ортилган 200 килограммдан зиёд гиёвандлик моддаси мусодара қилинди. Таъкидланишича, мамлакат тарихида бунчалик йирик наркотик партияси биринчи марта фош қилинди.