Ким Жанубий Корея Президенти бўлиши мумкин

2025 йил 3 июнда Жанубий Кореяда президентлик сайловлари бўлиб ўтади. Улар қандай ўтади ва асосий номзодлар кимлар? Бу ҳақда Kazinform материал тайёрлади.

Пойга давом этмоқда: олтита номзод

Президентлик сайловлари дастлаб 2027 йилга белгиланган эди, бироқ Юн Сок Ёль лавозимидан четлатилиши сабабли қолдирилди. 2025 йил 4 апрелда Жанубий Корея Конституциявий суди унинг импичментини тасдиқлади. Президент лавозимидан четлатилганидан кейин 60 кун ичида навбатдан ташқари сайловлар ўтказилиши керак. Натижада, тадбирни ўтказиш санаси сифатида 3 июнь танланди.

Жанубий Кореяда сайловлар бир турда, нисбий кўпчиликнинг мажоритар тизимидан фойдаланган ҳолда ўтказилади, яъни энг кўп овоз олган номзод ғалаба қозонади (унинг мутлақ кўпчилик овозига эга ёки йўқлигидан қатъи назар). Ваколат муддати - беш йил. Шу билан бирга, амалдаги ва собиқ президентлар яна сайловда қатнашиш ҳуқуқига эга эмаслар.

Бу сафар - ғолиб овоз бериш натижалари расман тасдиқланганидан сўнг, стандарт икки ойлик ўтиш даврисиз дарҳол ўз лавозимига киришади.

12 майда номзодлар ўзларининг расмий сайловолди ташвиқотини бошладилар, у 2 июнга қадар давом этади. Сайловда 7 нафар номзод рўйхатга олинган. Улар орасида Ли Чжэ Мён (1-рақам, “Тобуро демократик партияси”), Ким Мун Су (2-рақам, “Халқ кучи”), Ли Жун Сок (4-рақам, “Янги ислоҳотлар партияси”), Квон Ён Гук (5-рақам, “Демократик партияси”), Ку Жу Ва (6-рақам, “Либерал бирлашиш партияси”), Хван Гё Ан (7-рақам, мустақил) ва Сон Чжин Хо (8-рақам, мустақил).

Номзодлар рақамлари партиянинг Миллий Ассамблеядаги (парламентдаги) ўринлари сонига қараб белгиланади. Корея Инновацион партияси 3-ўринни бўш қолдириб, номзод кўрсатмади.

18 майда “Либерал бирлашиш партияси” номзоди ўз номзодини қайтариб олди. Шундай қилиб, сайловчилар мамлакатнинг энг юқори лавозимига олти номзоддан бирини танлаши керак бўлади.

20 майда хорижда яшовчи ёки истиқомат қилувчи Жанубий Корея фуқаролари янги президентни сайлаш учун сайлов участкаларига бордилар. Yonhap хабарига кўра, мамлакат ташқарисида овоз бериш олти кун давом этади, 118 мамлакатдаги 223 та сайлов участкасида 258 мингдан ортиқ фуқаро овоз бериш ҳуқуқига эга.

Жанубий Кореяда сўнгги 18 йил ичида биринчи марта президентлик пойгасида бирорта ҳам аёл иштирок этмади, деб ёзади The Korea Herald.

Икки етакчи партиянинг реал имкониятлари бор

Ли Чжэ Мён

61 ёшли Ли Чже Мён биринчи марта “Демократик партия”нинг 2017 йилги президентлик праймеризлари пайтида мамлакат эътиборини қозонган. У 2022 йилги президентлик сайловида Юн Сок Ёлга кичик фарқ билан ютқазган. Ли 2024 йилги умумий сайловда қайта сайланди ва “Демократик партия”ни ғалабага олиб келди, бу ўзининг асосий мухолифат етакчиси ва Юн маъмуриятини энг ашаддий танқидчиларидан бири сифатидаги мақомини мустаҳкамлади, деб ёзади Asia Pacific Foundation of Canada.

Ли дастури прагматик ташқи сиёсатга асосланган бўлиб, Шимолий ва Жанубий Корея ўртасида ишончни мустаҳкамлаш ҳамда Хитой ва Россия билан муносабатларни яхшилашга урғу берилган, деб ёзади таҳлил маркази. У Жанубий Кореянинг ракетага қарши мудофаа ва зарба бериш қобилиятини кучайтириш зарурлигини тан олади, шу билан бирга уруш содир бўлган тақдирда, АҚШ-Корея бирлашган кучлари назорати Жанубий Корея томонига ўтиши мумкин бўлган оператив бошқарувни ўтказишни қўллаб-қувватлайди.

