Ая Софиянинг рамзий гумбази асрларга бардош бериш учун қайта тикланмоқда

1.486 йиллик тарихи билан инсоният меросининг энг нафис иншоотларидан бири бўлган Истанбулдаги Ая София масжиди ўзининг улуғворлигини келажак авлодларга қолдирадиган кенг кўламли реставрация лойиҳасининг марказига айланди. Лойиҳа доирасида иншоотнинг муҳташам гумбазида айни пайтда кенг қамровли мустаҳкамлаш ва тиклаш ишлари амалга оширилмоқда.

Ая София гумбази

Истанбул абадий меросининг рамзи бўлган Ая София лойиҳаси Туркиянинг энг сўнгги табиатни муҳофаза қилиш лойиҳаларидан бири бўлиб, маданий меросининг барқарорлигини таъминлаш учун кўплаб археологик қазишмалар ва реставрация лойиҳаларини амалга оширади. Ушбу улкан меъморий мўъжиза қарийб уч йил давомида кенг қамровли таъмирланди ва мустаҳкамланди. Ушбу саъй-ҳаракатлар доирасида ишларнинг бир қисми ниҳоясига етказилди, қолган босқичлари пухталик билан амалга оширилмоқда. Эндиликда Ая София гумбазини асл шаклини сақлаб қолган ҳолда зилзилаларга чидамлироқ қилиш учун ишлар олиб борилади. Мозаик билан қопланган ички юзага зарар етказмаслик учун марказий гумбазга барча аралашувлар ташқи томондан амалга оширилади. Гумбазнинг ташқи юзасидаги қўрғошин қопламалари олиб ташланади ва таъмирланади ёки янгилари билан алмаштирилади. Ушбу жараён давомида гумбаз юзаси мавсумий об-ҳаво шароитидан ёки ичидаги мозаикадан шикастланмаслик учун вақтинча пўлат конструкция ва юқори сифатли ҳимоя брезент билан қопланади. Ая София гумбазидаги таъмир ишлари гумбазнинг ички юзасидаги мозаикаларнинг сақланишини ҳам ўз ичига олади. Мозаика устида ишлаш учун ичкарида тўртта устун билан мустаҳкамланган ва баландлиги 43,5 метр бўлган пўлат платформа тизими ўрнатилади. Ушбу тизим гумбаздаги тиклаш ишларининг хавфсиз ва самарали ҳамда ибодатнинг узлуксиз давом этишини таъминлайди.

Бундан ташқари, жойларда барча ишларни хавфсиз ва тез бажариш учун шарқий томонига баландлиги 41 метр ва узунлиги 60 метр бўлган минора крани ҳам ўрнатилиши режалаштирилган. Кран структура учун махсус ишлаб чиқилган бўлиб, бинодан тегишли масофада хавфсиз айланиш ва ишлаш имконини беради. Гумбазлар, мозаикалар ва миноралар устидаги ишлар тугаллангач, вақтинчалик темир қоплама, платформа ва минора крани демонтаж қилинади.

Ушбу реставрация лойиҳаси аввалроқ Маҳмуд III, Салим II ва Мурод III мақбаралари, Сибян мактаби (Бошланғич мактаб) ва Муваккитҳане (намоз вақтлари ҳисобланадиган вақт хонаси) биноларида амалга оширилди. Илгари ёпилган галерея қавати тозаланди, таъмирланди ва ташриф буюрувчилар учун қайта очилди. Бу жараёнда мажмуа ичидаги барча тузилмалар 3D форматда ҳужжатлаштирилди ва рақамли тизимга ўтказилиб, Ая Софиянинг рақамли эгизаги яратилди. Ушбу кенг қамровли реставрация жараёни билан Ая София масжидининг асл кўриниши сақлаб қолиниб, келажак авлодларга қолдирилади.

Ая София: Истанбулнинг қадимий империяларига ҳурмат

Ая София 1985 йилда ЮНEСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилди. Дастлаб у тахминан 1500 йил олдин христиан базиликаси сифатида қурилган. “Муқаддас ҳикмат” черкови сифатида танилган ушбу бино қурилган пайтида христиан оламидаги энг муҳим черков эди. Султон Маҳмуд II Усмоннийлар империяси даврида бинони масжидга айлантириб, унинг олтин мозаика ва фрескаларини мураккаб исломий нақш ва безаклар билан қоплаган. Катта гумбазли иншоотга турли вақтларда тўртта минора қўшилган.