Ҳисоб – 1:0! Трамп–Путин учрашувида кимнинг қўли баланд келди?..

АҚШ ва Россия президентлари – Доналд Трамп ҳамда Владимир Путиннинг 15 август куни Аляска штатида бўлиб ўтган учрашувини бутун дунё кузатди: Украина босқинига қарши бўлган давлатлар хавотиру ҳадик билан, Россияга хайрихоҳ ва дўст бўлган мамлакатлар эса мамнунлик билан.

Аввал хабар берганимиздек, икки давлат раҳбари иштирокидаги қарийб 3 соатлик музокара амалий натижасиз якунланди. Украинада ўт очишни тўхтатиш борасида жиллақурса муваққат келишувга ҳам эришилмади.

Музокарадан кейинги матбуот анжуманида Россия президенти Владимир Путин Украина урушини тўхтатиш учун “зиддиятнинг бирламчи омилларини бартараф этиш керак”лигини айтди. Сир эмас, Москва Украина олдига қабул қилиб бўлмас талаблар қўйиб келади.

Президент Трамп россиялик ҳамкасби билан музокарани ижобий баҳолади. У ҳатто Fox News телеканалига берган интервьюсида Путин билан учрашувга 10 баллик тизимда 10 балл қўйишини айтиб мақтанди. Аммо аксар таҳлилчилар Аляскадаги учрашув амалий натижа бермагани ҳолда Путинга катта очко келтиргани ҳақида ёзмоқда.

Президентлар бир машинада ёнма-ён кетмоқда. Фото: NBC News

Трамп Путинни аэропортда қизиқ гилам тўшалган йўлакда шахсан кутиб олди ва қўлини қисган кўйи унга ҳурмат билдирди. Сўнг Трамп Путинни ўз лимузинига таклиф этди. Шу тариқа Трамп ва Путин яқин қадрдонлар каби АҚШ президентининг хизмат уловида музокара зали томон йўл олишди.

Маълумки, Халқаро жиноят суди Путинни 2023 йилда ҳарбий жиноятларда айблаган ва ҳибсга олишга ордер берган эди. Умуман, Россия раҳбари Украинага қарши тажовузкорона ҳаракатлар сабаб сўнгги йилларда халқаро ҳамжамият томонидан деярли яккалаб қўйилгани маълум. Шунга кўра, Путиннинг АҚШда дабдаба билан кутиб олингани Европа давлатлари ҳамда Украина томонидан нохуш қаршиланди.

BBC нашрининг ёзишича, гарчи Аляскадаги учрашувда ўт очишни тўхтатиш борасида келишувга эришилмаган бўлса-да, Путиннинг асосий муроди ҳосил бўлди: Трамп 2015 йилдан буён АҚШ тупроғига қадам қўймаган Путинни юксак ҳурмат билан қарши олиб, уни яна халқаро сиёсатга қайтарди.

Sky News ҳам шундай позицияда.

“Путин Америка заминида буюк давлатга тенг ҳамкор сифатида қарши олинди. Қизил пойандоз, қўл бериш кўришиш, ҳаво паради... Фақат Шимолий Кореягина ҳарбий жиноятларда айбланаётган шахсни ана шундай кутиб олиши мумкин эди. Трамп Россия президантини санкция ўрнига давлат ташрифи билан сийлади. Яккамохов тенг ҳамкорга айланди”, – деб ёзди Sky News мухбири Айвор Беннетт.

АҚШ дипломатиясининг фахрийларидан бири, Давлат департаменти тизимида 40 йил фаолият юритган Дэниел Фридга кўра, музокараларда Путин Трампга бирор масалада ён бермади.

“Трамп ўзини устун позицияда кўрсатишга уринди, аммо у бирор натижага эришолмади. (Ушбу саммитни ўтказиш) ғояси (АҚШ президентининг махсус вакили Стив) Уиткоффнинг Кремль (Украинада урушни тўхтатиш бўйича) келишувга тайёр деган хато ҳисоботи сабаб пайдо бўлди. Ё Путин барчани атайин чалкаш хулосага етаклади, ёки Уиткофф уни нотўғри тушунди. Аммо Россия битимга тайёр эмаслиги аниқ эди”, – дейди Дэниел Фрид.

Украинанинг АҚШдаги собиқ элчиси Валерий Чалий ҳам “тинч аҳоли вакилларини ўлдираётган” Путинга бу қадар юксак эҳтиром кўрсатилганини “нафратга лойиқ иш” деб атаган.