Ким Мун Су

73 ёшли Ким Мун Су 2012 йилда “Халқ кучи” партиясидан президентлик учун бўлиб ўтган праймеризда қатнашган, бироқ Пак Кин Хега ютқазган. Юн Сок Ёль маъмуриятида у Иқтисодий, ижтимоий ва меҳнат кенгаши раиси лавозимида ишлаган ва кейинчалик 2024 йилда Меҳнат вазири этиб тайинланган. Asia Pacific Foundation of Canada маълумотларига кўра, Ким Юннинг импичмент жараёнига нисбатан қаттиқ позицияси туфайли консерватив сайловчилар орасида машҳурликка эришди.

Кимнинг ташқи сиёсат дастури Жанубий Корея-АҚШ иттифоқи доирасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва Шимолий Кореянинг ядровий тийиб туришига устувор аҳамият беришга асосланган. У АҚШ ва Корея Республикаси ўртасидаги Ўзаро мудофаа шартномасини ядровий мудофаа қоидаларини ўз ичига олган ҳолда қайта кўриб чиқишни таклиф қилмоқда. Лидан фарқли ўлароқ, Ким оператив ҳарбий қўмондонликни ўтказишни устувор вазифа деб билмайди.

Ким етакчи?

23 майда эълон қилинган Gallup Korea сўровига кўра, Ли Чжэ Мённи қўллаб-қувватлаш даражаси 45%, Ким Мун Су 36% ва Ли Чжун Сок 10%. Yonhap агентлигининг қайд этишича, ўтган ҳафтага нисбатан пойга пешқадами 6 фоизга, рақиблари эса мос равишда 7 фоизга ва 2 фоизга ютқазган.

11 майда Ким Мун Су ниҳоят “Халқ кучи” партиясидан номзод сифатида тасдиқланганида, президентлик сайловига атиги 22 кун қолганди. Бу вақтга келиб, унинг рақиби Ли Чжэ Мён деярли икки ҳафта давомида “Демократик партия” номзоди сифатида илгари сурилган эди. Сиёсий кузатувчилар Ли муваффақият тўлқинида кетаётганига қўшилади, деб ёзади The Korea Herald.

Ўз навбатида, “Демократик партия” фаол равишда сайловолди ташвиқотини олиб бормоқда, “Халқ ҳокимияти” партиясининг Юн Сок Ёл билан алоқаси, шунингдек, у 2024 йил декабрида ҳарбий ҳолат жорий қилганини эслатиб ўтади.

Аксарият сўровларда Ли аниқ фаворит ҳисобланади. Шунинг учун ҳам “Демократик партия”нинг асосий стратегияси вазминлик билан ҳаракат қилишдир.

Аммо унинг ғалабали серияси 1 май куни Олий суд қуйи суд қарорини бекор қилиб, Лини сайлов қонунчилигини бузганликда айбдор деб топгач, узилди. Бироқ кейинроқ Лининг жиноий судлари сайловдан кейин қолдирилгани маълум бўлди. Шундай қилиб, унинг асосий заифлиги - суд жараёни - вақтинча бартараф этилди. Сўровларда барқарор етакчи бўлишига қарамай, Ли сўнгги пайтлардаги энг “ёқимсиз” сиёсатчилардан бири бўлиб қолмоқда, деб ёзади The Korea Herald. 12-13 май кунлари 3000 сайловчи иштирокида ўтказилган сўров натижаларига кўра, у президентликка номзодлар рейтингида етакчилик қилган, бироқ 53 фоизи уни “ёқмаган” деб топди.

Эслатиб ўтамиз, 2024 йил декабрь ойи бошида президент Юн Сок Ёль ҳарбий ҳолат эълон қилганидан сўнг, Миллий ассамблея 14 декабрда унга импичмент эълон қилиш учун овоз берган эди. 2025 йилнинг 4 апрелида Корея Конституциявий суди импичментни тасдиқлаб, Юн Сок Ёлни лавозимидан четлатган эди.