ИШИД қайта тикланадими?

Туркия президенти Ражаб Эрдўған Суриянинг мамлакат билан чегарадош қисмларида ҳарбий операция бошлашдан бошқа йўли қолмаганини айтди. Эрдўғаннинг айтишича, Туркия қуруқлик аскарлари яқин соатлар ичида Сурияда операция бошлаши мумкин. Яқин шарқ ҳаётини ёритадиган нашрлар эратага, 6 октябрь куни тонгда турк қуруқлик аскарлари Суриянинг шимолий-шарқида операция бошлаш учун шай бўлиши ҳақида ёзмоқда.

Эрдўғаннинг айтишича, АҚШ икки мамлакат ўртасида келишув шартларини бажармаган ҳолда Суриянинг Туркия билан чегарадош қисмида «хавфсиз ҳудуд» яратиш учун ҳеч нарса қилмаяпти. Туркия етакчиси бундай ҳолатда мамлакат «одамлари тинч ухлаши учун» ўзи курашишга мажбур бўлаётганини маълум қилди. Туркия Россиянинг ҳаво ҳужумидан мудофаа учун ишлаб чиқарилган С-400 зенит ракета комплексини сотиб олаётганда миллиардлаб долларга баҳоланган бу савдо ажойиб кунларнинг бирида Туркия ва АҚШ ўртасидаги муносабатларга тўғридан-тўғри таъсир кўрсатиши аниқ эди. Мана, ўша кун келди.

АҚШ Туркиядан «аразлади» ва ҳеч қачон муносабатлари яхши бўлмаган бу мамлакатлар ўртасидаги алоқалар янада совуқлашди. АҚШ ва Туркия НАТОнинг икки энг қудратли қуруқлик қўшинларига эга аъзоси экани эса вазиятни янада чигаллаштиради. Туркия учун Сурия билан чегарадош ҳудудларда ҳарбий операция ўтказиш янгилик эмас. 2016 йилдан буён Туркия Эрдўғаннинг шахсан ўзи номлайдиган бир-биридан жарангли «Зайтун новдаси» ва «Фурот қалқони» номли операциялар ўтказган. Бу галги операциянинг ҳозирча номи йўқ, лекин унинг талофати катта бўлиши мумкин. Шунчалик каттаки, оқибатда ИШИД тикланиши ҳам ҳеч гап эмас...

2019 йил 7 август куни АҚШ ва Туркия биргаликда Суриянинг Туркия билан чегарадош қисмларида «хавфсиз ҳудуд» яратиш бўйича келишув имзолаган. Икки мамлакат ҳамкорликда бу келишув асосида рейдлар ҳам ўтказган, аммо Туркия томони бу рейдларни «хўжакўрсин»га ўтказилган деб атамоқда. Туркия агар ҳамкорликда амалиётлар амалга оширилмаса, Сурия ҳудудида ёлғиз операция бошлашидан АҚШни огоҳлантирган. Эрдўған сентябрда ўтказилган БМТ ассамблеясида чиқиш қилганида Сурия билан чегарадаги «хавфсиз ҳудуд»ни 480 км.га етказмоқчи эканини айтганди.

Туркиянинг асосий мақсади Суриянинг ўзи билан чегарадаги ҳудудларидан курд отрядларини сиқиб чиқариш. Туркия мамлакатда содир этилган кўплаб терактларда айнан курд отрядларини айблаб келади ва Суриядаги ҳарбий амалиётлар курдларга қарши очилган жанг деб айтадиганлар ҳам талайгина. Суриядагилар ҳам Туркиянинг ҳужумига тайёр бўлиб туришибди. Курд қўшинларининг сиёсий қаноти бўлган «Сурия демократик кучлари» Туркияга агар Сурияга яна қўшин олиб кирадиган бўлса, чегарада ақл бовар қилмас жанг уюштиришларини «ваъда қилган». Экспертларнинг фикрича, Туркиянинг Сурия курдларига қарши бу қадар намойишкорона жанг очиши Сурия ва Ироқдаги бошқа курдларни ҳам оёққа турғазиши, бу эса ИШИД тикланиши учун асос бўлиши мумкин. АҚШ разведкачилари ИШИД аллақачон тикланиш жараёнини бошлаганини айтмоқда. Туркиянинг ҳаракатлари эса бу террористик ташкилот жонланиши учун адреналин вазифасини ўташи мумкин.

Эрдўған Сурия билан чегарада «хавфсиз ҳудуд»ни ташкил қилишнинг мақсадларидан бири у ерда айни дамда Туркияда бўлиб турган 3,6 миллион нафар қочоқларни жойлаштириш эканини Европа ҳамжамиятига эслатиш билан бирга агар бундай ҳудуд пайдо бўлмаса, Туркия қочоқларни Европага «ҳайдаши» билан қайсидир маънода таҳдид ҳам қилди. Европа эса шундоғам силласини қуритаёзган қочоқларнинг янги оқимидан хурсанд бўлмаслиги аниқ.

6 октябрь тонги бошланишига бир неча соат қолди. Кўрамиз, Яқин шарқ бу тонгни қандай кутиб оларкин...