Трамп тинчлик битими имзоланмаса, Россияга қарши қақшатқич санкция жорий этиши ҳақида баёнот бериб келади. Аммо учрашувдан кейин у ҳозирча Москва ва унинг савдо ҳамкорларига молиявий чеклов киритмаслигини айтди. Экспертлар наздида, бу ҳам музокараларда Путиннинг қўли баланд келганидан далолат беради.

Музокараларда ҳам, матбуот анжуманида ҳам Трамп Украина зулм кўраётгани, жумладан, мамлакатда Россия бомбалари сабаб тинч аҳоли вакиллари ҳалок бўлаётгани ҳақида бир оғиз ҳам гапирмади. Бу ҳам Кремлнинг ютуғи деб талқин этилмоқда.

Аляска саммити DW карикатурачиси талқинида.

Халқаро хавфсизлик бўйича Мюнхен конференциясининг собиқ раҳбари, Германиянинг АҚШ ва Буюк Британиядаги собиқ элчиси Вольфганг Ишингер ҳам Аляскадаги учрашувда “Улоқ Путинда кетди” деб ҳисоблайди.

“Бирор бир реал натижа йўқ. Ҳисоб Путин фойдасига ҳал бўлди: 1-0. Россияга қарши янги санкция йўқ. Украина учун ҳам фойда йўқ. Европанинг эса ҳафсаласи пир бўлди”, – дейди Вольфганг Ишингер.

Европа парламентининг мудофаа қўмитаси раиси Мари-Агнес Штрак-Циммерман эса “уруш очиб, бошқа давлат ҳудудини босиб олаётган” Россия раҳбарига Оқ уй томонидан илтифот кўрсатилишини “компаснинг бузилиши” дея талқин этган.

Украина президенти Владимир Зеленскийнинг жорий йил 28 февраль куни Вашингтонда президент Трамп билан учрашуви мисли кўрилмаган дипломатик можаро билан якунланганди. ОАВ вакиллари қаршисидаги тортишув ортидан режалаштирилган музокара ва битим имзолаш маросими бекор қилинган, Трамп маъмурияти Украина делегациясидан зудлик билан Оқ уйни тарк этишни талаб қилган, дарғазаб мезбон ҳатто меҳмонни кузатиб қўйишга ҳам чиқмаган эди.

NBC News Трампнинг Зеленскийга ўша “меҳмоннавозлиги”ни ёдга олар экан, Оқ уй хўжайини бу гал россиялик ҳамкасбига ўзгача ҳурмат кўрсатганини қайд этди.

2016 йилги президент сайловида Трампга рақиб бўлган Ҳиллари Клинтон Трампни Украина борасида Россияга ён бермасликка чақирди.

“Трамп бугун АҚШга дўст бўлмаган шахс билан учрашишини тушуниши керак. У Американи йўқ қилиш ва Ғарб коалициясига барҳам беришни кўзлаган рақиб билан учрашмоқда”, – деб огоҳлантирди Ҳ.Клинтон.

Жума кунги музокара якунида Путин Трампни келгуси сафар Москвада учрашишга даъват этди. Axios нашри Путин ушбу таклифни инглиз тилида билдирганига эътибор қаратган. Путин ҳар доим ҳам инглизча гапирмайди, деб эслатади Axios.

Маълумот ўрнида: Трамп Путин билан учрашувдан кейин Зеленский ва Европа етакчилари билан телефонда суҳбатлашди.

Трампга кўра, эндиликда Украина бўйича келишувга эришиш Зеленский ва Европа давлатларига боғлиқ.

АҚШ раҳбари бугун тунда ёзган постида Украинада муваққат оташкесимга эришиш эмас, балки урушни буткул тўхтатиш муҳим эканини таъкидлаган.

Европа Иттифоқи ва Буюк Британия етакчилари Аляскадаги учрашувдан кейин берган баёнотда эса эндиликда Украина президенти Зеленский иштирокида уч томонлама саммит ўтказиш муҳимлиги урғуланган. Таъкидланишича, Украинада хунрезлик тўхтамас экан, ЕИ ва Буюк Британия Россияга босим ўтказишда давом этади, санкция ва иқтисодий чекловлар ҳам кучайтирилади.

CNN тарқатган сўнгги хабарларга қараганда, Трамп Европа етакчилари билан Украинага НАТОнинг 5-моддасига ўхшаш хавфсизлик кафолати тақдим этиш имкониятини муҳокама қилмоқда. Россия билан тинчлик битими тузилган тақдирда, Украинага АҚШ ва Европа томонидан хавфсизлик кафолати берилиши мумкин. Ҳозирча кафолат қай тарзда, қандай шартлар асосида берилиши маълум эмас.