Одамларнинг 98% даҳо бўлади, аммо мактаб ва жамият уларни аҳмоқ қилиб кўяр экан...
Барча инсонлар туғилишганда гениал бўлишади. Ҳар ҳолда, психологлар шундай деб ҳисоблашади. Инсоннинг имкониятлари чексиз, уларнинг салоҳияти ниҳоятда юқори бўлади. Аммо ёш ўтган сайин ҳамма нарса ўзгариб боради.
Тажриба
Кунлардан бир кун, психология фанлари доктори Жорж Лэнд NASA дан буюртма олади. Машҳур агентлик унга махсус тестни ишлаб чиқиш вазифасини топширади. Тест ёрдами билан мактабгача ёшдаги болаларда ижодий салоҳият қандай эканлигини аниқлаш керак бўлади. Психолог бу вазифани уддалайди, аммо натижаси ҳайратомуз бўлади. Яъни, шунчалик даражадаки, энг қизиғи буюритмачи ҳайратга тушиб, тестни қабул қилишдан бош тортди ва у билан бирга натижаларини ҳам. Психологлар тадқиқотни 4 ёшдан 5 ёшгача бўлган болалар устидан ўтказган эдилар.
Болалар энг оддий вазифаларни турли йўллар билан ҳал қилишлари керак эди. 1600 нафар ўғил ва қизлар болаларнинг 98 фоизи ҳақиқий даҳо эканлиги маълум бўлган. Психологлар бу ажойиб ҳодисага қизиқиб қоладилар ва худди шу болаларда тажрибани такрорладилар, аммо бу сафар улар 10 ёшган тўлганида кейин, уларни бир жойга тўплашиб, яна тестдандан ўтказдилар. Натижа психологларни ҳайратда қолдирди. Бу сафар синовдагиларнинг учдан бир қисмигина энг юқори тоифага лойиқ бўлиб чиқади.
NASA яна тадқиқотга қизиқиш билдиради. Мутахассисларга яна тест ўтказиш буюрилади, фақат энди ўша болалар 15 ёшга тўлгунча кутишлари керак эди. Бу сафар ўсмирларнинг 12 фоизи энг юқори тоифага лойиқ эканлиги кўрилади.
Тиниб-тинчимаган NASA яна 5 йил кутишдан ҳам эримади. Энди катталарни синовдан ўтказишга қарор қилади ва натижага кўра уларнинг орасидан атиги 2% даҳолар бўлиб чиқади.
Сабаби нима
Таниқли эксперт Кен Робинсоннинг таъкидлашича, мактаблар ижодкорликни барбод қилиши мумкин экан. Бир сўз билан, юмшоқ қилиб айтганда, ўқув муассасаси одамларни ақилли қилолмас экан.
Ҳамма гап шундаки, ёш болалар хато қилишдан қўрқишмас экан. Улар жуда кўп оригинал ва ғайриоддий нарсаларни ўйлаб топишга қодир бўлар эканлар. Ёши улғайган сайин болада қўрқув кўпроқ пайдо бўлишни бошлар экан. Болалар ўзини қобилиятини намойиш қилишдан, икки баҳо олишдан қўрқишни бошлар экан. Кейинчалик, улар университетдан ҳайдалишидан ва ундан кейин ишдан бўшатилишидан қўрқишар экан. Мутахассиснинг ишончи комилки, мактаб инсондаги мавжуд даҳолик сифатини йўққа чиқаради.
Ким айбдор
Дарҳақиқат, тадқиқотчиларни ишончи комилки, буларнинг барисига ҳукумат айбдор экан. Бу а йнан ҳукуматнинг маккор буйруғи. Баъзи бир давлатлар учун юқори саводли даҳоларнинг бўлиши фойдали эмас экан. Ҳукумат тепасидагиларга фақат ишчилар синфи керак бўлиб, уларнинг вазифаси фақат меҳнат қилишдан иборат бўлади.
Чиқиш йўли бор
Мутахассислар ҳар бир киши ҳаммасини ўзи тўғирлаши мумкинлигига ишонтиришмоқда. Даҳоликдан одамларни маҳрум қилиш блоки қайси пайт ишлашини тушуниш кифоя қилади ва кейин ўша блокни айланиб ўтишга ҳаракат қилинади. Ушбу соҳадаги тадқиқотлар ҳозирга қадар давом этмоқда.
