Россиянинг "урушдан чарчаган" элитаси айтилди

Америкалик тарихчи Эми Найт ўнлаб йиллар давомида рус элитасини ўрганиб келади. У 18 йилини АҚШ Конгресси кутубхонасида Россия ва Совет ишлари бўйича мутахассис сифатида ўтказди ва Совуқ уруш, КГБ, унинг постсовет мафкуравий ворислари ва Кремль ҳақида кўплаб китоблар ёзди. Унинг сўнгги асарларидан баъзилари Владимир Путин давридаги сиёсий қотилликлар маданиятига қаратилган. Медуза Knight билан Украинага кенг миқёсли босқин бошланганидан бери Россия элитасининг синовлари, қайғулари ва ўзгаришлари ҳақида суҳбатлашди.

Украинага қимматга тушган босқин ва Москванинг энг нуфузли ва бадавлат кишиларининг овозсиз жавоби рус элитасини тўғридан-тўғри рад этишга васвасага солади. Аммо бу хато бўларди, Владимир Путин ҳоҳласа ҳам, хоҳламаса ҳам ҳокимиятни шу одамлар билан бўлишишга мажбур бўлган, дейди Медуза нашрига берган интервюсида тарихчи Эми Найт.

Урушдан чарчаш

Knight Россия элитаси хатти-ҳаракатларини башорат қилиш қийинлигини тан олади, лекин у Медузага Украинадаги жанглар барчани "урушдан жуда чарчатганини" айтди. У олигарх Олег Дерипасканинг босқинни омма олдида танқид қилишга тайёрлигини "у ҳам норозиликлар кўплигини билади" (гарчи у аслида ҳукумат амалдори бўлмаса ҳам). "Бу мени Путин бутунлай хавфсиз эмас деб тахмин қилиш учун бошқа сабаблар йўқлигига ҳайрон қолдиради," - деди Найт.

Ғарб санкциялари "ҳали ҳеч нарса содир бўлмаган" бўлса-да, "Путиндан аста-секин ва ҳақиқий норозиликка замин яратди," деди Найт Meduza нашрига. У уруш элиталарнинг келажак авлодлари истиқболини чеклаб қўйгани, болалар ва невараларни "Россиянинг бу қобиғида асир" қилганига алоҳида эътибор қаратди. "Бу ёш авлоднинг - ушбу ҳукумат амалдорлари ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ёш авлоди учун келажак учун ҳар қандай умидни йўқотади".

Найтнинг айтишича, у Кремлнинг рус элитаси ёки янги ўрта синфнинг қўллаб-қувватлашини сотиб олиш қобилиятига шубҳа қилмоқда. Мудофаа харажатларининг ўсиши русларнинг янги авлоди садоқати ва шахсий манфаатини қўлга киритдими, деб сўралганда, Knight Meduza нашрига ҳукуматнинг шишиб кетган ҳарбий бюджети ҳали ҳам Путинни қўллаб-қувватлаш учун етарли эмаслигини айтди.

"Менимча, унинг бу қилгани қизиқ ва бу унинг қанчалик умидсизликка тушганини кўрсатади," деб тушунтирди у, Россиянинг юқори мудофаа харажатлари барқарор эмаслигини таъкидлаб.

Кескинлар орасида содиқлик

Владимир Путин кенг кўламли қўллаб-қувватламаса, қандай йўл тутади? Книгҳтнинг сўзларига кўра, бу шахсий садоқат билан боғлиқ. “Шубҳасиз, Путин садоқатни самарадорликдан кўра қадрлайди”, деди Книгҳт Медуза нашрига ва президентнинг содиқ иттифоқчиларга муҳтожлиги унинг ишдаги муваффақиятсизликлари ва авж олган коррупцияга қарамай, собиқ мудофаа вазири Сергей Шойгу каби амалдорларни алмаштиришни истамаслиги билан изоҳлашини айтди.

Шу билан бирга, Путин Шойгуни ишдан бўшатди ва прокурорлар Украинага бостириб кириш пайтида бойиб кетган кўплаб эгри генералларга қарши тўлиқ босим ўтказмоқда. "Коррупцияга қарши кураш бўйича ушбу ишлар, - деди Найт, - президентнинг содиқлигини сақлашнинг асосий воситаларидан биридир. Охир-оқибат, "у ўз элитасининг энг яхши аъзоларини отиб ташлаши, деразадан итариб юбориши ёки заҳарлаши мумкин эмас," деб қўшимча қилди у.

Путин, шунингдек, турли вақтларда "ўйин қоидаларини ўзгартириб," амалдорларни сиёсий мусиқий стулларга бўйсундириб, Россия элитасини сафда ушлаб туради. Мисол учун, у яқинда (ва ҳайратланарли тарзда) Николай Патрушевни Миллий хавфсизлик кенгашидан туширган. (Ишни чигаллаштириш учун Патрушевнинг ўғли федерал ҳукумат маҳкамасига ўзига хос тасалли мукофоти сифатида қўшилди, гарчи бир неча ой олдин Путин Россиянинг тухум нархидаги чўққисини худди шу одамга қадаб қўйган эди.)

Путиннинг тасдиқланган содиқлик тарафдори бўлишига қарамай, Россия элитасини режим билан боғлайдиган алоқалар асосан очиқ манфаатларга асосланади, деб таъкидлайди Найт: "Сиз ҳеч қачон содиқлик ҳақида гапиролмайсиз, чунки бу одамлар ўзларининг сиёсий омон қолишларини англатадиган бўлса, бир центга ўзгариши мумкин. [...] Ҳозирги пайтда буни беҳаёлик деб ҳисоблайман. Гап пул ҳақида. Бу жойлашув ҳақида. Гап турмушга чиқиш ҳақида.

Бу Кремлнинг ватанпарварлик мафкурасига содиқлигидан қатъи назар тўғри, деди у, хавфсизлик хизматидаги зобитлар ва ҳатто хорижий разведка ҳам "Путин ўз ички аудиториясига махсус рус қадриятлари ва черков ва ҳоказолар ҳақида гапираётган бутун бу ишдан" манфаатдор эмас.

"Пул, сиёсий омон қолиш ва хавфсизлик" билан бошқариладиган муҳитда элита "Кремлдаги ҳақиқий ғала-ғовур ва қандайдир очиқ-ойдин ижтимоий кураш" бўлиши мумкин бўлган ҳар қандай нарсадан нафратланади. "Путиннинг барча элитаси бу ерда бирлашган, яъни улар, шубҳасиз, кенг аҳолига мурожаат қилишни хоҳламайдилар," - деди Найт Медузага.

Элиталарнинг қизил чизиқлари

Найт Владимир Путинга қарши қўзғолон бўлишини башорат қилмаса-да, у "Украинада ҳарбийларнинг уруш олиб боришидан ҳақиқатан норози бўлган одамлар орасида [қўзғолончи Евгений] Пригожинга хайрихоҳлар жуда оз бўлган" деб таъкидлади.

Бундан ташқари, у Медуза нашрига "элита аъзоларининг баъзилари коалиция тузиб, Путинга бориши ва унга урушни тугатиш учун ён бериш учун босим ўтказиши мумкин" (агар улар "Россиянинг куч ва мажбурлаш механизмлари устидан маълум даражада назоратга эга бўлган одамларни ёллашлари мумкин бўлса). - Эҳтимол, элита ҳеч бўлмаганда унга босим ўтказиши ва ҳатто истеъфога чиқиш керак, дейиши ҳам мумкин.

Аммо бу сценарий, агар Украинадаги уруш асосан Россия учун ёнма-ён бўлса ва кўп нарса Ғарбнинг ҳарбий ёрдамига боғлиқ бўлса, ҳақиқатга айланади, буни Найт қаттиқ маъқуллайди.